Mỗi lần về quê tôi rất thích đi chơi chợ. Nói đi chơi cũng đúng thôi vì chuyện mua sắm đã có siêu thị to, siêu thị nhỏ, cửa hàng tạp hóa phục vụ đến tận nhà. Cái thú đi chơi vui nhất là được gặp người, chuyện trò với người, mua bán nâng lên đặt xuống, hỏi giá, nhìn cân, thêm thắt và có thể mua được những thứ nhỏ nhất bằng đồng tiền lẻ như mớ rau vặt, mấy cọng hành, vài trái ớt cay - Những thứ sản phẩm quê mà ta quen gọi là “rau sạch” còn tươi ròng mùi đất tuy nó không xanh mượt mà một cách đáng nghi ngờ vì phun hóa chất mà nó xanh đậm đà, chân chất trông có vẻ hơi cỗi cằn một chút nhưng nâng bó rau lên ta có cảm giác nằng nặng bởi sức hút của đất, bởi sự chiu chắt gió sương mới biết tình đất, tình người ở chợ quê đằm thắm mức nào.
Ông bạn nhà văn của tôi lại bàn về “tiếng chợ”. Khi vào siêu thị ta có cảm giác không khí lành lạnh người mua cũng chẳng rì rầm bàn tán, người bán cứ y như robot vậy. Hàng hóa thì nhiều đến lóa mắt mà nhu cầu người mua nhiều khi quá đơn giản nên hơi ngượng khi ra tính tiền và đặc biệt không nghe được âm thanh tiếng chợ. Còn ở đây thì tháng áp Tết gọi là cữ một chạp. Trời khô hanh lạnh, ít mù trước một chạp là cữ gió. Gió thổi khô hết ngõ, rụng bụi lá xoan hun hút đường làng. Gần sáng thì bỗng đâu trong đầu ong ong, rì rào râm ran một đợt sóng âm. Tiếng gì? Như tiếng giã gạo? Tiếng động biển chăng. Thôi đúng rồi, tiếng chợ. Tiếng chợ như một đàn ong lao xao khi xa rền âm âm như động biển. Tiếng chợ ngày Tết rền lâu hơn, sớm hơn, rộng ra bốn phía nghe ấm mà vui. Cứ lắng nghe tiếng chợ đang vỏng vót thế này thì có nghĩa còn lâu mẹ mới về.
Thưở nhỏ tôi hay chạy lon ton theo mẹ đi chợ, mẹ gánh một đôi thúng nặng ra chợ bán trong đó có cả gạo nếp, đậu xanh nhiều thứ sản phẩm nhà nông và có cả đôi gà trống thiến mào đỏ thắm. Tất cả sẽ được đổi thành thức ăn, đồ uống và cả sắm sửa áo mới, quà chơi cho các con... Tôi rất thích vào xem quán hàng xén. Các cô bán hàng ai cũng xinh cũng thích diện. Họ bày hàng đơn giản nhưng thật đẹp có lớp lang. Quần áo đồ chơi trẻ nhỏ xếp ngoài cùng để chúng tôi có thể với tay mặc thử. Tôi như lạc vào một không khí cổ tích giữa bao màu áo. Thế rồi cũng thử xong bộ quần áo mới lại ra cái quán ông nặn Tò He. Ôi những con Tò He những Quan Công, Võ Tòng đánh hổ nặn bằng bột gạo màu thật đẹp. Dưới bàn tay người nghệ sĩ nông dân này đã thổi hồn để nặn lên bao thần tượng của trẻ nhỏ thật ngộ nghĩnh mà gần gũi thân quen biết bao. Mẹ mua cho tôi nhiều thứ quà bằng những đồng tiền lẻ nhưng không khi nào thiếu Tò He.
Quê tôi ở vùng biển. Cái làng biển nằm kề bên mép sóng. Ở đây có chợ Mai họp ở khu đất đầu xã có từ xa xưa, có đình chợ. Chợ họp vào các sáng sớm. Bán mua chủ yếu là các loài cá lưới xăm mười (gồm các thứ hải sản đánh bắt vào các buổi “bạc nước” gần sáng như sò, hàu,...) lại có chợ Hôm người trên chợ, dưới thuyền tấp nập chỉ họp vào buổi chiều. Lại có cả chợ Đón, chợ họp nhỏ lẻ người bán đón người mua. Ở đây có những loài cá hay được bán trong những ngày cuối năm. Đó là: cá Ngứa. Cá tên là Ngứa mà thịt béo món ngon. Người ta đánh cá bằng bủa câu. Những đêm trăng tiết trời lạnh sương dày đặc như sữa càng nhiều cá. Người thợ cả ngồi trên đỉnh cột buồm căng mắt nhìn xuyên sương mù nhận biết sắc màu ngời sáng của cá Ngứa cho thuyền bủa câu. Cá Chim cũng là món ngon được người dân quê miền biển xếp hạng: “Chim, Thu, Nhụ, Đé”. Cá Chim thật lạ, câu không ăn, bơi thành bầy, lật nghiêng lật ngửa lấp lánh ánh bạc. Chúng thường đi theo con đầu đàn, người dân chài chọn người da dẻ thật trắng uống một tô nước mắm mặn cho ấm người rồi lặn xuống bơi vào lưới, cá Chim theo người vào luôn. Chợ quê miền biển không thể thiếu những thứ hải sản còn tươi ròng bắt mắt ấy.
Đến chợ để được nghe tiếng chợ, nhu cầu giao tiếp cần thiết hơn cả bán mua. Có người quen ăn quà chợ đâm nghiện. Mà có gì đâu, nắm xôi, chiếc kẹo lạc, bát nước chè, chén rượu tăm để được thăm hỏi mừng nhau là vui lắm rồi. Chợ họp có phiên và mẹ tôi lại lần ngón tay để tính, để chăm tỉa tót mảnh vườn, tích cóp nắm thóc cho bầy gà đang độ lớn, rồi lại xay bột, giã nếp. Những việc tính toán cả đời không hết chỉ để dồn cho những phiên chợ cuối năm...