Đây là bệnh truyền nhiễm cấp tính lây truyền theo đường máu, có bệnh cảnh rất nặng, nguy cơ tử vong cao và có khả năng lây lan mạnh. Vì vậy, cần đề cao cảnh giác và phòng bệnh tốt tránh để bệnh lây lan thành dịch.
Dễ xuất hiện vào mùa hè nắng nóng
Đây là một căn bệnh nhiễm trùng thần kinh ở não bộ nên tỷ lệ tử vong rất cao; bệnh lan truyền từ súc vật (như lợn, chim) mang virut sang người qua muỗi chích có tên là Culex. Ở Việt Nam, viêm não Nhật Bản thường xảy ra cao điểm trong mùa hè, nhiệt độ cao, thuận lợi cho loài muỗi sinh sôi nảy nở và truyền bệnh. Ở Việt Nam loài muỗi Culex sinh sản mạnh nhất vào mùa hè, mùa mưa, đặc biệt từ tháng 3 đến tháng 7,8. Muỗi Culex có đặc điểm hoạt động mạnh nhất (hút máu người) vào lúc chập tối. Một người, sau khi mắc bệnh viêm não Nhật Bản sẽ có miễn dịch vững bền, vì vậy, sau khi tiêm chủng vắc-xin viêm não Nhật Bản là rất có lợi và cần thiết đối với trẻ và người lớn chưa có miễn dịch.
Bệnh thường xảy ra với trẻ em dưới 10 tuổi. Người lớn có kháng thể cao do vậy ít mắc bệnh hơn. Tuy nhiên, người trưởng thành vẫn có khả năng mắc bệnh viêm não Nhật Bản khi trong cơ thể không có miễn dịch chống vi rút. Tỷ lệ mắc bệnh viêm não Nhật Bản ở vùng đồng bằng cao hơn vùng rừng núi và ở nông thôn cao hơn thành phố.
Đường lây truyền bệnh viêm não Nhật Bản. (Nguồn moki.vn)
Triệu chứng của bệnh
Thời kỳ nung bệnh của viêm não Nhật Bản thường kéo dài từ 5 - 7 ngày, và không có biểu hiện gì khác thường. Tiếp đến là thời kỳ khởi phát, xuất hiện các triệu chứng viêm long đường hô hấp trên (sổ mũi, viêm họng, nghẹt mũi, ho...), sốt cao đột ngột (trên 39- 40oC), kèm theo đau đầu, đặc biệt là ở vùng trán. Có thể có rối loạn tiêu hóa (đau bụng kèm theo đi ngoài phân lỏng, buồn nôn, nôn) nhất là ở trẻ nhỏ tuổi. Tính chất nôn là nôn vọt và không lệ thuộc vào bữa ăn (nôn bất kỳ lúc nào). Trẻ bệnh có biểu hiện cứng gáy và tăng trương lực cơ và có thể xuất hiện lú lẫn, mất dần ý thức. Tiếp đến là thời kỳ toàn phát. Ở thời kỳ này, các dấu hiệu đã có ở thời kỳ khởi phát nhưng tăng mạnh lên, đặc biệt là các dấu hiệu thần kinh như cuồng sảng, ảo giác hoặc kích động, tăng trương lực cơ làm cho trẻ bệnh nằm trong tư thế co quắp “kiểu cò súng”. Co giật cũng có thể xuất hiện hoặc bị bại, liệt cứng. Đối với loại bệnh nặng, có thể u ám lúc ban đầu rồi dần dần đi vào hôn mê. Ngoài ra có các dấu hiệu vã mồ hôi, da lúc đỏ, lúc tái (rối loạn vận mạch dưới da), rối loạn nhịp thở và tăng tiết dịch ở hệ hô hấp. Bước sang tuần thứ 2, các triệu chứng như sốt, triệu chứng thần kinh, tim mạch dần dần giảm (gọi là thời kỳ lui bệnh). Một số bệnh nhân sau giai đoạn này có thể để lại di chứng như bại liệt chi hoặc liệt các dây thần kinh sọ não hoặc rối loạn sự phối hợp vận động.
Nếu không được chữa trị sớm, có thể có biến chứng rất nặng như viêm phổi, viêm phế quản hoặc viêm phế quản - phổi do bội nhiễm vi khuẩn. Ngoài ra có thể gặp một số có di chứng muộn sau một năm hoặc lâu hơn như động kinh, Parkinson. Bệnh viêm não Nhật Bản có tỷ lệ tử vong cao (khoảng từ 20 - 80%) thường gặp ở những bệnh nặng như co giật, hôn mê sâu, nằm lâu ngày, suy kiệt, viêm phổi nặng.
Tiêm vắc-xin viêm não Nhật Bản đầy đủ và đúng lịch là biện pháp phòng bệnh quan trọng và hiệu quả nhất.
Nguyên tắc điều trị
Khi nghi ngờ bị viêm não cần cho trẻ bệnh đến cơ sở y tế gần nhất để khám bệnh càng sớm càng tốt. Không nên tự chẩn đoán bệnh và không tự mua thuốc để tự điều trị khi không có chuyên môn về y học, nếu đưa người bệnh đến bệnh viện muộn sẽ rất khó khăn cho việc điều trị và nguy hiểm cho tính mạng bệnh nhân.
Phòng bệnh viêm não Nhật Bản
Để ngăn chặn bệnh viêm não Nhật Bản cần tuyên truyền rộng khắp trong toàn dân về tác hại của bệnh, nguy hiểm của muỗi và vai trò của bọ gậy (loăng quăng) là con đẻ của muỗi. Đồng thời phổ biến các biện pháp diệt bọ gậy và muỗi trưởng thành bằng mọi biên pháp từ dân gian đến dùng hóa chất diệt muỗi. Các biện pháp thường áp dụng là khơi thông hệ thống cống rãnh, lấp ao tù, nước đọng sau các trận mưa. Thả cá có khả năng ăn bọ gậy vào các chum, vại, lu đựng nước. Đậy kín các chum, vại, lu đựng nước không cho muỗi vào đẻ trứng, thay nước trong lọ cắm hoa hàng ngày, bắt muỗi bằng bẫy, bằng vợt, bằng đèn. Cần tránh muỗi đốt bằng cách nằm màn khi ngủ, dùng hương muỗi, tẩm màn bằng hóa chất diệt muỗi ở địa phương đang có dịch xảy ra.
Xây dựng chuồng gia súc xa nhà, không cho trẻ em chơi gần chuồng gia súc đề phòng muỗi đốt. Tiêm vắc-xin viêm não Nhật Bản đầy đủ và đúng lịch là biện pháp phòng bệnh quan trọng và hiệu quả nhất. Hiện nay, tiêm phòng vắc-xin viêm não Nhật Bản nằm trong Chương trình Tiêm chủng mở rộng quốc gia. Khi có dấu hiệu sốt cao cùng với các triệu chứng tổn thương hệ thần kinh trung ương cần phải đưa ngay bệnh nhân đến cơ sở y tế để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
