BS. Nguyễn Văn Thuấn – Trưởng khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hoá cho biết, tế bào học chọc hút bằng kim nhỏ (FNA) là kỹ thuật ít xâm lấn, cho kết quả nhanh chóng, rẻ tiền. Độ chính xác của FNA trong chẩn đoán các bệnh lý lành tính và ác tính của hạch đều trên 90%, nhưng độ nhạy của phương pháp này thay đổi rất lớn giữa các nhóm bệnh lý lành tính và ác tính, nguyên phát và thứ phát.
Theo BS. Nguyễn Văn Thuấn, hạch to là triệu chứng thường gặp, do nhiều nguyên nhân khác nhau trong đó nguyên nhân bệnh lý ác tính được quan tâm nhiều nhất.
Nguyên nhân hạch to do bệnh lý ác tính thay đổi tùy theo độ tuổi, vị trí và kích thước của hạch. Đối với các trường hợp hạch to ở ngoại vi, chỉ 1% là do bệnh lý ác tính, nhưng tỉ lệ này tăng lên nhiều đối với các hạch to xuất hiện ở vùng thượng đòn, dọc cơ ức đòn chũm, sau phúc mạc, trong ổ bụng và trung thất...
Chọc hút bằng kim nhỏ các khối hạch to tại Khoa Giải phẫu bệnh, Bệnh viện Đa khoa tỉnh Thanh Hoá. Ảnh BVCC
Ở người lớn, các khối hạch to có nguy cơ bệnh lý ác tính cao, bao gồm các bệnh lý u lympo và ung thư từ cơ quan khác di căn đến hạch.
Ở trẻ em, phần lớn là hạch phản ứng quá sản, nhưng không nên chủ quan và cần được chẩn đoán bởi bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào.
Hạch với đường kính ≤ 1cm chủ yếu là bệnh lý lành tính, khi hạch to > 2 cm thường là bệnh lý ác tính; do đó, hạch có đường kính ≥ 1,5cm được xem là hạch to, cần phải làm các xét nghiệm – đặc biệt là FNA - để xác định nguyên nhân.
FNA hạch được chỉ định trong các trường hợp: những người không có tiền sử mắc bệnh ác tính, có hạch to ≥ 1,5cm ở ngoại vi hoặc xuất hiện ở những vị trí bất thường (hạch thượng đòn, dọc cơ ức đòn chũm, sau phúc mạc, trung thất...); hạch to ở những bệnh nhân ung thư đã được xác định.
Mục đích FNA để đánh giá giai đoạn lâm sàng và tái phát sau điều trị. Những hạch nhỏ, dưới 1,5cm mà có các dấu hiệu như nhiều hạch, cứng chắc, ít di động, tồn tại lâu ngày và kèm thêm các triệu chứng toàn thân: sốt, gầy sút cân, mệt mỏi, chán ăn… thì cũng nên xét nghiệm tế bào học để chẩn đoán xác định.
BS. Nguyễn Văn Thuấn nhấn mạnh, FNA có thể được thực hiện bởi các bác sĩ lâm sàng, chẩn đoán hình ảnh, nhưng tốt nhất vẫn là bác sĩ giải phẫu bệnh – tế bào vì vừa là người chọc hút và cũng là người đọc tiêu bản để chẩn đoán bệnh lý. Điều này rất quan trọng bởi lẽ sẽ giảm được tối đa kết quả âm tính giả do chọc sai vị trí, không đủ bệnh phẩm để chẩn đoán…
Kết quả chẩn đoán tế bào học của hạch được chia thành các nhóm lớn như: không đủ tiêu chuẩn chẩn đoán; âm tính; không điển hình; nghi ngờ; ác tính. Kết quả âm tính không loại trừ hoàn toàn khả năng ác tính, do đó, phải luôn đối chiếu với bệnh cảnh lâm sàng, theo dõi và xét nghiệm định kỳ. Tổn thương ác tính sẽ được phân loại thành ung thư từ nơi khác di căn đến và U lympho (Hodgkin hay Non - Hodgkin).
