Khi tiến hóa, con người lại mất gần hết lông trên cơ thể và phải sử dụng quần áo để giữ ấm trong khi lông là một cách giữ nhiệt hiệu quả. Ngày nay, lông trên cơ thể người chỉ tập trung ở một số vị trí như tóc, lông mày, lông mũi, lông nách, lông tay, lông chân và một số vị trí khác? Lông trên cơ thể không chỉ để thoát mồ hôi, rũ nước mưa, tránh bụi mà còn có tác dụng thu hút bạn khác giới.
Quá trình hình thành lông, tóc
Khi vừa chào đời, trẻ sơ sinh được phủ một lớp lông tơ rất mượt toàn thân và sau khoảng 100 ngày, lớp lông này dần mất đi và biến thành lớp lông to cứng hơn. Sự phát triển của lớp lông trên cơ thể người được điều hòa bởi một loại hormon đặc biệt. Trong khi chúng ta thấy lông mọc bên ngoài cơ thể phát triển nhanh nhưng thực chất sự phát triển mạnh mẽ diễn ra bên dưới bề mặt da hay còn gọi là lớp biểu bì. Các tế bào bên trong nang lông phân chia và nhân lên trong nang đẩy các tế bào cũ ra ngoài. Sau khi tế bào già cứng, thoát ra khỏi nang, chúng tạo thành sợi lông.
Một sợi lông phát triển đến mức hoàn thiện thường trải qua ba giai đoạn: giai đoạn mầm nhú (anagen), các tế bào mầm lông được sản sinh kéo dài hướng xuống từ cấu trúc nang lông thành một cột rắn chắc gọi là “dây da”. Ở đây nó sẽ tiến hành quá trình nhân bào nhờ sự phân hóa tế bào có tơ, ở mút của dây da các tế bào mầm nhú tập hợp lại và hình thành ống lông. Tác động của quá trình này sẽ làm cho hoạt động phân bào có tơ diễn ra liên tục và các tế bào di chuyển lên hướng vào sợi lông và lớp bảo vệ chân lông bên trong. Giai đoạn mầm nhú các loại lông trên cơ thể của con người chỉ kéo dài 2 - 3 tháng trong khi giai đoạn mầm nhú tóc trên da đầu kéo dài một vài năm.
Kết thúc giai đoạn mầm nhú, sợi lông lại bắt đầu hành trình chuyển đổi (giai đoạn catagen). Mầm nhú bắt đầu tách ra và lông mọc lên, kéo dài từ 2 - 3 tuần. Sự phát triển của lông vẫn được duy trì nhờ chất dinh dưỡng lấy từ vách nang lông.
Và cuối cùng là giai đoạn loại bỏ nang lông (tologen), lông đã kết thúc chu kỳ sống và bắt đầu chuyển hướng, khi đến được miệng ống dẫn của tuyến bã nhờn thì nó không còn nhận được chất dinh dưỡng, lúc này hoàn toàn tách khỏi vách nang lông. Lông bị long ra và rụng đi, nang lông bị thoái hóa và chỉ còn một nửa chiều dài của nó và phải mất 25 - 60 ngày để lông tái phục hồi và bắt đầu một chu kỳ phát triển mới.
Sự rụng lông của con người
So với 3.000 loài động vật có vú trên thế giới, sự trần trụi của con người là hiện tượng cực kỳ hiếm. Các loài động vật có vú trần trụi khác có thể kể đến như voi, hải cẩu, cá heo, tê giác. Trong khi các loài này dành nhiều thời gian ngâm mình trong nước để giữ mát cho cơ thể thì việc có ít lông cũng không ảnh hưởng đến chúng. Đổi lại, chúng có làn da dày hơn để ngăn chặn quá trình thoát nhiệt ra bên ngoài.
Trên thực tế, con người có cùng mật độ nang lông trên cơ thể giống các loài linh trưởng khác như tinh tinh - di truyền gần gũi nhất với con người. Con người và tinh tinh giống nhau ở những bộ phận cơ thể không có lông như môi, lòng bàn tay và lòng bàn chân. Tuy nhiên, lông trên cơ thể con người ngắn hơn, mịn hơn so với tinh tinh.
Vậy tại sao trong quá trình tiến hóa con người lại rụng lông trong khi mái tóc lại rất dày và nặng hơn hẳn so với các loài khác? Một giả thuyết cho rằng nguồn gốc loài người là vượn nước, ít lông để phù hợp với môi trường dưới nước, để ngăn chặn sự lây lan của ký sinh trùng vì ký sinh trùng thường phát triển nhanh ở lớp lông dày. Mặt khác, có quan điểm cho rằng chỉ mốc cho sự phát triển được đánh dấu bằng việc con người đứng thẳng trên hai chân cách đây khoảng 2 triệu năm trước. Bằng cách đứng thẳng trên hai chân thay vì bốn chân, con người tiếp xúc gần như hoàn toàn với ánh mặt trời, việc có một lớp lông dày che phủ toàn thân sẽ không cần thiết.
Chức năng của lông, tóc
Động vật có vú có một cơ chế gọi là thermoregulation nội bộ cho phép não bộ điều chỉnh nhiệt độ bên trong cơ thể. Nếu nhiệt độ trong cơ thể tăng hơn vài chục độ chắc chắn bạn sẽ chết. Để giữ điều hòa cơ thể, khi thân nhiệt quá nóng, bạn sẽ đổ mồ hôi là cơ chế làm mát thông qua việc thoát hơi nước qua lỗ chân lông. Và điều này sẽ khó khăn nếu bạn bị bao phủ bởi một lớp lông dày.
Để trả lời cho câu hỏi tại sao tóc trên đầu con người lại dày, dài và nhiều hơn so với các loài động vật có vú khác. Các nhà khoa học cho rằng mái tóc dày, nhiều để bảo vệ bạn tránh khỏi tác hại trực tiếp của ánh nắng mặt trời. Khi ánh nắng chiếu xuống, nhiệt và bức xạ trực tiếp sẽ gặp phải vật cản trước khi ảnh hưởng đến đầu bạn. Nam giới có tóc, lông ngực, lông tay, lông chân dày hơn so với nữ giới là do kích thích tố trong cơ thể được gọi là andogens. Gốc rễ của sự chênh lệch này bắt nguồn từ chọn lọc tự nhiên. Bên cạnh đó, người có ít lông trên cơ thể có nhiều khả năng sống sót dẫn đến sự phát triển thích nghi dần dần biến đổi qua các thế hệ.
Ngoài ra, lông trên cơ thể cũng đóng vai trò trong việc thu hút tình dục. Mỗi cá nhân bị thu hút bởi khuôn mẫu bạn tình khác nhau về độ dài, màu sắc, vị trí của lông, tóc trên cơ thể, các bộ phận phát ra mùi hương của cơ thể. Mỗi người đều có lượng lông nhất định, nó giúp khuếch đại mùi đặc trưng này.
(Theo Health, HSW, 6/2014)
Minh Huệ
