Chim sẻ còn gọi ma tước, tước điểu, là một vị thuốc bổ thận tráng dương quý trong y học cổ truyền. Thịt chim sẻ (tước nhục), trứng chim sẻ (tước noãn)... đều là những vị thuốc tốt. Để đạt được hiệu quả bổ thận tráng dương tốt nhất, cổ nhân thường phối hợp chim sẻ với một số vị thuốc và chế biến thành những món ăn bài thuốc độc đáo.
Thịt chim sẻ có vị ngọt, tính ấm; vào thận; có tác dụng tráng dương ích tinh ôn kiện cân cốt, sáp niệu, chỉ khái suyễn; Dùng cho các trường hợp suy nhược dương hư, di tinh di niệu, huyết trắng đái hạ, đau lưng mỏi gối, đau đầu hoa mắt chóng mặt (huyễn vững), hen suyễn. Tiết chim có vị ngọt, tanh, tính âm; có tác dụng bổ âm, cường dương. Trứng chim vị ngọt, chua, mặn, tính bình; có tác dụng bổ thận dương, ích tinh. Sau đây là một số món ăn bài thuốc từ chim sẻ.
Sẻ tiềm đại tiểu hồi gừng tỏi: sẻ 5 con, đại hồi 10g, tiểu hồi 10g, gừng, tỏi lượng tùy ý đập giập để sẵn. Sẻ làm sạch, dùng bơ rán chim với gừng tỏi đến chín; thêm nước sôi, đại hồi, tiểu hồi và gia vị, đun nhỏ lửa trong 1 giờ. Dùng trong các trường hợp liệt dương, di tinh tảo tiết, suy giảm tình dục.
Cháo kê chim sẻ: chim sẻ 5 con, kê (tiểu mễ) 100g. Chim làm sạch, nướng chín, băm nhỏ, nấu với kê. Khi cháo chín, cho thêm 3 củ hành sống (đã thái mỏng), gia vị muối tiêu đảo đều. Ăn khi đói. Chữa suy nhược cơ thể, đau lưng, mỏi gối, di tinh, liệt dương...
Sẻ tiềm tứ tử: chim sẻ 5 con, câu kỷ tử 20g, thỏ ty tử 10g, phúc bồn tử 10g, ngũ vị tử 6g. Chim làm sạch, băm nhỏ, tẩm rượu. Dược liệu sắc lấy nước bỏ bã. Lấy nước sắc nấu với thịt chim đến nhừ. Thêm gia vị cho vừa, ăn trong ngày. Chữa thận hư, huyết kiệt, liệt dương, phụ nữ lãnh cảm.
Tiết chim sẻ dùng cho người yếu mệt, kém sinh lý, hay chóng mặt, nhức đầu do thiếu máu và suy nhược. Ngâm với rượu (10%) có tác dụng làm đen tóc, chân tay cứng cáp, mắt sáng. Người tăng huyết áp không được dùng.
Sẻ ướp tiêu, hồi, quế, sa nhân: sẻ 3 con, tiểu hồi 9g, hồ tiêu bột 3g, sa nhân 6g, nhục quế 6g. Các dược liệu xay thành bột thô, chia đều cho vào bụng chim đã làm sạch. Dùng giấy thấm ướt hay giấy bạc gói kín đem nướng. Cho ăn khi đói với chút rượu.
Sẻ hấp đường phèn: thịt chim sẻ 1 - 2 con, đường phèn 10g. Thịt chim sẻ làm sạch, cho đường phèn vào hầm cách thủy cho chín nhừ. Dùng cho trường hợp ho gà, ho dai dẳng do viêm khí phế quản mạn tính có tính chất dị ứng kích thích, hen suyễn.
Cháo sẻ gạo lứt: chim sẻ 5 con, gạo lứt 100g. Chim sẻ làm sạch, rán chín, cho rượu nấu kỹ. Cho gạo và nước nấu thành cháo. Khi cháo được cho hành và gia vị, ăn khi đói. Dùng cho bệnh nhân dương hư, suy nhược, hen suyễn.
TS. Nguyễn Đức Quang