Đây là một loại truyện giả tưởng. Ngay từ những trang đầu, tác giả đã nói thẳng ra là ông ta bịa. Vậy mà đọc rất hồi hộp. Nhiều trang sợ đến vã mồ hôi. Truyện kể về một anh chàng đi trượt tuyết. Anh lao từ đỉnh núi xuống. Thế rồi loạng quạng thế nào, anh ta rơi xuống vực. Mà rồi không phải vực. Anh lạc vào một cái hang đá. Thoạt đầu, anh cứ đinh ninh nó là hang đá. Nhưng rồi không phải. Hóa ra anh đã sa xuống một xứ mù.

Đó là một quốc gia có lịch sử khá lâu đời. Những công dân ở đây, không ai có mắt. Tất cả đều mù. Vua mù. Quan mù. Quân đội mù. Dân mù. Viện Hàn lâm khoa học cũng mù. Một quốc gia mù. Họ có luật pháp riêng, hiến pháp riêng. Triết học riêng. Tất cả đều biệt lập với thế giới bên ngoài. Họ quan niệm bầu trời là một tảng đá rộng gác trên các vách hang. Thế giới xung quanh đều là ròi bọ, chưa tiến hóa, chỉ có mỗi họ là thông minh, tài giỏi, dũng cảm, nhân ái và giàu lòng nhân đạo.

Chuyện “Xứ mù” chỉ có thế mà sao đọc rồi, tôi cứ bị ám ảnh mãi... (NT Trần Đăng Khoa). Ảnh minh họa

Rồi còn bao chuyện khác nữa, toàn những điều kỳ quái, đi ngược lại sự tiến hóa của xã hội thông thường. Chàng trai cứ kêu lên: “Không phải thế đâu, không có chuyện như thế”. Rồi anh giải thích bầu trời thật sự là như thế nào. Con người đã chinh phục được vũ trụ ra sao. Người ta đã chế tạo ra máy bay, tên lửa, vi tính, vô tuyến truyền hình, chỉ ngồi ở một xó nhà, cũng biết được toàn thế giới.

Xứ mù phản đối rầm rầm. Người ta cho là anh chàng điên, do mông muội, chưa tiến hóa nên toàn nói những điều nhảm nhí. Phải đưa anh ta đi giáo dục, cải tạo. Rồi cải tạo mãi cũng không được. Viện Hàn lâm khoa học đem anh ta ra mổ xẻ, nghiên cứu. Sau một thời gian tìm hiểu, các nhà khoa học mù mới phát hiện ra rằng, sở dĩ anh ta điên khùng, bệnh hoạn vì trên mặt có khuyết tật, đấy là hai cái lỗ nông choèn choèn mà anh ta cứ khăng khăng gọi là đôi mắt. Muốn cứu anh ta, giúp anh ta tiến bộ, chỉ còn có một cách là chọc cho chúng thủng đi.

Thế là hoảng quá, anh chàng bỏ trốn. Cuộc chạy trốn kinh hoàng. Người đọc hồi hộp có lúc tưởng như thót tim. May có một người cứu anh, cưu mang anh. Đó là một cô gái mù. Rồi anh yêu cô. Và sống mãi trong xứ mù, dần dần anh cũng tỉnh ngộ. Anh lại thấy là mình điên thật. Mình đã nói toàn những điều nhảm nhí, mông muội. Và rồi cuối cùng, anh đã tự chọc thủng hai mắt mình để hòa nhập với cộng đồng mù.

Chuyện chỉ có thế mà sao đọc rồi, tôi cứ bị ám ảnh. Không sao quên được. Sự đời nhiều khi lạ thế đấy. Có những chuyện rất thật, nhiều khi chỉ đọc vài trang đã thấy chán. Chán vì nó chẳng có gì. Ngược lại, có những chuyện, có khi chỉ đọc một lần mà nhớ mãi, dù chuyện bịa đặt, lại nói những điều chẳng đâu vào đâu...

Nhà thơ TRẦN ĐĂNG KHOA