Mẫu đơn còn có tên là hoa vương, thiên hương quốc sắc, phú quý hoa. Mẫu đơn là một cây sống lâu năm, có thể cao 1-1,5m, rễ phát triển thành củ. Lá mọc so le, thường chia thành 3 lá chét, mặt trên xanh, mặt dưới màu trắng nhạt vì có lông. Cuống dài 6-10cm. Hoa mọc đơn độc ở đầu cành, rất to, đường kính đạt tới 15-20cm, màu đỏ, tím hoặc trắng, mùi thơm gần giống mùi thơm của hoa hồng, do vậy cây hay được trồng làm cảnh. Theo y học cổ truyền bộ phận dùng làm thuốc là vỏ rễ phơi hay sấy khô, gọi là mẫu đơn bì.
Sau đây là một số bài thuốc có sử dụng cây mẫu đơn:
 Hoa mẫu đơn. |
Bài 1: Chữa đau nhức do máu kém lưu thông, gây thiếu máu: Mẫu đơn bì 100g, đương quy 1.000g; hoài sơn, ngọc trúc, hà thủ ô đỏ, đan sâm mỗi vị 200g; bạch linh, mạch môn, trạch tả mỗi vị 100g; thanh bì, chỉ thực, thù nhục mỗi vị 50g. Tán bột, hoàn làm viên nặng 5g. Ngày uống 1 viên, dùng liền 10 -15 ngày. Bài 2: Chữa tăng huyết áp: Mẫu đơn bì 8g, thục địa 16g, hoài sơn 12g; sơn thù, trạch tả, phục linh, đương quy bạch thược mỗi vị 8 g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 lần. Dùng liền 7-10 ngày. Bài 3: Chữa viêm loét dạ dày tá tràng: Mẫu đơn bì 8g, bạch thược 12g; thanh bì, chi tử, bối mẫu, trạch tả, hoàng liên mỗi vị 8g; trần bì 6g, ngô thù 4g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng liền 10 ngày. Bài 4: Chữa suy nhược thần kinh: Mẫu đơn bì 8g; kỷ tử, thục địa, hoài sơn, câu đằng, sa sâm, mạch môn mỗi vị 12g; cúc hoa, sơn thù, trạch tả, phục linh, táo nhân, bá tử nhân mỗi vị 8g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 lần. Dùng 7-10 ngày. Bài 5: Hỗ trợ điều trị đái tháo đường: Mẫu đơn bì 12g; thục địa, hoài sơn, mỗi vị 20g; kỷ tử, thạch hộc mỗi vị 12g; sơn thù, thiên hoa phấn, sa sâm mỗi vị 8 g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 lần dùng trong ngày. mỗi liệu trình là 7 ngày. Bài 6: Chữa thống kinh: Mẫu đơn bì, đào nhân, hồng hoa, huyền hồ sách, hương phụ mỗi vị 8g; mộc hương 6g, cam thảo 4g. Sắc uống trong ngày, chia 2 lần. Dùng từ 5-7 ngày. Bài 7: Chữa rong kinh: Mẫu đơn bì 12g, hoa cây cỏ nến (bồ hoàng) sao đen 20g; địa du, a giao, huyết dụ, bạch thược, sinh địa mỗi vị 12g. Sắc uống ngày một thang, chia 3 lần uống trong ngày. dùng từ 3-7 ngày. Bài 8: Chữa mụn nhọt sưng tấy: Mẫu đơn bì, đơn đỏ, huyết giác, cam thảo dây, đơn châu chấu, chó đẻ răng cưa, huyền sâm, mạch môn, ngưu tất, mộc thông, hoàng đằng, chi tử mỗi vị 12g. Sắc uống ngày một thang, chia 2 lần, uống trong ngày. Dùng từ 3-5 ngày. Tuy nhiên muốn áp dụng có hiệu quả các bài thuốc trên cho phù hợp với từng thể trạng phải đến các cơ sở đông y để được các thầy thuốc bắt mạch kê đơn. BS. Trần Thị Hải
