Ngày 16/9/2025, tại Hội nghị toàn quốc quán triệt, triển khai thực hiện 4 Nghị quyết của Bộ Chính trị, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã trình bày những nội dung trọng tâm, cốt lõi của Nghị quyết số 72-NQ/TW ngày 09/9/2025 của Bộ Chính trị về một số giải pháp đột phá, tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe Nhân dân và Kế hoạch hành động của Chính phủ thực hiện Nghị quyết.

Theo Phó Thủ tướng Lê Thành Long, Nghị quyết 72 có rất là nhiều nội dung cụ thể, trong đó có nội dung được xã hội rất quan tâm là "liệu Nhà nước có đủ nguồn lực để thực hiện chính sách miễn viện phí toàn dân hay không".

Tại Hội nghị, Phó Thủ tướng Lê Thành Long đã công bố các khoản kinh phí ước tính cho một số chính sách cụ thể thực hiện Nghị quyết 72 trong năm 2026.

Nhóm thứ nhất đối với phụ cấp ưu đãi nghề với các mức khác nhau (mức 100% và 70% so với mức lương), đối tượng khác nhau (nhân viên y tế làm việc tại một số cơ sở y tế công lập, y tế cơ sở, y tế dự phòng tại một số vùng, miền khó khăn và một số lĩnh vực ưu tiên). Dự kiến cần phải chi 4.335 tỷ đồng/năm, tức là cao hơn so với chính sách hiện hành chúng ta trả lương cho nhân viên y tế. Theo Phó Thủ tướng, khoản này Chính phủ có thể cân đối được.

Thứ hai về kinh phí khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí cho người dân. Tính tròn dân số Việt Nam là 100 triệu người với mỗi lần khám hết khoảng 300.000 đồng thì cần 30 nghìn tỷ đồng. Trong đó, số lượng lao động (khoảng 16 triệu người) khám định kỳ, khám sàng lọc thì người sử dụng lao động phải chi trả, như vậy khoảng 4.800 tỷ đồng. Do đó, khoảng ngân sách Nhà nước cần bố trí khoảng 25.000 tỷ đồng.

Nhóm thứ 3 là chính sách miễn viện phí. Phó Thủ tướng cho biết, các nước rất thận trọng khi tính toán miễn viện phí và người ta có nhiều cách khác nhau, như có thể tính vào thuế hoặc theo hướng thu BHYT.

Trên cơ sở ước tính, Bộ Y tế lấy số liệu năm 2024, quỹ BHYT thanh toán khoảng 140.000 tỷ đồng, người bệnh tự chi trả khoảng 21.545 tỷ đồng. Nếu tính như vậy, từ năm 2026, tối đa Nhà nước phải chi 21.545 tỷ đồng/năm. Hiện nay kết dư BHYT khoảng 49-50 nghìn tỷ đồng, có thể thanh toán cho 2 năm đầu, sau đó, phải tính lộ trình tăng thu BHYT để cân đối dần.

"Bộ Y tế, Chính phủ đã tính toán tương đối kỹ và thấy khả thi, có thể cân đối được trong thời gian tới", Phó Thủ tướng nhấn mạnh.

Trả lời báo chí ngày 17/9/2025, Bộ trưởng Bộ Y tế Đào Hồng Lan, việc Bộ Chính trị ban hành Nghị quyết số 72-NQ/TW có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, tiếp tục thể hiện sự quan tâm sâu sắc của Đảng đối với sức khỏe của mỗi người dân để hướng đến mục tiêu xây dựng một nước Việt Nam khoẻ mạnh, mọi người dân đều được chăm sóc sức khoẻ, sống lâu, sống khoẻ, sống lành mạnh, nâng cao thể chất, ý thức bảo vệ sức khoẻ và chủ động phòng ngừa bệnh tật trong toàn xã hội, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển đất nước giàu mạnh, văn minh, thịnh vượng trong kỷ nguyên mới.

Đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược, toàn diện và lâu dài, mang tính chất hành động, là "Nghị quyết để thực hiện Nghị quyết" với nhiều chính sách bổ sung, tăng cường, cụ thể hóa các chủ trương, đường lối trước đây, đưa ra những nhiệm vụ và giải pháp "đột phá" nhằm tháo gỡ, khơi thông các "điểm nghẽn", "nút thắt", khó khăn, vướng mắc từ thực tiễn để đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững đất nước và kỳ vọng của nhân dân, hướng đến hai mục tiêu chiến lược 100 năm thành lập Đảng vào năm 2030 và 100 năm giành độc lập đất nước vào năm 2045.

Miễn viện phí ở mức cơ bản cho toàn dân thông qua bảo hiểm y tế vào năm 2030 là chủ trương hết sức nhân văn, thể hiện tính ưu việt của chế độ ta, có ý nghĩa an sinh xã hội sâu sắc, hợp lòng dân, giúp phát hiện sớm bệnh tật, giảm chi phí y tế, thể hiện rõ quan điểm người dân là chủ thể trung tâm, được ưu tiên cao nhất trong xây dựng, thực hiện các chính sách tăng cường bảo vệ, chăm sóc và nâng cao sức khỏe.

Bộ Y tế đang khẩn trương xây dựng Đề án triển khai. Chính sách này vẫn phải dựa trên nền tảng trụ cột là bảo hiểm y tế, đồng thời thực hiện có lộ trình. Nhà nước và quỹ sẽ chi trả các chi phí y tế cơ bản, thiết yếu, giảm tối đa gánh nặng tài chính cho người dân - trước hết là đối với đối tượng chính sách xã hội, người yếu thế, người có thu nhập thấp và một số đối tượng cần ưu tiên khác.

Phần dịch vụ y tế theo yêu cầu, vượt mức cơ bản thì người bệnh vẫn phải chi trả một phần để nâng cao ý thức sử dụng dịch vụ hợp lý, tiết kiệm chi phí.

Chính sách miễn viện phí vì thế phải gắn chặt với bao phủ bảo hiểm y tế toàn dân, mọi người đều tham gia bảo hiểm y tế để chia sẻ rủi ro, người có điều kiện lo cho người nghèo, người khoẻ đỡ người yếu; cùng với hỗ trợ của ngân sách nhà nước để người bệnh không phải trả thêm chi phí khi không may mắc bệnh.

Về phạm vi quyền lợi, người dân được người dân được khám sức khỏe định kỳ hoặc khám sàng lọc miễn phí ít nhất mỗi năm 1 lần và lập sổ sức khỏe điện tử, quản lý bệnh tật theo vòng đời, từ bào thai đến khi già, việc này được triển khai ngay từ năm 2026.

Đến năm 2030, người dân được miễn các chi phí khám bệnh, chữa bệnh ở mức cơ bản trong phạm vi quyền lợi bảo hiểm y tế theo lộ trình.

Theo đó, từ năm 2026, từng bước thực hiện tăng tỷ lệ, mức thanh toán, chi cho phòng bệnh, chẩn đoán, điều trị sớm một số bệnh và đối tượng ưu tiên theo lộ trình từ Quỹ Bảo hiểm y tế để giảm gánh nặng tài chính cho người bệnh, phù hợp với việc tăng mức đóng bảo hiểm y tế theo quy định của pháp luật từ năm 2027.

Ngân sách nhà nước và Quỹ Bảo hiểm y tế chi trả cho một số dịch vụ phòng bệnh, quản lý bệnh mạn tính, khám sức khỏe định kỳ và khám sàng lọc theo yêu cầu chuyên môn tại cấp khám bệnh, chữa bệnh ban đầu, cơ bản theo lộ trình phù hợp nhằm ngăn ngừa bệnh tật, giảm tỷ lệ mắc và tử vong, tiết kiệm chi phí điều trị giai đoạn muộn, người dân.

Mục tiêu cuối cùng là bảo đảm mọi người dân - không phân biệt vùng miền, giàu nghèo - được tiếp cận các dịch vụ y tế thiết yếu, cơ bản mà không phải lo lắng về tài chính.

Nghị quyết không đặt mục tiêu "miễn phí tuyệt đối", mà hướng đến giảm tối đa chi phí đồng chi trả của người dân, tăng độ bao phủ BHYT, giảm tử vong do phát hiện bệnh muộn và xây dựng hệ thống y tế công bằng, bình đẳng, hiệu quả, bền vững và không ai bị bỏ lại phía sau.

Trao đổi với Báo Sức khỏe và Đời sống ngày 6/9/2025, GS.TS, Anh hùng Lao động Nguyễn Anh Trí – Đại biểu Quốc hội, Ủy viên Ủy ban Văn hóa – Xã hội của Quốc hội khẳng định, đây là quyết sách đúng lúc, đúng tầm, vừa có cơ sở lý luận vững chắc, vừa dựa trên thực tiễn phát triển của đất nước.

Sau nhiều thập kỷ gian khổ, Việt Nam đã có nền tảng mới: thu nhập bình quân đầu người đạt hơn 4.700 USD (năm 2024), hệ thống y tế ngày càng hiện đại, tỷ lệ bao phủ bảo hiểm y tế lên tới 95%. Người dân từng trải qua chiến tranh, bao cấp, hy sinh để có độc lập và thống nhất; nay chính sách này là "sự đền ơn đáp nghĩa, một biểu hiện cụ thể của ưu việt chế độ".

Theo GS.TS Nguyễn Anh Trí, quyền được chăm sóc sức khỏe là quyền con người cơ bản đã được Hiến pháp 2013 ghi nhận. Miễn viện phí toàn dân chính là bước đi hiện thực hóa quyền ấy, đặt con người vào vị trí trung tâm của mọi chính sách.

Thách thức lớn nhất khi triển khai miễn viện phí toàn dân là chi phí. Khác với giáo dục – nơi học phí có thể tính toán dễ dàng – chi phí y tế rất khó định lượng do phụ thuộc vào bệnh tật, phác đồ điều trị, thời gian nằm viện. "Chi phí y tế, đặc biệt với bệnh nặng và mãn tính, là gánh nặng lớn. Nhưng nếu biết tổ chức, ta hoàn toàn có thể làm được", GS Nguyễn Anh Trí khẳng định.

Theo ông, bảo hiểm y tế chính là "mắt xích sống còn" của chính sách này. Với mức bao phủ gần như toàn dân, Nhà nước chỉ cần bổ sung thêm phần kinh phí, cam kết khi người dân ốm đau sẽ được thanh toán toàn bộ. Ông đề xuất lộ trình ba bước:

Nhóm 1: Người bệnh hiểm nghèo, bệnh nặng – cần được hỗ trợ ngay từ năm 2026.

Nhóm 2: Các đối tượng đã được Nhà nước hỗ trợ mua bảo hiểm (người nghèo, cận nghèo, trẻ em dưới 6 tuổi, gia đình chính sách, thương binh, học sinh – sinh viên) – tiếp tục bổ sung để khi ốm đau không phải trả thêm.

Nhóm 3: Toàn thể công dân còn lại – được hưởng theo cam kết: khi nào bị bệnh, Nhà nước chi trả đầy đủ.

Để chính sách miễn viện phí, chăm sóc sức khỏe nhân dân theo tinh thần Nghị quyết 72 thực sự hiệu quả, GS.TS Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh ba nhóm giải pháp trọng tâm:

Thứ nhất, tổ chức hệ thống y tế gần dân, hiệu quả: Trạm y tế phải đủ gần để người dân có thể tiếp cận trong 15 phút, đặc biệt trong cấp cứu. Các bệnh viện tuyến tỉnh, khu vực cần được đầu tư hiện đại; bên cạnh đó là các trung tâm y tế tổng hợp tầm cỡ quốc tế, đáp ứng nhu cầu chuyên khoa sâu.

Thứ hai, nâng cấp chất lượng khám chữa bệnh: Nhà nước phải đầu tư cơ sở vật chất, giường bệnh, trang thiết bị; đồng thời cập nhật phác đồ tiên tiến nhất, áp dụng kỹ thuật chẩn đoán và điều trị hiện đại để rút ngắn thời gian, tăng hiệu quả. "Miễn phí nhưng phải là dịch vụ chất lượng cao, hiệu quả thật, không thể chỉ miễn phí hình thức", ông nhấn mạnh.

Thứ ba, đảm bảo thuốc, vật tư, sinh phẩm đầy đủ. GS.TS Nguyễn Anh Trí cảnh báo: thiếu thuốc, vật tư sẽ gây ra hai hệ lụy: bệnh nhân không được chữa khỏi và phát sinh tiêu cực như trục lợi, giới thiệu mua thuốc bên ngoài. "Không có thuốc để chữa bệnh cho nhân dân là có tội. Đây là điều bắt buộc phải khắc phục triệt để", ông nói.

Nghị quyết 72 ra đời bảo đảm mọi người – từ công nhân, nông dân, đến cán bộ, trí thức – đều được thụ hưởng dịch vụ y tế như nhau. "Đây chính là bản chất ưu việt của chế độ xã hội chủ nghĩa", GS.TS Nguyễn Anh Trí nói.

Theo ông, tính bình đẳng ấy không chỉ ở thụ hưởng, mà còn ở cách tổ chức và truyền thông. Người dân cần hiểu rõ quyền lợi, cán bộ y tế và chính quyền phải thực thi đúng, tránh tình trạng "luật hay nhưng xuống cơ sở lại không biết, không thực hiện". Song song, cần cơ chế kiểm tra, giám sát để bảo đảm minh bạch.

Về lâu dài, GS.TS Nguyễn Anh Trí nhìn nhận chính sách này sẽ tác động trực tiếp đến chất lượng dân số: Góp phần duy trì mức sinh thay thế, giảm lo ngại chi phí sinh nở, nuôi con. Nâng cao tuổi thọ và "tuổi khỏe", giúp người dân không chỉ sống lâu mà còn sống khỏe. Củng cố niềm tin và sự gắn bó giữa nhân dân với Đảng, Nhà nước.

Ông cũng kỳ vọng chính sách này sẽ lâu dài, thậm chí vĩnh viễn, song hành cùng sự phát triển của đất nước. "Đây là di sản chính trị nhân văn mà Đảng để lại, một minh chứng rõ ràng rằng con đường đi lên chủ nghĩa xã hội của Việt Nam đặt con người làm trung tâm", GS.TS Nguyễn Anh Trí nhấn mạnh.

Chia sẻ với Báo Sức khỏe và Đời sống ngày 15/9/2025, TS Angela Pratt, Trưởng Đại diện Tổ chức Y tế thế giới (WHO) tại Việt Nam nhận định, khi chi trực tiếp từ tiền túi hộ gia đình vẫn chiếm trên 40% tổng chi y tế quốc gia, việc miễn phí dịch vụ y tế cơ bản sẽ tạo cú hích lớn, giúp giảm gánh nặng và mở rộng đối tượng tiếp cận.

"Việc xóa bỏ rào cản tài chính sẽ là động lực để nhiều người dân tiếp cận các dịch vụ y tế hơn, bao gồm các dịch vụ dự phòng, chăm sóc sức khỏe, đồng thời đóng góp vào sự phát triển kinh tế - xã hội chung của đất nước - như đã được nêu trong Nghị quyết 72 vừa được ban hành", TS Angela Pratt đánh giá.

Theo bà Angela Pratt, mỗi quốc gia có một bối cảnh riêng và các cải cách tài chính y tế khác nhau. Tuy nhiên các bài học từ kinh nghiệm quốc tế vẫn luôn hữu ích.

Để triển khai thành công cung cấp miễn phí dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu, các quốc gia cần xây dựng một danh mục dịch vụ toàn diện được chi trả từ ngân sách công và sử dụng nguồn tài chính này một cách hiệu quả, tức là chi trả cho chất lượng dịch vụ chứ không chỉ số lượng, cùng với đó phát triển các hệ thống giám sát chất lượng.

Tài chính y tế thành công đòi hỏi cam kết chính trị mạnh mẽ ở tất cả các cấp chính quyền, các quy tắc, luật lệ trong thực hành khám chữa bệnh, được giám sát chặt chẽ, để đảm bảo hệ thống luôn sẵn sàng cung cấp đúng dịch vụ, đúng thời điểm và đúng tuyến chăm sóc.

Thái Lan là một ví dụ điển hình về một quốc gia đã có hành động chiến lược để tiến gần hơn tới mục tiêu bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân ngay từ khi mới chỉ là quốc gia có thu nhập trung bình thấp. Việc người dân tự chi trả từ tiền túi cho dịch vụ y tế ở Thái Lan hiện nay chỉ chiếm chưa đến 20% tổng chi y tế quốc gia.

Cuba thì dựa vào một hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu vững mạnh với đội ngũ bác sĩ gia đình. Điều này giúp giảm sự phụ thuộc vào bệnh viện và sử dụng dịch vụ bệnh viện.

Trưởng đại diện WHO tại Việt Nam cũng cho biết, chăm sóc sức khỏe ban đầu vững mạnh cũng là một đặc điểm quan trọng trong hệ thống y tế của nhiều quốc gia Bắc Âu, nơi bệnh nhân tự chi trả rất thấp. Để giảm gánh nặng cho ngân sách nhà nước, bệnh nhân chỉ đến bệnh viện khi được bác sĩ chăm sóc sức khỏe ban đầu giới thiệu. Các quốc gia cũng kiểm soát chi phí bằng cách xây dựng một gói dịch vụ toàn diện do ngân sách công đảm bảo; và có hệ thống giám sát chất lượng.

Theo TS Angela Pratt, việc cung ứng miễn phí các dịch vụ chăm sóc sức khỏe thiết yếu cho toàn dân thông qua hệ thống y tế cơ sở mạnh mẽ sẽ mang lại lợi ích thiết thực và to lớn cho người dân ở bình diện toàn quốc gia, đặc biệt cho các nhóm dân số dễ bị tổn thương và các cộng đồng vùng sâu vùng xa. Họ sẽ không còn phải đối mặt với rào cản tài chính khi cần được chăm sóc.

Nếu chính sách này được thực hiện hiệu quả, sẽ củng cố niềm tin vào nhà nước và hệ thống y tế công, vì đã thực hiện bước đi quan trọng này để bảo vệ và cải thiện sức khỏe người dân.

Trong dòng chảy đổi mới, Chính phủ, Bộ Y tế, Bảo hiểm xã hội cùng các bộ, ngành liên quan đã và đang chứng minh sự nhập cuộc quyết liệt, có trách nhiệm trước một đề án chưa từng có tiền lệ. Người dân cảm nhận được một Chính phủ hành động, một hệ thống y tế sẵn sàng vượt qua mọi thách thức, để hiện thực hóa khát vọng chăm sóc sức khỏe toàn dân.

Chính từ niềm tin ấy, "ý Đảng – lòng dân" đang hội tụ, mở ra một cơ hội lịch sử: đưa Việt Nam trở thành quốc gia tiên phong trong khu vực về bảo đảm công bằng y tế.