Đa số những người trên 65 tuổi có tăng huyết áp (THA) - một yếu tố nguy cơ chính gây đột quỵ, bệnh động mạch vành, suy tim và bệnh thận. Người cao tuổi (NCT) hay người trẻ tuổi đã mắc bệnh THA đều cần được điều trị. Tuy nhiên, nhiều NCT phải đối mặt với hai thách thức đặc biệt để kiểm soát tốt huyết áp: thứ nhất, đa số NCT chủ yếu mắc bệnh THA tâm thu; thứ hai, NCT thường khó khăn trong việc thực hiện đầy đủ liệu trình điều trị hạ huyết áp.
THA tâm thu thường gặp ở NCT: Hầu hết những NCT bị THA chủ yếu là THA tâm thu (áp lực trong động mạch, trong khi cơ tim co bóp), trong khi chỉ số huyết áp tâm trương vẫn bình thường hoặc gần như bình thường. Do khi già đi, các mạch máu trở nên “xơ cứng” hơn, huyết áp tâm thu có khuynh hướng tăng lên. Trị số huyết áp tâm thu dưới 140mmHg được coi là bình thường.
Điều trị tăng huyết áp ở NCTcần tuân thủ các bước
Nguyên tắc điều trị: Trong việc điều trị giảm huyết áp tâm thu, điều quan trọng là không để làm giảm đồng thời huyết áp tâm trương quá nhiều. Bởi vì trong những NCT mắc bệnh mạch vành, giảm huyết áp tâm trương dưới 60 hoặc 65mmHg liên quan với sự gia tăng khởi phát của các cơn đau tim và đột quỵ. Vì vậy, trong điều trị THA tâm thu, cần thiết giảm huyết áp tâm thu dưới 140mmHg - hoặc gần đến 140mmHg càng tốt - trong khi vẫn giữ huyết áp tâm trương trên 60 hoặc 65mmHg.
Điều trị không dùng thuốc: Bước đầu tiên trong điều trị THA ở NCT là thay đổi lối sống, bao gồm: giảm cân là một trong những cách hiệu quả nhất để kiểm soát huyết áp, nếu đang thừa cân, giảm khoảng 4,5kg có thể giúp giảm huyết áp; hoạt động thể chất thường xuyên, ít nhất là 30 phút hầu hết các ngày trong tuần có thể làm giảm huyết áp từ 4-9mmHg, tốt nhất là đi bộ, chạy bộ, đi xe đạp, bơi lội hoặc khiêu vũ; chế độ ăn giàu ngũ cốc nguyên hạt, trái cây, rau quả và các sản phẩm từ sữa ít chất béo, chất béo bão hòa và cholesterol làm giảm huyết áp; dùng ít hơn 1.500mg natri (muối) mỗi ngày, ít ăn thực phẩm chế biến và đóng hộp; hạn chế uống rượu; bỏ hút thuốc lá; quản lý tốt stress, tập yoga, thiền khi bạn bị stress sẽ có kết quả khả quan hơn.
Thường xuyên tập các bài thể dục, đặc biệt là đi bộ, đạp xe đạp giúp giảm huyết áp, phòng ngừa bệnh tim mạch.
Điều trị bằng thuốc: Nếu huyết áp vẫn tăng sau 1 hoặc 2 tháng sau khi đã thay đổi lối sống một cách tích cực, bác sĩ sẽ khuyên nên điều trị bằng thuốc giúp hạ huyết áp. Điều trị thường được bắt đầu bằng thuốc lợi tiểu thiazide, hoặc chẹn canxi có tác dụng kéo dài, hoặc một chất ức chế men chuyển (ACE).
Cách áp dụng liều lượng thuốc huyết áp ở NCT
Khi bắt đầu dùng thuốc huyết áp ở NCT, chỉ nên sử dụng đơn độc một loại thuốc, nên khởi đầu với liều thấp và tăng liều từ từ để tránh các tác dụng phụ. Cùng với một loại thuốc huyết áp như nhau, nhưng NCT chỉ dùng liều bằng một nửa so với người trẻ. Mục đích là để từng bước đưa huyết áp hạ xuống đạt mục tiêu huyết áp đích theo khuyến cáo, trong vài tuần hoặc vài tháng, cẩn thận theo dõi trong thời gian này để tránh hạ huyết áp quá nhiều. Để đạt được mục tiêu này thường mất nhiều thử nghiệm với một hay nhiều loại thuốc và một số điều chỉnh liều lượng có thể được thực hiện.
Theo dõi và kiểm soát các tác dụng phụ do dùng thuốc huyết áp
Với NCT, sử dụng thuốc hạ huyết áp một cách an toàn cần luôn được đặt ra. Không chỉ phải theo dõi cẩn thận để tránh làm giảm huyết áp tâm trương quá nhiều. Ở một số NCT, đặc biệt là người chủ yếu có THA tâm thu, có thể bị hạ huyết áp tư thế đứng khi sử dụng một số thuốc hạ huyết áp.
Tụt huyết áp sau ăn cũng có thể thấy ở những NCT dùng thuốc điều trị huyết áp. Hạ huyết áp sau ăn có thể dẫn đến ngất xỉu hoặc té ngã gây nguy hiểm cho NCT.
Sau khi đã có thay đổi trong điều trị như tăng liều của thuốc, chuyển sang một loại thuốc khác, hoặc thêm một thuốc thứ hai, bác sĩ sẽ đo huyết áp trong khi nằm và sau đó đo huyết áp trong khi đứng để so sánh chênh lệch và dự báo sớm hạ huyết áp tư thế đứng. Nếu chóng mặt khi đứng dậy hoặc sau khi ăn, cần thông báo cho bác sĩ để có biện pháp xử trí thích hợp.
Lời khuyên của thầy thuốc
Khi điều trị THA, nhất là hay gặp THA tâm thu, cần tuân thủ các bước điều trị: không dùng thuốc và thay đổi lối sống, nếu không đáp ứng chuyển sang dùng duy nhất một loại thuốc huyết áp, nếu thất bại có thể chuyển sang một loại thuốc huyết áp khác. Cuối cùng nếu vẫn không đạt được mục tiêu giảm huyết áp có thể kết hợp hơn một loại thuốc huyết áp. Tất nhiên, phải tuân thủ hướng dẫn của bác sĩ, có thể có các chỉ định riêng cho những trường hợp đặc biệt. Cần biết rõ tác dụng phụ thường gặp ở NCT khi điều trị thuốc huyết áp, thông báo ngay với bác sĩ để có hướng phối hợp và giải quyết sớm. Kiến thức là vũ khí tuyệt vời giúp quản lý tốt bệnh THA, có thể tránh được bất kỳ tác dụng phụ nào do thuốc huyết áp gây ra và hạn chế thấp nhất các nguy cơ tim mạch nghiêm trọng có thể xảy ra.