Viêm khớp dạng thấp (VKDT) là bệnh khớp mạn tính thường gặp nhất, đặc trưng bởi viêm nhiều khớp nhỏ, nhỡ của chân, tay. Bệnh thường tiến triển nặng lên với viêm càng nhiều khớp hơn, gây tổn thương sụn khớp, xương, gân, dây chằng, gây tàn phế, dần dần khớp bị cứng và dính, biến dạng, khiến bệnh nhân bị tàn phế. Để giúp bệnh nhân có thể cải thiện tình trạng bệnh tật, thích nghi tốt hơn với cuộc sống hằng ngày và lao động, ngoài việc tuân thủ điều trị, người bệnh cần có chế độ sinh hoạt hợp lý.
Chế độ sinh hoạt hằng ngày hợp lý
Bệnh nhân nên cố gắng duy trì ở mức có thể hoạt động hằng ngày, dọn dẹp nhà cửa hay nghề nghiệp bằng cách thay đổi môi trường xung quanh thích hợp hơn để giảm bớt sự gắng sức của bản thân bệnh nhân. Tốt nhất là sử dụng trợ giúp kỹ thuật. Đó là các dụng cụ giúp bệnh nhân trong các sinh hoạt hằng ngày như vệ sinh, mặc quần áo, hoạt động dọn dẹp nhà cửa, và nghề nghiệp. Việc chọn lựa kỹ càng các máy móc điện gia dụng hay vòi nước sẽ giúp công việc dọn dẹp nhà cửa trở nên dễ dàng hơn. Bệnh nhân cũng cần mua thêm các dụng cụ nhà bếp đơn giản giúp tránh được các động tác thừa như mở nút chai điện tử hay kéo lò xo. Trong VKDT, tổn thương bàn chân rất thường xuyên và có thể. Do vậy cần phải chọn giày thích hợp, cũng như có các chăm sóc thích hợp để tránh kích thích da chân. Nên chọn giày mềm, nhẹ bằng da chẳng hạn, giày mũi tròn, tránh các đường khâu bên trên đế giày kếp hay gối khi. Gót giày cao khoảng 3cm đôi khi cần đặt riêng giày cho các ngón chân bị biến dạng. Có cả các loại giày chỉnh hình biến dạng do nhiệt thích hợp với tất cả các biến dạng khớp. Nên mang lót giày chỉnh hình ngay từ khi bắt đầu bị bệnh. Chuyên gia phục hồi chức năng sẽ giúp bệnh nhân sử dụng các dụng cụ và thao tác hợp lý.
Các động tác cần tránh và động tác cần làm
Một số lời khuyên giúp bệnh nhân có được thói quen lao động và sinh hoạt tốt bệnh nhân cần ưu tiên đến sự tiện lợi. Cần tránh các động tác có hại đối với khớp và thay thế bằng các động tác giữ gìn khớp. Cố gắng trong phạm vi có thể, giữ được trục khớp bàn tay (đi qua ngón tay thứ ba) khi kéo dài trục của cẳng tay. Không nên cử động cổ tay mà làm bàn tay bị lệch sang một bên. Đặc biệt chú ý khi viết. Cần chọn những đồ vật to để dễ dàng cầm nắm, khi các khớp ngón tay bị cứng. Tuy nhiên không nên dừng việc khâu vá hay đan lát khi đó là công việc yêu thích của bạn. Ngón cái và ngón trỏ là hai ngón tay làm việc nhiều nhất. Do vậy hãy làm việc với cả các ngón tay khác. Không nên cố vặn mở nắp nút chai hay lọ mà hãy dùng dụng cụ mở nút chai. Tránh ấn nút bằng ngón tay mà hãy dùng lòng bàn tay chẳng hạn. Không mang đồ vật bằng cách nắm các ngón tay lại. Ví dụ không nên mang chảo bằng cách cầm cán chảo mà nên nhấc cả chảo lên bằng 2 tay.
Tập thể dục, thể thao
Nếu đau xuất hiện mỗi khi vận động thì không nên nản chí. Người bệnh chỉ cần mang dụng cụ giúp đỡ và thay đổi một số động tác là có thể tiếp tục hoạt động được. Có thể tập tĩnh, tức là chỉ cần tập luyện cơ lực có đối kháng thay vì vận động, hay tập luyện những bài tập thể dục ngắn tại nhà. Các bài tập thể dục cho bàn tay giúp duy trì sự mềm dẻo khớp cổ tay và ngón tay. Các bài tập cho chân giúp cho đứng vững và đi lại tốt hơn. Bệnh nhân cần duy trì hoạt động thể lực đầy đủ và tiếp tục các sinh hoạt hàng ngày, nhưng cần tránh các hoạt động không cần thiết. Người bệnh cần có hoạt động thể chất thường xuyên như đi bộ, đi xe đạp, bơi lội theo khả năng của mình. Nếu tập được thể thao thì vẫn nên tiếp tục. Tuyệt đối không được tác động cột sống khi đau cổ, vì các tổn thương cột sống có thể nặng lên sau khi làm thủ thuật này, và có các biến chứng là tai biến mạch máu não, di chứng thần kinh không phục hồi được.
Lao động liệu pháp
Đó là điều trị bằng lao động, sử dụng các động tác để điều trị. Bao gồm giáo dục về các động tác nên làm, sử dụng các dụng cụ hỗ trợ, dạy cách thích nghi để làm tốt các công việc sinh hoạt hằng ngày, giữ gìn các khớp bị tổn thương. Người ta thường nói về tiết kiệm khớp. Liệu pháp này giúp cho bệnh nhân thực hiện trách nhiệm dọn dẹp nhà cửa nhanh chóng, hoạt động nghề nghiệp và nghỉ ngơi giải trí với sự trợ giúp kỹ thuật thích hợp, khiến cho thực hiện công việc trở nên dễ dàng hơn. Bệnh nhân có thể học nghề thủ công như đan lát để duy trì cơ và khớp. Nó cũng giúp sửa các tư thể động tác chưa thích hợp. Sự lặp lại nhiều lần các hoạt động tay chân cho phép tự động hóa các động tác, tức là thành lập được thói quen tốt.
TS. Nguyễn Vĩnh Ngọc