Trong lịch sử dân tộc, khi đất nước trải qua chiến tranh và gian khó, sức mạnh để nhân dân vượt qua không chỉ đến từ binh hùng tướng mạnh, mà còn từ những cây lá quanh nhà, những nắm lá, rễ, củ nơi vườn ruộng. Thuốc Nam khi ấy không đơn thuần là phương tiện chữa bệnh, mà còn là chỗ dựa tinh thần để quân dân ta bám trụ nơi rừng sâu, giữ vững niềm tin giành lấy chiến thắng.
Trong điều kiện thiếu thốn chính những bài thuốc Nam dân dã đã giúp muôn quân vững chí, trăm họ đồng lòng. Đơn cử như trong các chiến dịch chiến tranh chống Pháp, mặt trận là vùng núi thì ngoài việc cung cấp thức ăn, chỗ trú ẩn, những thầy thuốc dân gian thuộc những nhóm dân tộc thiểu số vùng cao đã điều trị cho những người lính khi họ bị thương, bỏng, gãy xương, sốt rét, rắn/đỉa cắn, đau bụng…bằng những bài thuốc của dân tộc họ; khi đó cây thuốc của các dân tộc thiểu số là nguồn dược phẩm thiết yếu. Có thể nói, thuốc Nam là một phần hào khí của dân tộc, cùng góp sức vào sự trường tồn của đất nước.
Ông Nguyễn Trọng Hùng chỉ ra các dược liệu dân gian là những cây lá quanh nhà, dễ tìm, dễ kiếm.
Ngày nay, khi hệ thống y tế hiện đại phát triển mạnh, vai trò của y học cổ truyền, trong đó có thuốc Nam, vẫn giữ ý nghĩa quan trọng. Trong kho tàng tri thức dân gian, nhiều loại cây cỏ được coi là "khi khỏe là thức ăn, khi ốm là thuốc", vừa nuôi dưỡng thể chất, vừa góp phần phòng và chữa bệnh. Nhiều bài thuốc đã có sẵn trong cộng đồng, nhiều cây thuốc quý mọc ngay trong vườn nhà, bên triền núi, nhưng vẫn chưa được khai mở, nghiên cứu đầy đủ và khoa học để ứng dụng rộng rãi.
Thực tế, Việt Nam là quốc gia có nguồn dược liệu phong phú với hơn 5.000 loài cây thuốc đã được ghi nhận. Nhiều bài thuốc Nam đã được y văn cổ và dân gian lưu truyền, chứng minh tác dụng qua thực tiễn. Tuy nhiên, khoảng cách giữa tri thức dân gian và y học hiện đại vẫn còn xa. Không ít phương thuốc quý chỉ dừng lại ở kinh nghiệm truyền miệng, thiếu cơ sở khoa học để bước vào hệ thống điều trị chính thống. Đây là khoảng trống cần được lấp đầy bằng nghiên cứu, kiểm chứng và sự chung tay của giới chuyên môn.
Để thuốc Nam phát huy giá trị, cần sự tham gia đồng bộ: các nhà khoa học nghiên cứu, kiểm chứng lâm sàng; các trường, viện đưa y học cổ truyền vào đào tạo và ứng dụng; cơ quan quản lý tạo hành lang pháp lý cho sản phẩm từ dược liệu Việt phát triển minh bạch, bền vững.
Ông Nguyễn Trọng Hùng – Công ty TNHH Y Dược Vi Diệu Nam là người gắn bó nhiều năm với nghiên cứu và ứng dụng Nam dược – chia sẻ: "Thuốc Nam chính là kho báu trong tay người Việt. Nếu không được khơi dậy, di sản ấy sẽ dần mai một, để lại sự tiếc nuối cho nhiều thế hệ. Nhưng nếu được nghiên cứu, ứng dụng và lan tỏa, thuốc Nam sẽ trở thành niềm tự hào của y học Việt, góp phần giảm gánh nặng bệnh tật, khẳng định bản lĩnh dân tộc trên bản đồ y học thế giới."
Ông Nguyễn Trọng Hùng tại Tọa đàm về "Vì sự nghiệp Tinh hoa y học cổ truyền Việt Nam - Gìn giữ di sản sống trong thời đại mới" tổ chức ngày 23/8/2025 tại Hà Nội.
Theo ông Hùng, đã đến lúc cần một sự chung tay mạnh mẽ. Từ nhà quản lý đến giới chuyên môn, từ cộng đồng khoa học đến từng người dân, mỗi bước nghiên cứu, mỗi dự án đầu tư, mỗi hoạt động bảo tồn dược liệu Việt hôm nay đều là cách thể hiện trách nhiệm với sức khỏe cộng đồng và tôn vinh tinh hoa y học dân tộc Việt.
Thuốc Nam từng đóng vai trò quan trọng trong đời sống người Việt. Hôm nay, nếu được khơi dậy và phát triển đúng hướng, thuốc Nam hoàn toàn có thể trở thành nguồn lực quý báu, góp phần chăm sóc sức khỏe nhân dân và nâng tầm y học Việt trên trường quốc tế.
Công ty TNHH Y Dược Vi Diệu Nam