Chọn thuốc trong viêm phổi mắc phải cộng đồng

Tại  châu Âu:Chọn lựa hàng đầu là kháng sinh nhóm betalactam (penicillin). Tại  châu Âu, S.pnemoniae là  khuẩn gây bệnh chính, cứ mỗi 4 năm xuất hiện dịch một lần, song betalactam vẫn còn nhạy cảm trong khi macrolis lại bị kháng với vi khuẩn này ở mức cao. Macrolis tuy có  nhạy cảm với các vi khuẩn gây viêm phổi mắc phải cộng đồng không điển hình  nhưng ít xảy ra  nên không cần chọn macrlois bao phủ.

Và ở nước ta:

Trẻ em  dưới 5 tuổi: Là phác đồ điều trị nhiễm khuẩn hô hấp cấp (không đề cập  chi tiết). Phác đồ điều trị chuẩn cho người lớn và trẻ em từ 5 tuổi trở lên: Mỗi đợt dùng 7-10 ngày, chọn một trong 3 loại thuốc tiêm  nhóm betalactam (cũ và mới). Sau 3 - 5 ngày, nếu bệnh tiến triển tốt thì chuyển sang dùng thuốc viên (với liều như khi tiêm) cho đủ liệu trình 10 ngày. Các kháng sinh thường dùng: enzylpenicilin (betalactam cũ), cephalothin (cephalosporin), cefuroxin... 

Phác đồ điều trị chuẩn ở nước ta gần giống với khuyến cáo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) và phác đồ điều trị chuẩn châu Âu. Tuy nhiên, phác đồ điều trị chuẩn ở nước ta còn cho dùng  các cephalosporin nhưng đều là thuốc gốc. Điều này do ở nước ta, việc nhiễm khuẩn phức tạp hơn, sự kháng thuốc cao, có khác biệt khá lớn giữa các vùng. Khảo sát ngay từ năm 1992-1993 đã thấy: Với vi khuẩn S.pneumoniae có 12,7% đề kháng, 16,4% trung gian và 70,9% còn nhạy cảm với benzyl penicilin; có 16,8% đề kháng, 7,9% trung gian và 75,3%  nhạy cảm với cephalothin. Với vi khuẩn  S.Aureus có 10,2% đề kháng, 8% trung gian, 81,8% còn nhạy cảm với cephalothin. Với vi khuẩn P.seudomonas aeruginosa có 78,6% đề kháng, 7,1% trung gian và 14,3% nhạy cảm với cephalothin. Các khảo sát về sau này còn cho thấy mức kháng thuốc của vi khuẩn còn cao hơn nữa.

Một số lưu ý khi dùng

Lý tưởng nhất là tìm được tác nhân gây bệnh rồi mới dùng thuốc. Như vậy, việc dùng thuốc sẽ hiệu quả, ít tốn kém cho người bệnh và xác định được dịch. Nhưng vì các xét nghiệm như cấy đờm, cấy máu, test huyết thanh,  kỹ thuật PCR đều chậm có kết quả nên khó thực hiện được điều này. Việc chọn thuốc vẫn chủ yếu dựa vào lâm  sàng, tình hình dịch tễ, phác đồ điều trị chuẩn, sự nhạy cảm và linh hoạt của  thầy thuốc. Tuy nhiên, cần lấy mẫu xét nghiệm trước khi dùng thuốc để khi có  thất bại trong điều trị thì hồi cứu.

Viêm phổi mắc phải cộng đồng mức nhẹ, trung bình có thể chữa tại nhà sẽ giúp bệnh nhân giảm chi phí, tránh các nhiễm khuẩn, tránh một số rủi ro khi nằm viện, riêng với người già, tránh thời gian nằm bất động kéo dài, mức độ nặng phải điều trị tại bệnh viện. Tại đây, việc điều trị cần theo dõi các yêu cầu chuyên biệt, hỗ trợ hô hấp, dùng kháng sinh tiêm an toàn.

 Dùng kháng sinh (kể cả ở nhà) cũng phải theo đơn của bác sĩ. Cần vận dụng phác đồ điều trị chuẩn linh hoạt, không máy móc chỉ chọn kháng sinh rẻ tiền. Khi cần vẫn phải mạnh dạn dùng kháng sinh thế hệ mới đắt tiền, song cân nhắc kỹ, tránh lạm dụng. Lưu ý phân biệt các thế hệ kháng sinh, thuốc gốc, thuốc mới phát minh nhằm tránh nhầm lẫn để dùng sao cho hiệu quả và tiết kiệm.  

DS. Bùi Văn Uy