Hiệu quả của điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện bằng thuốc methadone đã được chứng minh làm: Giảm hành vi nguy cơ lây nhiễm HIV và tỷ lệ lây nhiễm HIV; giảm sử dụng ma túy bất hợp pháp cả về tần suất và số lượng, từ đó giảm nguy cơ quá liều do sử dụng ma túy bất hợp pháp; giảm hành vi vi phạm pháp luật trong nhóm bệnh nhân tham gia điều trị và chương trình đem lại hiệu quả kinh tế rõ rệt cho cá nhân, gia đình bệnh nhân và xã hội.
Tuy nhiên, người nghiện các chất dạng thuốc phiện vẫn còn nhiều băn khoăn về quá trình tham gia, sử dụng và giám sát methadone. Thậm chí, chi phí khi tham gia chương trình methadone cũng là một vấn đề rất được quan tâm. Nhiều người nghĩ rằng methadone là thuốc cắt cơn nghiện ma túy, hay điều trị methadone rất đắt tiền…
Cần xóa bỏ hiểu lầm về sử dụng methadone lâu ngày gây nghiện
TS.BS Hán Đình Hòe, Giảng viên Viện Đào tạo Y học dự phòng và Y tế công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội cho biết, nghiện mà một bệnh mạn tính của não bộ. Tương tự như các bệnh mạn tính khác, việc điều trị duy trì cho người bệnh bằng thuốc methadone thời gian càng dài càng tốt. Càng điều trị lâu, người bệnh sẽ càng được ổn định về tâm lý, kinh tế, gia đình, giúp họ trở lại với cuộc sống bình thường.
Nếu tuân thủ điều trị, bệnh nhân có thể dần giảm liều, tiến tới ngừng sử dụng methadone. Đây là phương pháp điều trị thay thế chứ không phải phương pháp cai nghiện ngắn ngày như cắt cơn.
Một bệnh nhân uống thuốc methadone tại cơ sở điều trị.
Có rất nhiều người hiểu lầm là uống methadone trong thời gian dài sẽ gây nghiện hoặc lệ thuộc vào thuốc. Lý giải về vấn đề này, TS.BS Hán Đình Hòe cho hay: Để xác định tình trạng có nghiện hay không, chúng ta phải đối chiếu với các tiêu chí xác định tính trạng nghiện ICD10 của Bộ Y tế, đó là:
- Khao khát mãnh liệt hoặc cảm giác bắt buộc phải sử dụng chất: Người đó có ham muốn mạnh mẽ hoặc cảm giác ép buộc sử dụng chất gây nghiện.
- Mất kiểm soát: Khó khăn trong việc kiểm soát thời gian bắt đầu, kết thúc hoặc mức độ sử dụng chất. Người đó có thể không kiểm soát được số lượng sử dụng hoặc không thể dừng lại sau khi bắt đầu.
- Hội chứng cai: Xuất hiện các triệu chứng khi ngừng hoặc giảm sử dụng chất, thường dẫn đến việc sử dụng lại chất để giảm bớt các triệu chứng này.
- Sự tăng liều (dung nạp): Cần phải tăng liều lượng của chất để đạt được hiệu quả như ban đầu do cơ thể đã quen với chất đó.
- Bỏ qua hoặc giảm các hoạt động khác: Người đó dành nhiều thời gian để sử dụng hoặc hồi phục sau khi sử dụng chất, dẫn đến việc bỏ qua các hoạt động khác như công việc, sở thích hoặc trách nhiệm gia đình.
- Tiếp tục sử dụng mặc dù biết hậu quả: Tiếp tục sử dụng chất dù biết rằng nó gây ra các vấn đề về thể chất, tinh thần hoặc xã hội.
Methadone được dùng để điều trị thay thế cho những người nghiện các chất dạng thuốc phiện (hay ma túy bất hợp pháp). Mục tiêu của điều trị bằng methadone là giúp người nghiện không còn bị lệ thuộc và dần từ bỏ được ma túy.
Có rất nhiều người hiểu lầm là uống methadone trong thời gian dài sẽ gây nghiện hoặc lệ thuộc vào thuốc.
Ví dụ, xét về tiêu chí "tăng liều", methadone không tăng liều mà duy trì 1 liều ổn định. Methadone được sử dụng hàng ngày cho người bệnh chứ không gây khao khát mãnh liệt hoặc bắt buộc phải tìm kiếm để sử dụng chất.
Ngoài ra, người tham gia chương trình methadone có thời gian để tìm kiếm công việc, có công ăn việc làm đầy đủ, chứ không từ bỏ những hoạt động khác để tập trung vào việc sử dụng chất gây nghiện...
Điều kiện và chi phí tham gia chương trình methadone nhiều ngày
Do đây là biện pháp điều trị lâu dài, thay vì người bệnh phải đến uống thuốc tại cơ sở y tế hàng ngày, việc triển khai điều trị methadone nhiều ngày đã trở thành biện pháp hiệu quả, giúp người bệnh tuân thủ điều trị, hạn chế tỷ lệ bỏ cuộc.
TS.BS Nguyễn Thị Minh Tâm, Trưởng Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV, Cục Phòng, chống HIV/AIDS cho biết: Ngoài tiêu chí đang tham gia uống methadone, tiêu chí quan trọng để người bệnh có thể tham gia chương trình methadone nhiều ngày là phải tuân thủ điều trị tốt trong 2 tháng liên tục, khi xét nghiệm không có chất ma túy trong nước tiểu.
Ngoài ra, người bệnh cần đảm bảo các điều kiện về bảo quản thuốc tại nhà, không để người thân, trẻ em trong gia đình uống nhầm.
Thủ tục đăng ký cũng rất đơn giản, người có nhu cầu tham gia chương trình uống methadone nhiều ngày, có thể đáp ứng những tiêu chuẩn theo đề án thí điểm, cơ sở y tế sẽ lên danh sách và cho phép người bệnh được mang thuốc về nhà.
Chi phí để tham gia chương trình methadone hiện nay rất thấp, mức thu tối đa chỉ 10.000đ/ngày. So với mức trung bình 300.000đ/ ngày hút chích, bệnh nhân đã có thể tiết kiệm rất nhiều tiền cho chính mình và cả xã hội.
Mở rộng chương trình methadone nhiều ngày trên toàn quốc
Bên cạnh Chiến lược Quốc gia chấm dứt dịch bệnh AIDS vào năm 2030, Nghị định số 141/2024/NĐ-CP ngày 28/10/2024 quy định một số điều của Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) cũng đã được ban hành với một số điểm mới. Trong đó, tại điều 35, đã đưa ra các điều khoản về cấp phát thuốc methadone, hoàn toàn có thể triển khai cấp phát methadone nhiều ngày trên toàn quốc.
Nghị định số 141/2024/NĐ-CP ngày 28/10/2024 quy định một số điều của Luật Phòng, chống nhiễm virus gây ra hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải ở người (HIV/AIDS) cũng đã được ban hành với một số điểm mới.
TS.BS Hán Đình Hòe cho biết thêm, chương trình methadone được coi là "biện pháp vàng" trong điều trị nghiện các chất dạng thuốc phiện. Có rất nhiều phương pháp cai nghiện khác nhau, nhưng điều trị duy trì bằng thuốc methadone là một trong những biện pháp hữu hiệu, có tính khả thi cao và bệnh nhân có nhiều lợi ích khi tham gia.
Bệnh nhân sử dụng các chất dạng thuốc phiện cần cân nhắc và lựa chọn cái nào là cái phù hợp nhất với mình. Khi đã lựa chọn, cần tuân thủ điều trị và phải chịu sự hướng dẫn của bác sĩ, của nhân viên y tế mới có thể đạt được hiệu quả tốt nhất.
