Muôn vàn lý do dẫn đến rối loạn thích ứng
Trực tiếp điều trị cho bệnh nhân Nguyễn Văn C., BSCK2 Vũ Thị Lan - Đơn nguyên các rối loạn liên quan đến stress và rối loạn tình dục của Viện Sức khỏe Tâm thần kể: Trước khi vào Viện Sức khỏe Tâm thần điều trị, bệnh nhân C. phải nhập viện cấp cứu vì uống thuốc diệt cỏ.
Gia đình cho biết, cơn sốc vì đầu tư lan đột biến bị thua lỗ 20 tỷ đồng khiến anh C. âu sầu nhiều tháng liền, luôn mặc cảm mình vô dụng, là gánh nặng cho vợ con. Rồi với áp lực ấy, bệnh nhân tìm đến thuốc diệt cỏ để giải thoát. May mắn, bệnh nhân đã được ở các bác sĩ ở Trung tâm Chống độc - Bệnh viện Bạch Mai cứu sống.
TS.BS Dương Minh Tâm, Trưởng Đơn nguyên liên quan đến rối loạn tâm thần stress và rối loạn tình dục - Viện Sức khỏe tâm thần, Bệnh viện Bạch Mai chia sẻ.
Thế nhưng 3 tuần sau, bệnh nhân tiếp tục tự tử bằng việc cắt mạch máu tay và lại được cứu sống. Qua phối hợp các chuyên khoa chẩn đoán, các bác sĩ nhận thấy anh C. bị mắc rối loạn sự thích ứng, nên đã cho chuyển sang Viện Sức khỏe tâm thần để điều trị.
Sau hơn 40 ngày điều trị bệnh nhân đỡ buồn chán, không còn ý tưởng tự sát, đêm ngủ được, đi lại vận động nhiều hơn, bớt suy nghĩ bi quan tiêu cực hơn, bệnh nhân chủ động giao tiếp và tuân thủ điều trị, bệnh nhân được điều trị ngoại trú.
Đây là một trong những ca bệnh được BSCK2 Vũ Thị Lan chia sẻ tại hội thảo về rối loạn sự thích ứng do Viện Sức khỏe tâm thần tổ chức chiều 25/12.
Chia sẻ thêm về rối loạn sự thích ứng, tại hội thảo TS. Dương Minh Tâm - Trưởng Đơn nguyên các rối loạn liên quan đến stress và rối loạn tình dục cho biết: Không chỉ có những người gặp các vấn đề khó khăn, mất mát trong cuộc sống, mà bệnh nhân rối loạn sự thích ứng có cả những người có con cái thành đạt: Các con đi du học nước ngoài, bố mẹ không chịu nổi sự xa con...
Có gia đình con được đề bạt cán bộ lãnh đạo, bố mẹ cũng mắc căn bệnh này, vì bỗng cảm thấy con mình "vuột" khỏi tầm tay, không còn quản lý được, hoặc thấy mình bị bỏ rơi, vô dụng...
"Các triệu chứng rối loạn sự thích ứng bắt đầu trong vòng ba tháng kể từ khi tác nhân gây căng thẳng xuất hiện. Stress được xem là yếu tố tác động trực tiếp đến rối loạn sự thích ứng. Nếu không có stress thì rối loạn này không xảy ra"- TS Dương Minh Tâm nói.
Đồng thời TS Tâm cho biết thêm: Rối loạn sự thích ứng thường xuất hiện sau một hoặc nhiều yếu tố sang chấn. Yếu tố nguy cơ gây bệnh là người bệnh trải qua căng thẳng đáng kể trong thời thơ ấu hoặc có vấn đề sức khỏe tâm thần khác, hoàn cảnh sống khó khăn, bị lạm dụng hoặc tấn công thể chất hoặc tình dục, gia đình tan vỡ khi còn nhỏ hay được bao bọc quá mức.
Các vấn đề stress khác thường gặp dẫn đến rối loạn sự thích ứng là ly hôn hoặc thay đổi hoàn cảnh (nghỉ hưu, sinh con hoặc đi học xa), mất việc làm, mất người thân, gặp vấn đề về tài chính, mắc bệnh... Như bệnh nhân 30 tuổi, bác sĩ cho rằng nguyên nhân là do thất bại trong làm ăn và dẫn đến nợ nần tiền bạc. Và có thể do bệnh nhân có suy nghĩ tiêu cực mạnh khi cho rằng bản thân là công an nhưng vẫn bị lừa.
Chuyên gia chỉ dấu hiệu nhận biết, cách để không rơi vào rối loạn thích ứng
Theo các chuyên gia, bệnh lý các rối loạn sự thích ứng thay đổi tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tác nhân gây sang chấn và các triệu chứng chiếm ưu thế. Hầu hết trường hợp rối loạn sự thích ứng tự khỏi trong vòng 6 tháng kể từ khi xảy ra sang chấn. Một số trường hợp, nhất là trẻ em và thanh thiếu niên, có thể chịu những ảnh hưởng lâu dài do chứng rối loạn này gây ra.
TS.BS Dương Minh Tâm thăm khám cho bệnh nhân sàng lọc rối loạn thích ứng.
Các triệu chứng của bệnh như giảm khả năng tập trung và suy nghĩ, mệt mỏi, mất ngủ, thay đổi vị giác, lo âu, hồi hộp, vã mồ hôi, khó thở; thường xuyên cáu giận, đổ lỗi cho người khác, có thái độ hận thù, khó tập trung hoặc "đầu óc trở nên trống rỗng", cáu kỉnh dai dẳng.... Mất lòng tin hoặc sự tự trọng; cảm thấy tội lỗi và tự hủy hoại hoặc tự sát ...
Trẻ bị rối loạn sự thích ứng thường xuyên cáu giận trầm trọng, hay cãi người lớn; cố tình làm những việc gây khó chịu cho người khác; đổ lỗi cho người khác; có thái độ ác ý và hận thù, nói dối, không giữ lời hứa, tránh né nghĩa vụ,…Một số ít có nguy cơ tự sát.
Tuy nhiên, TS. Tâm lưu ý: Nếu không xác định đúng nguyên nhân rối loạn sự thích ứng, việc điều trị sẽ không có kết quả.
Phương pháp điều trị rối loạn sự thích ứng bao gồm liệu pháp tâm lý, hóa dược hoặc cả hai. Hiện tại, tâm lý trị liệu vẫn là cách điều trị được lựa chọn cho các rối loạn sự thích ứng.
Do đó, bác sĩ khuyến cáo khi có các biểu hiện lâm sàng của bệnh, cần đến cơ sở y tế chuyên khoa để được tư vấn và điều trị kịp thời. Đồng thời về phía mỗi người, bác sĩ cho rằng, nên tìm một môn thể thao, một cách vận động phù hợp với cơ thể và rèn luyện đều đặn.
Bên cạnh đó, cần có một lối sống, tư duy tích cực, khi tiếp nhận một thông tin nên nhìn ở hướng mở chứ không nên chỉ nhìn theo khía cạnh tiêu cực. Với những gia đình có người thân có nhân cách yếu, có tính hay lo âu cũng cần có sự tương trợ, quan tâm để không xảy ra hệ lụy đáng tiếc.
Nguyên tắc 5 chữ R giúp giảm stress:
Recognition: xác định nguyên nhân, nguồn gốc của stress, giáo dục và nâng cao nhận thức.
Relationships: Tìm kiếm sự giúp đỡ, hỗ trợ, trấn an
Removal: Loại bỏ các yếu tố gây stress và các yếu tố kích thích
Relaxation: Thư giãn thông qua các kỹ thuật như thiền, xoa bóp, tập thở..
Re-engagement: Tái tương tác thông qua tái tiếp xúc có quản lý và giải mẫn cảm.
