Đục thủy tinh thể phát triển tự nhiên theo tuổi tác. Theo ThS. Hà Hùng, Bệnh viện Lão khoa Trung ương, đục thủy tinh thể là tình trạng rối loạn thị lực do cấu trúc protein của thủy tinh thể bị thay đổi dưới tác động của các chất gây hại sinh ra từ bên trong cơ thể hoặc từ môi trường bên ngoài.
Bệnh đục thủy tinh thể thường gặp nhất ở những người từ 60 tuổi trở lên nhưng đục thủy tinh thể cũng gặp ở nhiều người từ độ tuổi 40. Đục thủy tinh thể sớm có liên quan đến tình trạng sức khỏe, chẳng hạn như bệnh đái tháo đường, do chấn thương hoặc thuốc men...
Nguyên nhân thường gặp nhất gây đục thủy tinh thể ở người trẻ tuổi là chấn thương ở mắt bị ảnh hưởng, bao gồm:
- Bị một vật như quả bóng đập vào (chấn thương nặng).
- Bị chọc hoặc cắt bởi vật sắc nhọn (chấn thương thủng).
- Tiếp xúc với bức xạ tia cực tím thông qua những hoạt động như thể thao ngoài trời và các hoạt động không đeo kính râm.
- Tiếp xúc với bức xạ ion hóa để điều trị khối u mắt.
- Dính hóa chất vào mắt.
- Chấn thương điện ở bất kỳ bộ phận nào trên cơ thể.
1. Tầm quan trọng của chế độ ăn uống cho người đục thủy tinh thể
Chế độ ăn rất quan trọng trong việc ngăn ngừa đục thủy tinh thể. Ảnh minh họa.
Trong bệnh đục thủy tinh thể liên quan đến tuổi tác, có nhiều cách để làm chậm sự tiến triển của bệnh. Một trong những phương pháp tốt nhất liên quan đến việc duy trì lối sống tập thể dục lành mạnh và lựa chọn thực phẩm thông minh. Dinh dưỡng là một cách để ngăn ngừa hoặc trì hoãn sự tiến triển của bệnh đục thủy tinh thể.
Có một số loại thực phẩm không tốt cho mắt có thể đẩy nhanh tốc độ hình thành đục thủy tinh thể trong mắt. Mặt khác, tiêu thụ đúng loại thực phẩm giúp ngăn chặn bệnh đục thủy tinh thể xuất hiện. Nếu đã bị đục thủy tinh thể, những thực phẩm này giúp ngăn tình trạng mờ mắt trở nên tồi tệ hơn.
Một số bác sĩ nhãn khoa tin rằng stress oxy hóa là nguyên nhân gây tổn hại cho protein và enzyme trong thủy tinh thể, dẫn đến hình thành đục thủy tinh thể. Căng thẳng oxy hóa là do sự mất cân bằng giữa các gốc tự do, là những nguyên tử gây tổn hại cho các tế bào trong cơ thể và các chất chống oxy hóa làm giảm chúng.
Nếu không có đủ chất chống oxy hóa để vô hiệu hóa các gốc tự do di chuyển trong cơ thể thì tình trạng căng thẳng oxy hóa sẽ xảy ra. Do đó, các bác sĩ nhãn khoa cùng với các chuyên gia dinh dưỡng cho rằng ăn một chế độ ăn giàu chất chống oxy hóa có thể giúp trì hoãn sự tiến triển của bệnh đục thủy tinh thể và thậm chí làm giảm nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể ngay từ đầu.
Theo BS. Hoàng Cương, Bệnh viện Mắt Trung ương, ăn uống đúng cách sẽ giúp bạn có trái tim khỏe mạnh và nhiều nghiên cứu đã chứng minh rằng ăn uống lành mạnh giúp cho chúng ta có đôi mắt tinh tường. Ăn ít chất béo, ăn nhiều rau và hoa quả, các loại hạt không những tốt cho tim mạch mà cả cho cơ quan thị giác. Mối liên quan không có gì là bí hiểm bởi mắt được cung cấp oxy và dưỡng chất nhờ hệ vi mạch còn tim được nuôi dưỡng bởi hệ mạch lớn hơn. Tựu trung là bảo vệ được mạch máu sẽ giúp chúng ta bảo vệ được cả tim mạch lẫn cơ quan thị giác. Có những thực phẩm đặc biệt tốt cho mắt, chúng ta cần tranh thủ đưa chúng vào bữa ăn hàng ngày để tăng cường sức khỏe của mắt.
2. Các dưỡng chất thiết yếu ngăn ngừa bệnh đục thủy tinh thể
Khi nói đến việc duy trì đôi mắt khỏe mạnh, việc chú ý đến dinh dưỡng là điều cần thiết. Một số chất dinh dưỡng đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sức khỏe mắt tối ưu là các thực phẩm chống oxy hóa (vitamin A, C, E)…
Ngoài ra, acid béo omega-3 trong thực phẩm góp phần phát triển thị giác thích hợp và có thể giúp ngăn ngừa khô mắt. Một chế độ ăn uống cân bằng bao gồm các chất dinh dưỡng này là chìa khóa để hỗ trợ mô mắt, thúc đẩy các mạch máu khỏe mạnh và bảo vệ chống lại các bệnh về mắt.
Chất chống oxy hóa
Thực phẩm giàu vitamin A, C, E, lutein và zexanthin… (mì ống, bánh mì, ngũ cốc) đều giúp bảo vệ tế bào khỏi bị hư hại.
Chất chống oxy hóa có lợi nhất khi được tiêu thụ hữu cơ từ trái cây, rau quả và các thực phẩm nguyên chất khác. Vì vậy, hãy bổ sung rau tươi, trái cây ngon có lợi cho đôi mắt và sức khỏe.
Vitamin A, C và E đặc biệt quan trọng:
Vitamin A, C, E có nhiều trong các loại rau và trái cây.
Vitamin A: Thiếu vitamin A là một trong những nguyên nhân phổ biến nhất gây giảm thị lực. Vitamin A đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì các tế bào cảm nhận ánh sáng trong mắt, còn được gọi là tế bào cảm quang. Nếu cơ thể không nhận đủ vitamin A, có thể bị quáng gà, khô mắt hoặc nặng hơn là các bệnh về mắt.
Vitamin C: Vitamin C giúp duy trì sức khỏe của mạch máu trong mắt. Là một loại vitamin thiết yếu đóng nhiều vai trò khác nhau trong cơ thể, đặc biệt là nó hoạt động như một chất chống oxy hóa giúp chống lại các gốc tự do, bảo vệ các mô của cơ thể. Vitamin C cũng là một chất dinh dưỡng có vai trò quan trọng đối với sức khỏe của mắt, đặc biệt là khi có nguy cơ đục thủy tinh thể. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng nồng độ vitamin C trong máu cao hơn có liên quan đến việc giảm tỷ lệ mắc bệnh đục thủy tinh thể.
Nguồn vitamin C tốt bao gồm cam, ổi, dâu, dứa, ớt xanh hoặc đỏ, rau lá xanh đậm, đu đủ, bông cải xanh, kiwi và cà chua cũng chứa nhiều vitamin C.
Vitamin E: Vitamin E là một chất chống oxy hóa bảo vệ các tế bào trong mắt khỏi bị hư hại. Chất dinh dưỡng thiết yếu này xuất hiện tự nhiên trong nhiều loại thực phẩm. Nó cũng có sẵn như một chất bổ sung vào chế độ ăn uống. Vitamin E tan trong chất béo, cơ thể sẽ lưu trữ và sử dụng nó khi cần thiết. Việc sử dụng bổ sung vitamin E có liên quan đến việc giảm nguy cơ thoái hóa võng mạc và đục thủy tinh thể, suy giảm thị lực...
Con người có thể hấp thụ được vitamin E tự nhiên và vitamin E tổng hợp. Đặc biệt, vitamin E tự nhiên có hoạt tính sinh học cao do đó tác dụng tốt hơn.
Những thực phẩm giàu vitamin E nhất bao gồm hạnh nhân, hạt hướng dương, ngô, đậu tương và dầu thực vật như dầu hạt lanh.
Kẽm
Các khoáng chất như kẽm cũng có lợi vì chúng hỗ trợ vận chuyển vitamin A đến võng mạc. Kẽm là một yếu tố vi lượng cần thiết cho mắt cùng với các vitamin. Kẽm giúp các sắc tố thị giác tại võng mạc giúp mắt phân biệt được màu sắc. Đồng thời, kẽm còn giúp làm giảm nguy cơ thoái hóa võng mạc và đục thủy tinh thể ở người cao tuổi. Thiếu kẽm dễ dẫn đến chứng mù đêm. Do đó, các thực phẩm giàu chất kẽm sẽ là bước đầu tiên trong việc ngăn chặn bệnh đục thủy tinh thể.
Nguồn thực phẩm tự nhiên bổ sung kẽm bao gồm các loại hải sản như hàu, tôm, cua, cá; thịt, trứng; các loại hạt khô như hạt bí đỏ, hạt hướng dương, các loại ngũ cốc, sữa và các sản phẩm từ sữa...
Lutein và zeaxanthin
Cả hai chất dinh dưỡng này đều được tìm thấy tự nhiên trong võng mạc - mô nhạy cảm với ánh sáng nằm phía sau mắt. Đây là lý do tại sao việc tăng cường chế độ ăn uống với lutein và zexanthin là một lợi ích cho sức khỏe đôi mắt. Lutein và zeaxanthin có vai trò bảo vệ mắt khỏi tác hại của quá trình oxy hóa và tổn thương do ánh sáng gây ra. Lutein và zexanthin thường được tìm thấy cùng nhau trong nhiều loại thực phẩm, là một phần của họ sắc tố thực vật carotenoid. Carotenoid tạo màu cho nhiều loại rau, trái cây.
Các loại rau lá màu xanh đậm là nguồn cung cấp lutein và zeaxanthin chính nhưng chúng cũng có lượng ít hơn trong các loại trái cây, rau quả nhiều màu sắc khác, chẳng hạn như bông cải xanh, ớt, cam, ngô, đậu Hà Lan, quả hồng, quýt.
Trung bình, mọi người tiêu thụ khoảng 6mg lutein và zeaxanthin mỗi ngày. Nếu ăn thực phẩm có lượng lutein và zeaxanthin cao (6,9 mg mỗi ngày) có liên quan đến việc giảm khả năng phải phẫu thuật đục thủy tinh thể.
Acid béo omega-3
Acid béo omega-3 có nhiều trong cá béo (cá hồi, cá mòi, cá thu, cá bơn, cá tuyết…) quả óc chó, hạt chia, rong biển, đậu nành... tốt cho mắt.
Acid béo omega-3 là một siêu thực phẩm giúp giữ cho đôi mắt khỏe mạnh. Nếu cảm thấy mắt khô hoặc khó chịu, acid béo omega-3 sẽ cung cấp cho mắt chất bôi trơn cần thiết. Acid béo omega-3 làm giảm nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể và giữ cho chúng luôn đủ nước.
Ăn nhiều acid béo omega-3 có liên quan đến việc giảm nguy cơ mắc bệnh đục thủy tinh thể. Loại DHA omega-3 là acid béo chính tạo nên võng mạc của mắt (lớp mô ở phía sau mắt cảm nhận ánh sáng và truyền tín hiệu cho não để bạn có thể nhìn thấy). DHA rất cần thiết trong thời kỳ mang thai, giai đoạn cho con bú để hỗ trợ sự phát triển mắt khỏe mạnh ở thai nhi, trẻ sơ sinh và hỗ trợ bảo vệ mắt trong suốt cuộc đời. Acid béo omega-3 có trong nhiều loại thực phẩm khác nhau như cá béo (cá hồi, cá mòi, cá thu, cá bơn, cá tuyết…) quả óc chó, hạt chia, rong biển, đậu nành...
3. Thực phẩm nên ăn để ngăn ngừa bệnh đục thủy tinh thể
Để giảm thiểu nguy cơ đục thủy tinh thể, bạn nên ăn hai phần cá mỗi tuần, ba phần ngũ cốc nguyên hạt mỗi ngày và 5 đến 9 phần rau củ, trái cây mỗi ngày.
Rau và trái cây
Các loại rau củ, trái cây nhiều màu sắc có chứa carotenoid tạo nên các sắc tố màu vàng, đỏ, cam. Rau củ, trái cây có khả năng chống oxy hóa cao nhất, hãy chọn trái cây, rau củ quả có màu sắc khác nhau. Bất cứ khi nào có thể, hãy ăn cả vỏ vì chúng chứa nhiều lutein, zeaxanthin, vitamin A, C và E.
Một số loại trái cây và rau quả tốt cho việc cải thiện sức khỏe mắt như: rau lá xanh đậm như cải xoăn, cải rổ, rau bina, bông cải xanh, dưa hấu, khoai lang, cà rốt, bí ngô, cam, quýt, ổi, đu đủ, kiwi, ớt chuông…
Các loại ngũ cốc
Tăng cường sức khỏe của mắt và giảm nguy cơ phát triển đục thủy tinh thể sớm bằng cách ăn gạo lứt, quinoa, bột yến mạch, lúa mì, lúa mạch đen...
Chế độ ăn Địa Trung Hải
Chế độ ăn Địa Trung Hải được đặt tên theo thói quen ăn uống của những người sống gần biển Địa Trung Hải. Các nghiên cứu cho thấy chế độ ăn dựa trên thực vật và hải sản làm giảm nguy cơ mắc bệnh tim và thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD). Chế độ ăn Địa Trung Hải bao gồm:
- Rau lá xanh, trái cây đầy màu sắc.
- Các loại hạt cây như hạnh nhân, hạt điều, quả óc chó.
- Hải sản là nguồn protein chính.
- Chất béo lành mạnh như dầu ô liu.
- Bánh mì nguyên hạt, ngũ cốc, mì ống.
- Nhiều loại thảo mộc và gia vị được thêm vào thức ăn để giảm lượng muối ăn vào.
- Lượng sữa vừa phải (sữa chua, phô mai), trứng.
Chế độ ăn có chỉ số đường huyết thấp
Những người mắc hoặc có nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường hoặc thoái hóa điểm vàng do tuổi tác (AMD) có thể được hưởng lợi bằng cách tuân theo chế độ ăn kiêng có chỉ số đường huyết thấp (GI thấp).
Với bệnh đái tháo đường, khi lượng đường trong máu tăng quá cao, gây ra các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng và có thể dẫn đến giảm thị lực. Một số thực phẩm khiến lượng đường trong máu tăng đột biến (GI cao) và những thực phẩm khác làm tăng lượng đường trong máu ở mức độ vừa phải (GI thấp) như: gạo lứt, bánh mì nguyên hạt, mì ống lúa mì cứng, khoai lang, quả hạch.
Một số thực phẩm nổi trội giúp ngăn ngừa đục thủy tinh thể:
Cam: Là một trong những nguồn cung cấp vitamin C dồi dào, giúp cho đôi mắt sáng khỏe. Nước cam cũng chứa folate, một loại vitamin B cần thiết cho sự phát triển giác quan. Tăng mức vitamin C trong chế độ ăn uống có thể giúp giảm nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể, vì vậy hãy bắt đầu buổi sáng với một ly nước cam là cách tuyệt vời để giữ cho đôi mắt khỏe mạnh.
Trứng: Là nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng quan trọng tự nhiên bao gồm cả protein chất lượng cao. Gần một nửa lượng protein của quả trứng và hầu hết các vitamin, khoáng chất của nó được tìm thấy trong lòng đỏ. Đặc biệt, lòng đỏ trứng chứa zeaxanthin - một sắc tố carotenoid hỗ trợ sức khỏe của mắt.
Một chất dinh dưỡng quan trọng khác được tìm thấy trong trứng là vitamin A cũng rất tốt cho mắt. Như vậy, ăn trứng có thể cung cấp cả vitamin A cùng với zeaxanthin giúp bảo vệ sức khỏe của mắt, giảm nguy cơ phát triển đục thủy tinh thể.
Bí ngô: Là một nguồn cung cấp các chất dinh dưỡng hỗ trợ sức khỏe mắt như vitamin E và A, bí ngô được coi là một thực phẩm tuyệt vời để giảm nguy cơ mắc bệnh đục thủy tinh thể. Bí ngô có chứa lượng beta-carotene cao, một chất chống oxy hóa mạnh mẽ. Beta-carotene là một loại caroten chuyển hóa vitamin A trong cơ thể, nó giúp giữ cho tầm nhìn sắc nét bằng cách giúp võng mạc hấp thụ ánh sáng.
Trà xanh: Chứa chất chống oxy hóa có thể giúp bảo vệ mắt khỏi một số vấn đề về mắt như bệnh tăng nhãn áp và đục thủy tinh thể. Việc chuyển đổi đồ uống nóng thông thường sang trà xanh mang lại lợi ích về lâu dài, đồng thời cắt giảm thói quen sử dụng caffeine.
Quả óc chó: Chứa nhiều chất chống oxy hóa và vitamin E. Chúng cũng chứa protein và acid béo omega-3 có thể giúp bảo vệ thị lực. Đây là một trong những sự kết hợp tốt nhất để giữ cho đôi mắt khỏe mạnh. Hãy biến những món này thành bữa ăn nhẹ thường xuyên giúp đôi mắt khỏe mạnh hơn. Các lựa chọn khác về các loại hạt tốt cho mắt bao gồm hạnh nhân, hạt hướng dương, quả phỉ và đậu phộng.
Cá hồi: Là thực phẩm rất giàu dinh dưỡng vì nó chứa nhiều protein chất lượng cao và các vi chất dinh dưỡng như selen và i-od. Giống như quả óc chó, cá hồi chứa acid béo omega-3. Nó cũng chứa astaxanthin, có thể bảo vệ mắt khỏi bị hư hại, giúp làm chậm hoặc ngăn ngừa sự hình thành đục thủy tinh thể. Một nghiên cứu cho thấy những phụ nữ ăn cá ba lần mỗi tuần giảm hơn 10% nguy cơ phát triển bệnh đục thủy tinh thể.
Cà rốt: Chứa nhiều chất dinh dưỡng giúp bảo vệ thị lực, vitamin và muối khoáng, đặc biệt là vitamin C và beta-carotene, một chất tiền vitamin A, khi vào cơ thể sẽ chuyển thành vitamin A có tác dụng trên võng mạc mắt và giúp tăng thị lực. Lutein giúp ngăn ngừa thiệt hại do một số tia cực tím phát ra từ mặt trời.
Bơ: Bơ chứa đầy chất dinh dưỡng và vitamin có thể giúp bảo vệ thị lực. Chúng chứa vitamin B6, vitamin E và những chất khác ngăn ngừa bệnh đục thủy tinh thể. Quả bơ cung cấp chất chống oxy hóa lutein và zeaxanthin, giúp làm giảm lượng ánh sáng gây hại cho mắt, từ đó làm giảm nguy cơ thoái hóa điểm vàng, đục thủy tinh thể ở những người cao tuổi.
Quả bơ rất giàu vitamin C, một chất cần thiết cho đôi mắt. Vitamin C có liên quan mật thiết tới việc bảo vệ đôi mắt, chống lại các tác hại của tia cực tím.
Bông cải xanh: Chứa lutein và zeaxanthin. Cả hai chất dinh dưỡng này đều làm giảm chứng viêm và thậm chí ngăn ngừa các gốc tự do gây tổn hại cho thị lực. Các loại rau xanh khác như rau bina cũng chứa các chất dinh dưỡng như lutein có thể cải thiện sức khỏe mắt.
4. Thực phẩm cần tránh để phòng ngừa đục thủy tinh thể
Để bảo vệ sức khỏe mắt cần chăm sóc mắt toàn diện như khám mắt định kỳ, thực hành vệ sinh mắt tốt và thực hiện một lối sống lành mạnh. Về cốt lõi, điều này bao gồm những điều cơ bản như tập thể dục, ăn đủ trái cây và rau quả. Bên cạnh đó, cần hạn chế những thực phẩm không tốt cho sức khỏe của mắt.
Những thực phẩm nên hạn chế:
- Nước ngọt
- Thực phẩm chế biến sẵn
- Thực phẩm chiên rán
- Đồ ăn nhẹ có đường
Ăn và tiêu thụ những thực phẩm này đều có liên quan đến việc tăng khả năng mắc bệnh đục thủy tinh thể khi còn trẻ. Giảm lượng natri cũng được khuyến khích vì các nghiên cứu đã chỉ ra rằng lượng muối cao có thể khiến dễ mắc bệnh đục thủy tinh thể.
Chăm sóc đôi mắt thông qua chế độ ăn uống cân bằng và thực hành chăm sóc mắt đúng cách là điều cần thiết để duy trì sức khỏe mắt tối ưu. Một chế độ ăn uống cân bằng hỗ trợ đôi mắt khỏe mạnh và giảm nguy cơ mắc các bệnh về mắt như đục thủy tinh thể bằng cách cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu và chất chống oxy hóa, vitamin, khoáng chất có lợi cho mắt.
Xem thêm:
