Khi đó bệnh nhân cần điều trị nhanh chóng để tránh lây lan sang các cơ quan khác trong ổ bụng, đặc biệt là hệ tiêu hóa như dạ dày, đại tràng, ruột thừa...từ đó gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, đôi khi còn nguy hiểm đến tính mạng. Vì vậy, việc phát hiện sớm để tránh nguy hiểm là vô cùng quan trọng.
Trường hợp điển hình
Theo lời kể của gia đình bệnh nhân N.T. H., trước khi nhập viện 3 ngày bệnh nhân H. có dấu hiệu đau bụng âm ỉ kéo dài, lúc đầu bệnh nhân nghĩ bị rối loạn tiêu hóa hoặc ăn phải thức ăn không đảm bảo nên bị ngộ độc thức ăn. Sau đó bệnh nhân đã tự mua thuốc để điều trị và không đi làm. Tuy nhiên, tình trạng đau bụng ngày một gia tăng, uống thuốc không đỡ, các cơn đau dữ dội, thành bụng co cứng, bệnh nhân thấy hơi sốt và lạnh, lúc đó gia đình đã ngay lập tức đưa bệnh nhân tới Bệnh viện Đại học Y Hà Nội để được cấp cứu. Tại đây, bệnh nhân H. đã được các bác sĩ khám và chỉ định một số xét nghiệm và chụp CT chẩn đoán, kết quả cho thấy bệnh nhân bị viêm phúc mạc có liệt ruột cơ năng do viêm ruột thừa vỡ, gây nhiễm trùng nặng. Bên cạnh đó, bệnh nhân có tiểu sử mắc đái tháo đường, nên sau khi tiến hành hội chẩn, các bác sĩ đã chỉ định bệnh nhân cần phẫu thuật ngay lập tức.
Nhiều nguyên nhân
Có nhiều nguyên nhân dẫn đến viêm phúc mạc cấp, trong đó có thể do bệnh nhiễm trùng ở phúc mạc gây ra như: lao phúc mạc, viêm phúc mạc do phế cầu hoặc lậu cầu (chiếm tỉ lệ thấp). Bên cạnh đó viêm phúc mạc thứ phát chiếm tỉ lệ cao hơn cả, đó là viêm phúc mạc do thủng túi mật, mật sẽ thấm vào phúc mạc gây viêm (viêm phúc mạc mật), thủng ruột, tắc ruột, thủng dạ dày, viêm ruột thừa vỡ, chấn thương thủng bụng (do đạn, bom mìn, do tai nạn lao động, tai nạn giao thông...). Ngoài ra, viêm phúc mạc có thể do viêm phần phụ hoặc áp-xe ống dẫn trứng, vòi trứng hoặc vỡ tử cung xảy ra trong thời kỳ chuyển dạ do không có sự cân xứng giữa khung chậu của người mẹ và kích thước đầu thai nhi hoặc thủng tử cung do nạo phá thai (phụ nữ) cũng là những nguyên nhân gặp nhiều của viêm phúc mạc.
Viêm phúc mạc là một cấp cứu ngoại khoa.
Căn nguyên gây viêm phúc mạc có thể do vi khuẩn hoặc do hóa chất. Viêm phúc mạc do vi khuẩn bởi vì vi khuẩn xâm nhập khoang bụng bằng đường mạch máu hoặc là do lây lan từ một ổ nhiễm trùng trong bụng hoặc do thủng vỡ một tạng rỗng (ruột, dạ dày, bàng quang...), dịch và các chất bẩn từ các tạng đó mang theo vi khuẩn đổ vào phúc mạc gây viêm. Vi khuẩn có thể là vi khuẩn lao (do lao phúc mạc), vi khuẩn đường ruột như: E.coli, Proteus, Klebsiella, trực khuẩn mủ xanh, vi khuẩn kỵ khí (C. difficil), nếu thủng các tạng rỗng (dạ dày, ruột, bàng quang...).
Dấu hiệu nhận biết
Đau bụng là triệu chứng xuất hiện sớm nhất và bao giờ cũng có trong viêm phúc mạc, vị trí đau tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh (thủng dạ dày, bụng đau dữ dội và bụng cứng như gỗ, vỡ ruột thừa, đau chủ yếu hố chậu phải và thượng vị...), kèm theo buồn nôn và nôn. Khi phúc mạc đã bị nhiễm trùng sẽ sốt cao hoặc rất cao (39 - 40oC). Người bệnh mệt mỏi, hốc hác, bơ phờ, da xanh tái, nhớp nháp mồ hôi, chân tay lạnh. Nặng hơn có thể li bì, bán mê hoặc hôn mê, mạch nhanh, huyết áp tụt do mất nước, chất điện giải (nôn, sốt) và do ứ đọng nước trong lòng ruột và ổ bụng gây nhiễm độc tố vi khuẩn.
Khi nghi ngờ, các bác sĩ sẽ chỉ định bệnh nhân làm một số xét nghiệm cần làm như công thức máu (số lượng bạch cầu và tỉ lệ đa nhân trung tính tăng cao), tốc độ máu lắng, urê máu (tăng cao), xét nghiệm nước tiểu, siêu âm ổ bụng, chụp Xquang ổ bụng...
Hậu quả của viêm phúc mạc, nếu nặng, không phát hiện sớm và xử trí đúng, kịp thời có thể tử vong, nếu qua khỏi, điều trị tích cực, về sau có thể gây dính ruột, tắc ruột rất phức tạp. Vì vậy, sau khi khỏi bệnh, ra viện, người bệnh luôn luôn chú ý nếu có các dấu hiệu đau bụng, bí trung, đại tiện, buồn nôn, nôn phải khẩn trương đến bệnh viện ngay.
Có thể tử vong nếu không xử trí kịp thời
Viêm phúc mạc là một bệnh lý rất nặng trong ngoại khoa, nếu không xử trí kịp thời, tỉ lệ tử vong có thể lên tới 60 - 70%, bởi vì, viêm phúc mạc cấp là giai đoạn cuối của quá trình nhiễm khuẩn trong ổ bụng, trong khi đó có nhiều loại vi khuẩn, độc tính của chúng rất cao, trong khi đó diện tích của phúc mạc (màng bụng) rất rộng nên khả năng hấp thu chất độc từ các tạng rỗng (dạ dày, ruột...) tràn vào, độc tố (do vi khuẩn tiết ra) rất nhanh dễ dẫn đến sốc và nhiễm độc (sốc nhiễm trùng). Bệnh nặng còn do sự dễ lây lan khắp ổ bụng bởi nhu động ruột (ruột co bóp đẩy các chất bẩn đi vào ổ bụng). Vì vậy, khi nghi là viêm phúc mạc cần chẩn đoán sớm xử trí đúng, kịp thời nhằm hạn chế tử vong đến mức tối đa.
Viêm phúc mạc có thể nhanh chóng phát triển gây ảnh hưởng đến sức khỏe và đe dọa tính mạng. Tùy thuộc vào nguyên nhân gây bệnh, nhiều bác sĩ các khoa sẽ tham gia điều trị. Vì vậy, cần tìm đến một số địa chỉ bệnh viện lớn và uy tín để có được kết quả điều trị tốt nhất.
