Theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế thế giới (WHO), tỉ lệ sinh mổ thông thường dao động từ 10-15% để tránh tai biến nguy hiểm cho mẹ và thai nhi.
Tỷ lệ mổ lấy thai tăng cao do nhiều yếu tố: sản phụ có nhiều cơ hội tiếp cận với các dịch vụ y tế và được phát hiện sớm các trường hợp cần can thiệp sinh mổ. Tuổi kết hôn ở phụ nữ tăng, nhu cầu sinh con giảm, mỗi gia đình chỉ có từ 1-2 con nên sản phụ và gia đình muốn sinh con theo ngày giờ, tâm lý ngại sinh con theo ngả tự nhiên.
1. Nguyên nhân gây chửa ở vết mổ
Hiện nay vẫn chưa tìm được nguyên nhân cụ thể gây ra chửa ở vết mổ cũ. Bởi bệnh lý này xảy ra do sai sót trong quá trình di chuyển làm tổ của phôi thai. Việc trứng không đến làm tổ tại đáy tử cung mà lại làm tổ tại eo tử cung nơi có vết sẹo mổ cũ.
Bình thường, sau khi được thụ tinh, trứng sẽ di chuyển và làm tổ ở vùng đáy tử cung - nơi có lớp cân cơ đủ dày để thai nhi có thể sinh trưởng và phát triển an toàn.
Chửa tại vết mổ cũ là trường hợp thai làm tổ sai vị trí. Khi túi thai làm tổ và phát triển tại vị trí eo tử cung, nơi có vết sẹo mổ trong lần mổ lấy thai trước đó.
Thai làm tổ tại vết mổ cũ được chia làm hai dạng:
- Dạng 1: gai nhau xâm nhập phía trước sẹo mổ có xu hướng phát triển về phía eo – cổ tử cung hoặc hướng lên trên buồng tử cung (chỉ dạng thai phát triển về buồng tử cung có thể sống được); còn thai phát triển về eo – cổ tử cung có nguy cơ gây băng huyết phải bỏ thai.
- Dạng 2: gai rau thâm nhập sâu vào trong sẹo mổ và có xu hướng phát triển vào bàng quang, trong ổ bụng. Dạng này tiến triển dẫn tới biến chứng vỡ tử cung trong lúc mang thai, gây chảy máu ồ ạt và nguy cơ đe dọa tính mạng của mẹ và thai nhi.
Đối với những thai phụ đã từng sinh mổ, khi làm tổ, trứng đã được thụ tinh có thể bám vào sẹo cũ
2. Triệu chứng chửa ở vết mổ
Triệu chứng chửa ở vết mổ có thể là: Những triệu chứng gần giống dọa sẩy thai hoặc chửa ngoài tử cung. Đau bụng. Ra máu âm đạo bất thường.
Triệu chứng cận lâm sàng cho thấy hình ảnh siêu âm thai nằm tại vị trí vết mổ. Thông qua hình thái siêu âm, không thấy túi ối trong buồng tử cung.
Thai nằm ở thành trước đoạn eo tử cung có cơ tử cung phân cách giữa túi thai với bàng quang.
Siêu âm Doppler cho thấy có sự gia tăng mạch máu quanh túi thai, vùng vết mổ tăng sinh mạch máu nhiều.
Những nguy cơ khi chửa ở vết mổ đẻ cũ
- Thai bám vết mổ cũ
Đối với những thai phụ đã từng sinh mổ hoặc phẫu thuật vùng tử cung sẽ có vết sẹo, khi làm tổ, trứng đã được thụ tinh có thể bám vào sẹo cũ và hình thành túi thai. Khi thai nằm trên vết mổ đẻ cũ thì các hệ thống mạch máu của bánh rau bám sâu vào khu vực này, dẫn đến tình trạng rau cài răng lược, rau tiền đạo. Những trường hợp này nguy cơ chảy máu trong lúc mổ đẻ.
- Khuyết sẹo mổ đẻ cũ
Đây là hiện tượng có một lớp dịch đọng lại trên vết nứt ở vùng eo thành trước tử cung vị trí sẹo mổ lấy thai cũ, gây ra tình trạng rong huyết, dịch chảy vào buồng tử cung, đây cũng là một trong những nguyên nhân khiến nhiều trường hợp khó có thai trở lại.
Một số nghiên cứu chỉ ra rằng, khâu vết mổ tử cung 2 lớp thì hạn chế vết mổ tụ dịch. Nhưng nghiên cứu này cũng chưa nhận được sự đồng thuận hoàn toàn. Trong khi đó một số nghiên cứu khác chỉ ra rằng khâu 1 lớp thì không bị tụ dịch.
3. Chửa ở vết mổ có lây không?
Chửa ở vết mổ là một dạng thai ngoài tử cung do thai làm tổ ở vết sẹo mổ trên cơ tử cung vì vậy, chửa ở vết mổ không phải là bệnh lây nhiễm nên không lây.
4. Phòng ngừa chửa ở vết mổ
Để phòng ngừa chửa tại vết mổ cũ, chị em đã từng sinh mổ nên thăm khám sau sinh, siêu âm kiểm tra xem vết mổ đã thực sự ổn.
Chỉ nên mang thai lần 2 từ sau 24 tháng tính từ lúc sinh mổ lần đầu. Đây là khoảng thời gian cần thiết để vết mổ ở tử cung trong lần mổ đầu hoàn toàn bình phục và sức khỏe người mẹ được đảm bảo an toàn trong lần mang thai kế tiếp.
Để an toàn cho mẹ và bé thì thai phụ nên nhập viện theo dõi thai kỳ trước ngày dự sinh 2 tuần hoặc nhập viện ngay khi có dấu hiệu bất thường như đau tức vết mổ, đau bụng, ra nước hoặc ra huyết âm đạo.
Sản phụ từng sinh mổ cần đặc biệt chú ý đến vết mổ cũ. Trong thời gian thai kỳ, nếu vết mổ cũ có bất cứ vấn đề bất thường nào cần được kiểm tra bởi các bác sĩ có chuyên môn Sản khoa.
Trong các lần mang thai sau đó, cần đi siêu âm định kỳ để kiểm tra vị trí của thai nhi từ sớm. Nếu phát hiện bất thường, bác sĩ sẽ siêu âm doppler hoặc có thể tiến hành hội chẩn thêm để tìm ra biện pháp điều trị hạn chế biến chứng, bảo tồn khả năng sinh sản.
Tham vấn bác sĩ để chọn lựa một phương pháp ngừa thai an toàn và hiệu quả. Khi đã mổ lấy thai 2 lần, có đủ con, lớn tuổi thì nên cân nhắc các biện pháp kế hoạch hóa gia đình. Không nên để tử cung mang vết mổ phải thử thách nhiều lần vì tính mạng của thai phụ.
Mang thai là điều vui mừng cho các cặp vợ chồng nhưng cũng có nhiều lo lắng đi kèm, đặc biệt là với những thai phụ đã có vết mổ cũ. Vì vậy, tất cả các thai kỳ có vết mổ cũ ở tử cung cần được đánh giá cẩn thận, kiểm tra và theo dõi sát tại bệnh viện có chuyên khoa sản, giúp phát hiện kịp thời và xử trí sớm để ngăn ngừa các biến chứng.
Khi phát hiện chửa tại vết mổ cũ, chị em hãy nghe theo tư vấn, chỉ định của bác sĩ. Tuyệt đối không nên tự ý mua thuốc gây sảy thai tự nhiên vì điều này có thể dẫn tới nguy cơ vỡ tử cung, băng huyết, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng.
5. Điều trị chửa ở vết mổ
- Đối với trường hợp chửa tại vết mổ cũ, nguyên tắc điều trị là phải lấy khối thai trước khi vỡ và bảo tồn khả năng sinh sản.
- Việc điều trị thường phối hợp nhiều phương thức và được cân nhắc trên từng người bệnh.
- Những phương pháp hút thai và chèn bóng vào buồng tử cung tại vết mổ đẻ cũ có thể được chỉ định đối với trường hợp thai nhỏ.
- Phương pháp phẫu thuật lấy thai, khâu bảo tồn tử cung kết hợp thắt động mạch cổ tử cung âm đạo, đặt một dụng cụ dẫn lưu từ buồng tử cung rồi khâu phục hồi cơ tử cung có thể được chỉ định với những trường hợp thai to.
Ngoài hiện tượng trên, phụ nữ đã từng mổ lấy thai còn nhiều nguy cơ như rau tiền đạo, rau cài răng lược gây chảy máu dẫn đến phải cắt tử cung, tăng nguy cơ tổn thương các tạng như ruột, bàng quang trong cuộc mổ.
Do đó đối với những phụ nữ có tiền sử mổ lấy thai, khi có thai cần được đi khám thai sớm, để được các bác sĩ đánh giá cẩn thận, kiểm tra, theo dõi, phát hiện và được xử trí sớm các biến chứng bất thường trong thai kì. Khi được chẩn đoán chửa vết mổ, sản phụ phải được điều trị ở các bệnh viện chuyên khoa có đủ điều kiện, chuyên môn cao nhằm tránh những tai biến xảy ra.
