Hà Nội vẫn ô nhiễm không khí nghiêm trọng
Sáng này 11/12, theo Hệ thống quan trắc của Cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường), lúc 7h, tại trạm đo Công viên Nhân Chính - Khuất Duy Tiến chỉ số AQI là 131 (mức kém). Với chỉ số này, những người nhạy cảm có thể gặp phải các vấn đề về sức khỏe, những người bình thường ít ảnh hưởng.
Cùng thời điểm, chỉ số AQI tại trạm đo ở cổng Đại học Bách khoa Hà Nội trên đường Giải Phóng, chỉ số AQI là 216 (ngưỡng tím, rất kém). Chỉ số này cảnh báo mọi người bị ảnh hưởng tới sức khỏe nghiêm trọng hơn. Sáng qua (10.12), chỉ số AQI tại trạm đo này là 211.
Theo Ứng dụng đo chỉ số ô nhiễm không khí IQAir, lúc 7h30 sáng nay, Hà Nội là thành phố ô nhiễm thứ 4 thế giới với chỉ số ô nhiễm không khí AQI là 235. Cùng thời điểm hôm qua, IQAir xếp Hà Nội là thành phố ô nhiễm thứ 5 trên thế giới với chỉ số AQI là 225. Chỉ số tăng lên cho thấy mức độ ô nhiễm không khí tiếp tục duy trì ở ngưỡng rất cao.
Hà Nội ô nhiễm không khí kéo dài nhiều ngày. Ảnh: Tuấn Anh
Các điểm đo trong nội thành Hà Nội tiếp tục có chỉ số ô nhiễm không khí AQI ở mức cao. Đặc biệt, tại điểm đo Quảng Khánh, chất lượng không khí lúc 7h ở mức nguy hiểm với chỉ số AQI là 304 (tím đậm). Lúc 3-4h hôm nay, chỉ số AQI tại điểm này là 376.
Các khu vực khác cũng có chỉ số ô nhiễm rất cao. Lúc 7h, Văn phòng IQAir Hà Nội AQI là 249; Ciputra AQI 256; Ngoại Giao Đoàn AQI 253; Lò Đúc AQI 256; Lê Duẩn AQI 256...
Theo báo cáo của Cục Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Môi trường, ô nhiễm không khí tại các đô thị chủ yếu đến từ bốn nhóm: Giao thông, xây dựng, sản xuất công nghiệp – làng nghề và hoạt động dân sinh như đốt rác, rơm rạ, than tổ ong, vàng mã. Trong đó, xây dựng và sản xuất công nghiệp là nhóm phát thải lớn, đặc biệt vào mùa Đông khi điều kiện thời tiết hạn chế việc khuếch tán chất ô nhiễm.
Theo các số liệu của Cục Môi trường, đóng góp phát thải ngành công nghiệp liên quan đến gây ô nhiễm không khí chiếm khoảng 29%, hoạt động xây dựng bên cạnh việc trực tiếp phát thải bụi mịn PM2.5 còn là gây ra bụi đường, đây cũng là một nguồn gây ô nhiễm lớn.
Các chuyên gia dự án "Lồng ghép chống chịu biến đổi khí hậu và bảo vệ môi trường để phát triển các đô thị xanh" do Cục Môi trường, Bộ NN&MT chủ trì thực hiện, cũng cho rằng kiểm soát nguồn thải từ xây dựng và sản xuất là bước then chốt để cải thiện chất lượng không khí. Dù Việt Nam đã ban hành nhiều quy định liên quan, việc thực thi cần mạnh mẽ và quyết liệt hơn.
Đối với nhóm nguồn thải lớn từ công nghiệp và làng nghề, các chuyên gia đề nghị cần sớm xây dựng hệ thống kiểm kê khí thải công nghiệp đầy đủ ở cả cấp Trung ương và địa phương, tích hợp với cơ sở dữ liệu môi trường quốc gia. Hệ thống này sẽ giúp xác định nhóm ngành gây ô nhiễm chủ đạo, lượng phát thải theo thời gian và các khu vực có rủi ro cao, từ đó đưa ra biện pháp can thiệp hiệu quả hơn.
Việc giám sát 24/7 các hệ thống quan trắc tự động tại những cơ sở có phát thải lớn – như nhà máy nhiệt điện, xi măng, luyện kim, lò đốt chất thải – được xem là yêu cầu bắt buộc. Nhiều chuyên gia nhấn mạnh rằng dữ liệu quan trắc phải được kết nối liên tục và minh bạch hóa ở mức phù hợp để phục vụ cảnh báo sớm và thanh tra chuyên ngành.
Cần có bản đồ số về ô nhiễm
Theo bà Lê Thanh Thuỷ, Phó phòng Quản lý môi trường, Sở Nông nghiệp và Môi trường Hà Nội, dự kiến năm 2026, Hà Nội sẽ thực hiện tổng kiểm kê khí thải toàn diện nhằm xác định rõ vai trò của các nguồn thải, làm căn cứ triển khai các biện pháp cải thiện chất lượng không khí của Thủ đô. Bà Thuỷ cho biết, Hà Nội sẽ tích hợp các nhiệm vụ, giải pháp chống ô nhiễm trong các nghị quyết, kế hoạch của thành phố, đồng thời ưu tiên về ngân sách xử lý nguồn gây ô nhiễm để đạt được mục tiêu, trong đó có nội dung kiểm soát nguồn thải lớn, xây dựng và triển khai các vùng phát thải thấp.
Theo Cục Kiểm soát ô nhiễm môi trường, Bộ Tài nguyên và Môi trường cho biết qua theo dõi chất lượng không khí trên website của Tổng cục môi trường có thể thấy mức độ ô nhiễm đang gia tăng qua các năm, là vấn đề lo ngại.
Chất lượng môi trường không khí chịu ảnh hưởng rất lớn của khí hậu thời tiết, đặc biệt cứ đến cuối năm lại chịu tác động rất lớn, do đó cần nhìn nhận tổng quát để thấy đâu là yếu tố chủ quan, đâu là yếu tố khách quan khi xem xét nguyên nhân ô nhiễm không khí.
Nguyên nhân chủ yếu dẫn đến ô nhiễm không khí, bao gồm: Xây dựng; giao thông vận tải; sản xuất công nghiệp; đốt mở; dân sinh và khí hậu thời tiết. Ô nhiễm thường bùng phát dịp cuối năm do các hoạt động kinh tế xã hội đạt mức cao nhất, xây dựng ồ ạt, giao thương hàng hóa tấp nập, các nhà máy xí nghiệp tăng công suất tối đa...
Theo Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam Hoàng Dương Tùng, các báo cáo, nghiên cứu khoa học của nhiều chuyên gia và Bộ Tài nguyên và Môi trường chỉ ra không khí tại Hà Nội thường ô nhiễm nhất vào mùa đông. Đặc biệt năm nay, tình trạng ô nhiễm trầm trọng hơn do ít mưa. Tuy nhiên, vấn đề phát thải của phương tiện giao thông là một trong những nguyên nhân lớn gây nên ô nhiễm môi trường tại Hà Nội nói riêng và các thành phố lớn trên thế giới nói chung.
Ngoài các nguyên nhân gây được nêu ra nhiều năm qua như hoạt động xây dựng, sản xuất, nông nghiệp, đốt rác... cần phải nghiên cứu về vùng môi trường có tác động đến chất lượng không khí Hà Nội. Ông Tùng nhấn mạnh "chỉ khi kiểm soát được các nguồn phát thải ảnh hưởng đến chất lượng môi trường thủ đô thì tình trạng ô nhiễm không khí mới dần cải thiện được".
Theo PGS.TS Lý Bích Thuỷ, Trường Hoá và Khoa học sự sống, Đại học Bách khoa Hà Nội, cần đẩy mạnh việc ứng dụng khoa học công nghệ và chuyển đổi số trong giải quyết bài toán ô nhiễm không khí ở các địa phương. Bà cho rằng, khoa học, công nghệ và chuyển đổi sẽ giúp giải quyết được rất nhiều vấn đề từ nhận diện nguồn thải, cảnh báo, dự báo ô nhiễm đến các giải pháp cụ thể kiểm soát các nguồn thải lớn. Bà cũng cho rằng, Việt Nam cần tìm kiếm, nghiên cứu và phát triển công nghệ để giảm giá thành và sự phụ thuộc vào bên ngoài.
TS Tùng đề xuất, Hà Nội cần sớm phối hợp với các địa phương để xây dựng một bản đồ ô nhiễm số. Trên đó xác định các nguồn phát thải lớn, mức độ phát thải cụ thể, thời gian phát thải nhiều, làm căn cứ để kiểm soát các nguồn gây ô nhiễm. Từ đó, có giải pháp giảm thiểu phát thải đối với từng nguồn, chẳng hạn doanh nghiệp nào, làng nghề nào phải giảm phát thải bao nhiêu, lộ trình ra sao, kết nối dữ liệu như thế nào. Đây cũng là cách mà Bắc Kinh, Trung Quốc đã làm rất thành công. Vị chuyên gia này cho rằng, trong bối cảnh khoa học công nghệ và chuyển đổi số như hiện nay, việc này không quá khó khăn và cũng không quá tốn kém.
Ông cũng cho rằng, câu chuyện phối hợp liên vùng đặc biệt quan trọng. Bắc Kinh thành công trong kiểm soát ô nhiễm bởi cách tiếp cận giải quyết ô nhiễm theo vùng Bắc Kinh gồm cả Thiên Tân và Hà Bắc. Vì vậy, Hà Nội cần phối hợp chặt chẽ với các địa phương trong khu vực, nhất là Bắc Ninh, Phú Thọ, Thái Nguyên, Hưng Yên, Ninh Bình, Hải Phòng để tạo thành một "liên minh" chống ô nhiễm.
