Bạch hầu thanh quản là một loại bệnh nhiễm khuẩn cấp tính, có giả mạc ở các tuyến hạnh nhân, thanh quản, hầu họng và mũi hoặc từ vòm họng lan xuống dưới. Bệnh thường lây qua các hoạt động tiếp xúc như nói chuyện trực tiếp, ho, hắt hơi giữa người lành và người bệnh.
Đối tượng dễ mắc nhất là trẻ em từ 2-7 tuổi cho nên bệnh còn được biết đến khá phổ biến với tên gọi bạch hầu thanh quản ở trẻ em.
Cục Y tế dự phòng, Bộ Y tế cho biết, bạch hầu thanh quản là thể bệnh nặng ở trẻ em. Biểu hiện lâm sàng bị nhiễm ngoại độc tố bạch hầu tại chỗ là giả mạc và biểu hiện toàn thân là nhiễm độc thần kinh, làm tê liệt thần kinh sọ não, thần kinh vận động ngoại biên và thần kinh cảm giác và/hoặc viêm cơ tim. Tỷ lệ tử vong khoảng 5% - 10%.
Đặc điểm của bệnh bạch hầu thanh quản là tổn thương nguyên phát, thường ở đường hô hấp trên và các triệu chứng ảnh hưởng toàn trạng là do độc tố vi khuẩn xâm nhập vào cơ thể. Bệnh có thể biến chứng thành viêm phổi, suy tim, dẫn đến tử vong trong vòng 6-10 ngày.
1. Chăm sóc bệnh nhân bạch hầu thanh quản
Theo PGS.TS.BS. Phạm Thị Bích Đào, chuyên khoa Tai Mũi Họng, các triệu chứng của bệnh bạch hầu thanh quản bao gồm sốt vừa hoặc cao, mệt mỏi, ớn lạnh và đau họng nhẹ. Bệnh bạch hầu thanh quản là do sự lây lan từ họng miệng xuống thanh quản; đường thở có thể bị tắc nghẽn và phải mở khí quản. Bệnh bạch hầu thanh quản gây tử vong do nhiễm độc cơ tim hoặc do giả mạc bạch hầu bít lấp đường thở.
Bệnh bạch hầu thanh quản là một bệnh nhiễm trùng do vi khuẩn, chủ yếu là vi khuẩn Corynebacteria diphtheriae gây ra.
Bạch hầu thanh quản là thể bệnh nặng tiến triển nhanh và cực kỳ nguy hiểm. Do thanh quản là nơi hẹp nhất của đường thở nên nếu màng giả mạc phát triển ở đây, nguy cơ gây tắc nghẽn đường thở rất nhanh đưa đến hôn mê và tử vong. Đây là bệnh có nhiều biến chứng rất nguy hiểm, vậy nên khi bị bạch hầu thanh quản cần được điều trị tích cực tại cơ sở y tế và theo dõi các biến chứng của bệnh tránh tử vong do tắc thở và đột ngột trụy tim mạch.
Người bệnh bạch hầu thanh quản cần được nghỉ ngơi tuyệt đối và cách ly từ 2-3 tuần. Nghỉ ngơi rất quan trọng, nhất là những trường hợp có biến chứng viêm cơ tim. Người mắc bệnh bạch hầu phải được cách ly. Các thành viên trong gia đình và những người tiếp xúc gần gũi khác chưa được tiêm chủng, hoặc những người còn rất trẻ hoặc người già, phải được bảo vệ khỏi tiếp xúc với bệnh nhân. Để đảm bảo chăm sóc tốt cho người bệnh bạch hầu thanh quản, ngoài việc tuân thủ chỉ định điều trị của bác sĩ thì các biện pháp vệ sinh và chăm sóc cá nhân rất quan trọng.
Chăm sóc vệ sinh
Đầu tiên, việc vệ sinh răng miệng thường xuyên giúp ngăn ngừa nhiễm trùng. Tiếp theo, việc vệ sinh mắt, tai và mũi cũng cần được thực hiện để giảm nguy cơ lây lan vi khuẩn. Thường xuyên vệ sinh da và thay đổi tư thế nằm/ngồi thường xuyên giúp ngăn ngừa loét. Xử lý tốt các chất thải của bệnh nhân tránh lây nhiễm.
Chăm sóc dinh dưỡng
Cung cấp thực phẩm dạng sệt cho người bệnh có liệt vòm hầu để ngăn ngừa sặc. Trong các trường hợp nặng, khi có biến chứng liệt vòm hầu và hầu họng, cần sử dụng phương pháp cho ăn qua ống thông dạ dày và truyền dịch ưu trương. Cần phải đảm bảo cung cấp đủ năng lượng và chăm sóc dinh dưỡng cho người bệnh.
2. Tầm quan trọng của chế độ ăn cho người bệnh bạch hầu thanh quản
Bệnh bạch hầu, đặc biệt là bạch hầu thanh quản, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe, đặc biệt là hệ hô hấp và khả năng ăn uống của người bệnh. Do đó, việc cung cấp đầy đủ dưỡng chất là vô cùng quan trọng để giúp bệnh nhân hồi phục nhanh chóng.
Cung cấp năng lượng: Bệnh nhân bạch hầu thanh quản thường suy nhược, mất nhiều năng lượng do bệnh tật. Chế độ ăn đầy đủ giúp cung cấp năng lượng cần thiết cho cơ thể duy trì các hoạt động sống và phục hồi tổn thương.
Hỗ trợ quá trình lành bệnh: Các chất dinh dưỡng trong thức ăn giúp tăng cường hệ miễn dịch, hỗ trợ quá trình lành các tổn thương do bệnh gây ra.
Ngăn ngừa biến chứng: Chế độ ăn hợp lý giúp giảm thiểu nguy cơ các biến chứng như suy dinh dưỡng, chậm lớn ở trẻ em sau khi hồi phục.
Hỗ trợ quá trình điều trị: Dinh dưỡng tốt giúp cơ thể hấp thụ thuốc tốt hơn, tăng hiệu quả điều trị.
Trẻ mắc bệnh bạch hầu thanh quản cần được cung cấp dinh dưỡng để phục hồi sức khỏe.
3. Những dưỡng chất cần thiết cho người bệnh bạch hầu thanh quản
Theo các bác sĩ Bệnh viện Sản Nhi Bắc Ninh, chế độ dinh dưỡng cho người bệnh bạch hầu, đặc biệt là bệnh nhi rất quan trọng, nên ăn những thực phẩm mềm, được nấu nhừ để dễ dàng nhai và nuốt sữa, bột, cháo, súp… Nên chọn các thực phẩm giàu chất dinh dưỡng đồng thời cung cấp đủ vitamin, khoáng chất cần thiết.
Người bị bệnh bạch hầu thường mệt mỏi, khó nuốt, bỏ ăn. Do đó, thức ăn cần nấu kỹ, loãng hơn bình thường để trẻ dễ nuốt, thực phẩm hầm mềm giúp dễ tiêu hóa. Ăn ngay sau khi nấu để đảm bảo vệ sinh giảm nguy cơ bội nhiễm. Các bữa ăn nên chia nhỏ thành 5 – 6 bữa trong ngày với đầy đủ các nhóm chất như protein, chất béo, carbohydrate và chất xơ.
Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể bao gồm sữa mẹ (với trẻ nhỏ bú mẹ), nước lọc, nước trái cây, nước ép rau quả, cháo, súp, sữa hoặc những thực phẩm chứa nhiều nước… sẽ giúp cho chuyển hóa trong cơ thể được diễn ra dễ dàng hơn.
Protein: Protein đóng vai trò quan trọng trong việc xây dựng và sửa chữa các tế bào bị tổn thương, tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Hệ miễn dịch cần protein để sản xuất các kháng thể giúp chống lại nhiễm trùng. Bệnh nhân bạch hầu cần một hệ miễn dịch khỏe mạnh để chống lại vi khuẩn gây bệnh và các biến chứng khác.
Protein cung cấp các acid amin thiết yếu, là nguyên liệu để cơ thể sản xuất các enzyme và hormone cần thiết cho quá trình trao đổi chất và phục hồi sức khỏe. Bạch hầu gây tổn thương niêm mạc vùng hầu họng, thanh quản, do đó protein sẽ giúp cơ thể sản sinh ra các tế bào mới để thay thế những tế bào bị tổn thương, thúc đẩy quá trình lành vết thương.
Carbohydrate: carbs là chất đường bột đóng một vai trò quan trọng trong chế độ ăn của người bệnh bạch hầu thanh quản. Khi cơ thể đang phải chống lại bệnh tật, nhu cầu năng lượng sẽ tăng lên đáng kể. Carbohydrate sẽ giúp cung cấp đủ năng lượng để các tế bào hoạt động bình thường và hỗ trợ quá trình hồi phục. Carbohydrate giúp duy trì lượng đường trong máu ở mức ổn định, cung cấp năng lượng liên tục cho cơ thể. Điều này đặc biệt quan trọng đối với bệnh nhân bạch hầu, khi họ có thể bị suy nhược và mệt mỏi.
Nên ưu tiên các loại carbohydrate phức hợp vì chúng được cơ thể hấp thụ chậm hơn, giúp duy trì lượng đường trong máu ổn định và cung cấp năng lượng kéo dài. Các loại thực phẩm giàu carbohydrate phức hợp như ngũ cốc nguyên hạt (gạo lứt, yến mạch, lúa mạch...); rau củ (khoai lang, khoai tây, bí đỏ...); các loại đậu (đậu xanh, đậu đen, đậu đỏ...). Carbohydrate cần được kết hợp cân đối với protein và chất béo để cung cấp đầy đủ dưỡng chất cho cơ thể.
Vitamin: Các vitamin nhóm B (B1, B2, B6, B12), vitamin C, vitamin A là những dưỡng chất cần thiết để tăng cường sức đề kháng, hỗ trợ quá trình lành vết thương và phục hồi các tế bào niêm mạc. Vitamin E cũng là chất dinh dưỡng cần thiết đối với hệ miễn dịch, nhất là với chức năng của tế bào lympho T. Các vitamin còn có tác dụng chống oxy hóa, giúp bảo vệ tế bào khỏi tổn thương do gốc tự do gây ra.
Kẽm: là một khoáng chất vi lượng đóng vai trò quan trọng trong việc duy trì sức khỏe, đặc biệt đối với những người đang điều trị bệnh, bao gồm cả bệnh nhân bạch hầu thanh quản. Kẽm giúp tăng cường hệ miễn dịch, giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng hiệu quả hơn. Điều này đặc biệt quan trọng đối với bệnh nhân bạch hầu, khi hệ miễn dịch đang phải chống lại vi khuẩn gây bệnh.
Kẽm tham gia vào quá trình tổng hợp collagen, một loại protein quan trọng giúp da và các mô khác lành lại. Điều này rất hữu ích cho việc phục hồi các tổn thương ở niêm mạc họng do bạch hầu gây ra.
Các loại thực phẩm giàu kẽm nên đưa vào chế độ ăn hàng ngày cho bệnh nhân bạch hầu thanh quản.
4. Lưu ý khi xây dựng chế độ ăn cho bệnh nhân bạch hầu thanh quản
- Khi cung cấp chế độ ăn cho bệnh bạch hầu, điều đầu tiên là cần chế biến thức ăn mềm và dễ tiêu hóa. Ngoài ra, tất cả bệnh nhân, đặc biệt là trẻ em cần được theo dõi bất kỳ dấu hiệu khó nuốt nào, một biến chứng có thể xuất hiện tương đối đột ngột và đôi khi gây tử vong do nghẹt thở.
- Nấu ăn cho bệnh nhân bạch hầu thanh quản cần chế biến ở dạng mềm, dễ nhai nuốt, dễ tiêu hóa như cháo loãng, súp, bột, sữa...
- Tất cả thực phẩm phải được nấu chín kỹ để đảm bảo rằng các vi khuẩn gây bệnh đều đã bị tiêu diệt hoàn toàn trước khi dung nạp vào cơ thể.
- Bệnh nhân nên ăn nhiều bữa nhỏ trong ngày thay vì ăn ít bữa lớn để giảm gánh nặng cho hệ tiêu hóa.
- Người bệnh cần uống đủ nước giúp làm ẩm cổ họng, giảm khó nuốt. Đảm bảo cung cấp đủ nước cho cơ thể. Nên cho bệnh nhân uống mỗi ngày từ 1,5- 2 lít nước bao gồm cả nước lọc, nước trái cây tự nhiên, nước ép rau quả, cháo, súp, sữa hoặc những thực phẩm chứa nhiều nước... sẽ giúp quá trình chuyển hóa trong cơ thể dễ dàng hơn.
Các loại thực phẩm người bệnh bạch hầu thanh quản nên ưu tiên
- Thực phẩm giàu protein: Thịt nạc xay, bằm nhỏ, cá hấp, trứng, sữa chua...
- Thực phẩm giàu vitamin và khoáng chất: Rau xanh xay nhuyễn, trái cây xay nhuyễn, các loại hạt ninh nhừ...
- Thực phẩm cung cấp kẽm cho bệnh nhân bạch hầu thanh quản: hải sản (ốc, ngao, hàu, tôm, cua...); thịt đỏ như thịt bò, thịt cừu; thịt gia cầm như thịt gà, thịt vịt; các loại hạt như hạt bí ngô, hạt hướng dương, hạt điều, óc chó, hạnh nhân,...; các loại đậu như đậu lăng, đậu ván, đậu đen...
Những thực phẩm người bệnh nên hạn chế
Người bệnh bạch hầu thanh quản nên hạn chế những đồ ăn có thể gây tổn thương niêm mạc họng, làm tình trạng bệnh nặng thêm.
- Thực phẩm cứng, dai: Thịt quá cứng, rau sống, trái cây có hạt...
- Thực phẩm cay: Ớt, tiêu, tỏi...
- Tránh thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh: Có thể gây kích ứng niêm mạc họng.
- Thực phẩm nhiều dầu mỡ: Đồ chiên rán, thức ăn nhanh...
- Đồ uống có gas, rượu bia: Gây kích ứng niêm mạc họng.
5. Một số ví dụ về thực đơn cho người bệnh bạch hầu thanh quản
- Bữa sáng: Cháo thịt bằm, một ly sữa ấm, một quả chuối nghiền.
- Bữa trưa: Súp rau củ, thịt nạc bằm hấp, cơm mềm.
- Bữa tối: Cháo yến mạch, một quả táo xay nhuyễn.
- Các bữa phụ: Sữa chua, bánh mì mềm, trái cây xay nhuyễn.
Lưu ý: Chế độ ăn này chỉ mang tính chất tham khảo. Để có chế độ ăn phù hợp nhất, người bệnh và người chăm sóc nên hỏi ý kiến bác sĩ dinh dưỡng để có chế độ ăn tùy theo tình trạng sức khỏe. Nếu chế độ ăn không cung cấp đủ, bác sĩ có thể yêu cầu bổ sung vitamin và khoáng chất bằng các viên uống chứa các loại vitamin nhóm B, vitamin C, kẽm giúp người bệnh tăng cường sức đề kháng.
Chế độ ăn chỉ là một phần trong quá trình điều trị bệnh bạch hầu thanh quản. Bệnh nhân cần tuân thủ theo chỉ dẫn của bác sĩ, kết hợp với các biện pháp điều trị khác để đạt hiệu quả tốt nhất.
Xem thêm:
