Hầu hết người có xu hướng ấu dâm là nam giới, nhưng cũng có những trường hợp người bệnh là nữ giới. Người bệnh tự cảm nhận mắc chứng ấu dâm thường khi đã qua khỏi tuổi dậy thì, khi xu hướng tình dục của họ vẫn tập trung vào đối tượng trẻ em mà không có hứng thú với người đồng lứa khác giới. Người bệnh không thể chọn xu hướng tình dục của bản thân và thường cảm thấy sợ hãi vì cảm xúc của mình. Họ cảm thấy tự ti, bị tách biệt khỏi xã hội và luôn lo sợ người khác biết về xu hướng tình dục của mình.
Tất cả các điều này khiến họ tránh xã giao với người khác nhưng lại thấy hấp dẫn bởi trẻ em vì trẻ em dễ gần và không phán xét như người lớn. Không ít trường hợp ấu dâm có kèm các biểu hiện của các bệnh tâm thần khác như lo âu, trầm cảm nặng, rối loạn cảm xúc và lạm dụng chất kích thích...
Hiện nay, khoa học chưa biết chính xác nguyên nhân gây ra ấu dâm. Hầu hết các chuyên gia cho rằng ấu dâm có liên quan đến các nhân tố tâm lý xã hội. Bị quấy rối tình dục khi còn nhỏ cũng có thể là một trong những nguyên nhân gây ra ấu dâm. Tuy nhiên, con số này là không nhiều và cũng không chắc chắn sẽ dẫn tới bệnh ấu dâm.
Một số nghiên cứu về yếu tố sinh học gây ra bệnh ấu dâm được tiến hành. Các yếu tố được nghiên cứu và giả thuyết đưa ra như: Chỉ số IQ và trí nhớ kém, ít chất trắng trong não bộ hơn, ít hormon testosteron, các vấn đề trong não bộ... Trong đó, các vấn đề về não bộ được đồng tình nhiều nhất. Ở người thường, khi nhìn thấy trẻ em, não bộ tự phát ra sóng thần kinh làm trỗi dậy bản năng bảo vệ và che chở. Tuy nhiên, ở người bệnh ấu dâm, các cảm xúc này bị nhiễu và não bộ làm cho người bệnh cảm thấy có hứng thú tình dục. Một phát hiện khác chỉ ra rằng chứng ấu dâm là một căn bệnh và có liên quan đến những bất thường ở chất trắng của bộ não. 30 - 35% số kẻ ấu dâm là những người thuận tay trái.
Việc điều trị chứng ấu dâm đòi hỏi sự kết hợp của nhiều chuyên khoa.Ấu dâm sẽ gây tổn thương tâm lý và để lại hậu quả tinh thần nặng nề trong suốt cuộc đời bé gái. Nạn nhân dễ hoảng loạn, hay gặp ác mộng, sợ người khác giới, luôn bị ám ảnh, mặc cảm bản thân… Đôi khi nhiều trẻ bị lạm dụng tình dục cần phải nhập viện để điều trị tâm lý nếu bị hoảng loạn. Vì vậy, cha mẹ, người thân và toàn xã hội nên nêu cao tinh thần bảo vệ trẻ em trước các đối tượng mắc bệnh ấu dâm.
