Theo các chuyên gia dinh dưỡng, nhiều cha mẹ vẫn mắc sai lầm nghĩ rằng khi trẻ bị tiêu chảy nên nhịn ăn hoặc kiêng khem quá mức để "nghỉ ngơi ruột". Thực tế, ruột vẫn hấp thu được khoảng 60% dưỡng chất ngay cả trong lúc tiêu chảy, nếu trẻ được cho ăn đúng cách. Vì vậy, duy trì bữa ăn và chọn thực phẩm phù hợp chính là chìa khóa.
Thực phẩm nên dùng khi trẻ bị tiêu chảy, nhiễm khuẩn
Điều quan trọng nhất là tiếp tục cho trẻ bú mẹ, đặc biệt với trẻ dưới 6 tháng tuổi. Sữa mẹ vừa dễ tiêu, vừa cung cấp kháng thể giúp chống lại vi khuẩn, đồng thời rút ngắn thời gian bệnh. Với trẻ lớn hơn, cha mẹ cần lưu ý các nhóm thực phẩm sau:
- Tinh bột dễ tiêu: Cháo loãng, cơm nát, khoai tây, bột gạo nấu chín mềm giúp cung cấp năng lượng và làm đặc phân.
- Thịt nạc, cá, trứng: Nguồn protein chất lượng cao, giúp tái tạo tế bào ruột và nâng cao miễn dịch. Chế biến dưới dạng băm nhỏ, nấu nhừ để dễ hấp thu.
- Rau củ quả chín, mềm: Bí đỏ, cà rốt, chuối chín, táo nghiền… cung cấp vitamin, chất xơ hòa tan giúp cân bằng hệ tiêu hóa.
- Sữa và sản phẩm từ sữa: Nếu trẻ không có biểu hiện bất dung nạp lactose, có thể dùng sữa bình thường. Sữa chua là lựa chọn tốt nhờ chứa lợi khuẩn (probiotic) giúp phục hồi hệ vi sinh đường ruột.
- Chia nhỏ khẩu phần: Thay vì ăn nhiều một lúc, hãy cho trẻ ăn thành nhiều bữa nhỏ trong ngày, vừa giảm gánh nặng tiêu hóa, vừa giúp hấp thu tốt hơn.
Ngoài dinh dưỡng, bù nước và điện giải là khâu không thể thiếu khi trẻ bị tiêu chảy. Dung dịch oresol (ORS) được Tổ chức Y tế thế giới khuyến cáo sử dụng. Trường hợp mất nước nặng, trẻ nôn nhiều hoặc đi ngoài liên tục cần đưa tới cơ sở y tế để được xử trí kịp thời.
Khi trẻ bị tiêu chảy có thể cho ăn tinh bột dễ tiêu như cháo loãng, cơm nát...
Thực phẩm cần tránh và cách chăm sóc sau khi khỏi bệnh tiêu chảy
Bên cạnh những thực phẩm có lợi, cha mẹ cũng cần đặc biệt lưu ý tránh một số nhóm sau để không làm bệnh kéo dài:
- Đồ uống ngọt nhiều đường: Nước ngọt, siro, nước trái cây công nghiệp có thể làm tăng áp lực thẩm thấu trong ruột, khiến tiêu chảy nặng hơn.
- Món chiên rán, nhiều dầu mỡ, cay nóng: Khó tiêu, dễ gây đầy bụng, đau bụng và làm niêm mạc ruột thêm tổn thương.
- Thức ăn cứng, nhiều xơ không tan: Ngô, đậu hạt, rau sống hoặc rau nhiều gân xơ làm ruột khó xử lý.
- Thực phẩm không đảm bảo vệ sinh: Sữa chưa tiệt trùng, đồ tái sống, nước không đun sôi… dễ đưa thêm vi khuẩn vào đường ruột.
Sau khi tình trạng tiêu chảy giảm, phân bắt đầu đặc trở lại, cha mẹ nên tăng cường dinh dưỡng để trẻ nhanh phục hồi cân nặng. Các chuyên gia khuyến nghị bổ sung thêm một bữa phụ mỗi ngày kéo dài ít nhất 2 tuần sau khi bệnh ổn. Việc bổ sung kẽm trong 10 – 14 ngày cũng giúp niêm mạc ruột hồi phục tốt hơn và giảm nguy cơ tái phát.
Đặc biệt, khi trẻ có biểu hiện tiêu chảy kèm sốt cao, phân có máu, mất nước nhiều, lừ đừ, cần đưa đi khám ngay để xác định nguyên nhân và điều trị theo phác đồ y tế. Không tự ý dùng kháng sinh khi chưa có chỉ định của bác sĩ, bởi lạm dụng thuốc có thể phá vỡ cân bằng hệ vi sinh và khiến bệnh nặng thêm.
Chế độ ăn uống khi trẻ bị tiêu chảy, nhiễm khuẩn cần được xây dựng trên nguyên tắc: tiếp tục cho bú mẹ, duy trì khẩu phần ăn đầy đủ nhưng dễ tiêu, bù nước và điện giải kịp thời, tránh thực phẩm gây hại, đồng thời bổ sung kẽm và lợi khuẩn khi có thể. Cha mẹ không nên kiêng khem quá mức, thay vào đó hãy kiên trì cho trẻ ăn đúng cách và tăng dinh dưỡng sau khi khỏi bệnh. Đây là giải pháp hiệu quả giúp trẻ nhanh hồi phục, hạn chế suy dinh dưỡng và tăng sức đề kháng về lâu dài.
