1. Vai trò của dinh dưỡng đối với bệnh nhân u tim
U tim là khối tế bào bất thường hình thành ở trong tim, trong cơ tim hoặc bên ngoài thành tim có thể là nguyên phát hoặc thứ phát.
Trong đó u nhầy là loại u nguyên phát thường gặp nhất, lành tính của tim, các trường hợp u ác tính thường hiếm gặp hơn với dưới 10% các trường hợp u tim nguyên phát, nếu có thì chủ yếu di căn từ nơi khác đến khu vực lồng ngực.
Với khối u lành tính tại tim chắc chắn sẽ phải mổ bằng phương pháp cắt, để loại bỏ khối u. Sau mổ, sẽ có 2 trạng thái xảy ra với bệnh nhân:
- Một là, khối u được cắt bỏ chưa/không ảnh hưởng đến tim, đó là quả tim bình thường.
- Trạng thái thứ 2 là nếu ảnh hưởng thì gây suy tim - nghĩa là nếu khối u còn nhân, có thể bị tái phát. Điều này đồng nghĩa bệnh nhân có thể tiếp tục mổ để loại bỏ khối u.
Có 2 trường hợp bệnh nhân mổ u tim là bệnh nhân có hoặc không sử dụng thuốc chống đông máu trong quá trình mổ. Điều này quyết định chế độ dinh dưỡng cho mỗi trường hợp bệnh nhân cũng khác nhau.
Chế độ dinh dưỡng với bệnh nhân u tim cần chú trọng ở giai đoạn sau mổ với từng bệnh nhân có hay không sử dụng thuốc chống đông máu.
1.1. Bệnh nhân mổ u tim không phải sử dụng thuốc chống đông máu
Bệnh nhân mổ u tim không có tổn thương van tim kèm theo như u trong tim không ảnh hưởng đến van tim, khi mổ chỉ cắt bỏ khối u, không phải sửa van… thì không dùng chống đông máu, lúc này thì dinh dưỡng sau mổ sử dụng như bệnh nhân sau mổ khác.
1.2. Bệnh nhân mổ u tim dùng thuốc chống đông máu
Là bệnh nhân mang van nhân tạo cơ học sau mổ tim, mà thuốc chống đông kháng với Vitamin K. Do đó, bệnh nhân không hoặc hạn chế thấp nhất việc sử dụng các sản phẩm có vi chất Vitamin K. Việc này sẽ giảm quá trình phục hồi tổn thương sau mổ u tim đối với bệnh nhân.
2. Nguyên tắc dinh dưỡng với bệnh nhân sử dụng thuốc chống đông máu
2.1. Kiểm soát lượng vitamin K
Vitamin K đóng vai trò quan trọng trong quá trình đông máu.
Đối với người dùng thuốc chống đông (như warfarin), lượng vitamin K trong cơ thể cần ổn định để tránh ảnh hưởng đến hiệu quả của thuốc chống đông.
Thực phẩm chứa vitamin K cao: Các loại rau lá xanh đậm như cải xoăn, cải bó xôi, bông cải xanh, và rau mùi đều chứa nhiều vitamin K.
Thuốc chống đông kháng với Vitamin K, do đó, bệnh nhân không hoặc hạn chế thấp nhất việc sử dụng các sản phẩm có vi chất Vitamin K.
Bệnh nhân không cần loại bỏ hoàn toàn, nhưng nên ăn một cách ổn định và không đột ngột tăng giảm lượng ăn vào.
Lời khuyên: Giữ lượng vitamin K ở mức ổn định theo hướng dẫn của bác sĩ, và tránh ăn quá nhiều loại thực phẩm có hàm lượng vitamin K cao cùng lúc.
2.2. Bổ sung chất xơ
Chất xơ giúp hỗ trợ tiêu hóa, giảm áp lực lên tim và hỗ trợ kiểm soát cholesterol, điều rất quan trọng cho người sau mổ tim.
Nguồn chất xơ tốt: Ngũ cốc nguyên cám (yến mạch, lúa mạch), trái cây (táo, lê, cam), rau củ (cà rốt, bí ngô), và các loại đậu (đậu xanh, đậu đen).
2.3. Tăng cường chất béo không bão hòa
Chất béo không bão hòa có lợi cho tim mạch, giúp giảm cholesterol xấu (LDL) và tăng cholesterol tốt (HDL).
Nguồn chất béo không bão hòa: Dầu ô liu, dầu hạt lanh, các loại hạt (hạnh nhân, hạt óc chó) và cá béo như cá hồi, cá thu.
2.4. Kiểm soát muối và đường
Đối với người bệnh tim, hạn chế natri (muối) là rất quan trọng để giảm nguy cơ tăng huyết áp và bảo vệ tim mạch.
Bệnh nhân sau mổ nên giảm muối trong nấu ăn và tránh thức ăn chế biến sẵn, đồ hộp, hoặc thức ăn nhanh vì thường có hàm lượng natri cao.
Hạn chế đường giúp ngăn ngừa tăng cân và giảm nguy cơ đái tháo đường - yếu tố nguy cơ lớn cho bệnh tim.
2.5. Hạn chế caffein và cồn
Caffein (có trong cà phê, trà đen) và rượu có thể gây ảnh hưởng đến nhịp tim và huyết áp.
Caffein có thể dùng ở mức độ vừa phải nhưng nếu có tiền sử tim mạch, tốt nhất nên hạn chế.
2.6. Bổ sung protein từ nguồn lành mạnh
Protein cần thiết để phục hồi sau mổ và tăng cường sức khỏe. Do đó, người bệnh sau mổ nên chọn protein từ cá, thịt trắng (như gà, nhưng bỏ da) và các loại đậu để giảm mỡ bão hòa.
Nếu ăn thịt đỏ (như thịt bò) chỉ nên ăn ít và chọn phần ít mỡ.
2.7. Uống đủ nước
Nước giúp cơ thể duy trì tuần hoàn máu ổn định. Tuy nhiên, nếu bệnh nhân bị suy tim, bác sĩ có thể khuyến nghị kiểm soát lượng nước uống vào mỗi ngày.
Vấn đề này hãy tham khảo ý kiến bác sĩ để điều chỉnh lượng nước phù hợp.
Bệnh nhân sau mổ u tim nên tuân thủ các chỉ định dinh dưỡng từ bác sĩ và có thể kết hợp với sự hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng thực đơn phù hợp.
2.8. Chia nhỏ bữa ăn
Việc chia nhỏ bữa ăn trong ngày giúp giảm tải cho hệ tiêu hóa và hạn chế áp lực lên tim.
Bác sĩ có thể đề xuất ăn 4-5 bữa nhỏ trong ngày thay vì 3 bữa lớn.
3. Nguyên tắc dinh dưỡng với bệnh nhân không sử dụng thuốc chống đông máu trong mổ u tim
Đối với bệnh nhân sau mổ tim và không cần sử dụng thuốc chống đông máu, chế độ ăn uống vẫn đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ hồi phục và bảo vệ sức khỏe tim mạch.
Chế độ ăn cần tập trung vào các loại thực phẩm giàu chất xơ, ít chất béo bão hòa và có khả năng kiểm soát huyết áp cũng như mức cholesterol, như sau:
3.1. Chất xơ và ngũ cốc nguyên cám
Chất xơ giúp kiểm soát cholesterol, hỗ trợ hệ tiêu hóa, và giảm nguy cơ bệnh tim.
Thực phẩm nên bổ sung: Ngũ cốc nguyên cám (yến mạch, gạo lứt, lúa mạch), các loại đậu (đậu đen, đậu lăng), rau củ và trái cây như táo, cam, lê, và bưởi.
Bệnh nhân nên tránh ngũ cốc tinh chế như gạo trắng và bánh mì trắng.
3.2. Bổ sung chất béo tốt
Chất béo lành mạnh có thể giúp cải thiện mức cholesterol tốt (HDL) và giảm mức cholesterol xấu (LDL), đồng thời hỗ trợ chức năng tim mạch.
Nguồn chất béo lành mạnh: Dầu ô liu, dầu hạt cải, dầu hạt lanh, và dầu từ các loại hạt (hạt chia, hạt lanh, quả óc chó). Bổ sung cá béo như cá hồi, cá thu, cá trích vì chúng chứa nhiều axit béo omega-3.
3.3. Hạn chế chất béo bão hòa và chất béo trans
Chất béo bão hòa và trans có thể làm tăng mức cholesterol xấu, dẫn đến tích tụ mảng bám trong động mạch.
Thực phẩm nên tránh: Các loại thịt đỏ, mỡ động vật, bơ, và thực phẩm chế biến sẵn như đồ chiên rán, bánh kẹo đóng gói, và đồ ăn nhanh.
3.4. Giảm muối trong chế độ ăn
Hạn chế lượng muối giúp kiểm soát huyết áp và giảm áp lực lên tim.
Lượng khuyến nghị: Không quá 1.500 mg muối mỗi ngày.
Tránh sử dụng muối khi nấu ăn hoặc giảm bớt, hạn chế các thực phẩm chế biến sẵn như đồ hộp và thực phẩm muối chua.
3.5. Kiểm soát đường trong chế độ ăn
Đường có thể góp phần gây tăng cân và làm tăng nguy cơ mắc đái tháo đường, ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tim mạch.
Thực phẩm cần tránh: Nước ngọt có gas, đồ uống có đường, bánh kẹo, và các loại thức ăn chế biến sẵn chứa nhiều đường. Thay vào đó, có thể sử dụng trái cây tươi hoặc sữa chua không đường để bổ sung độ ngọt tự nhiên.
3.6. Bổ sung nhiều trái cây và rau củ tươi
Trái cây và rau củ giàu vitamin, khoáng chất và chất chống oxy hóa giúp giảm viêm, cải thiện sức khỏe tim mạch.
Lựa chọn tốt: Trái cây như táo, cam, lê, nho, và rau củ như cà rốt, bông cải xanh, rau bina, và bí ngô.
4. Gợi ý thực đơn mẫu cho một ngày
Bữa sáng: Cháo yến mạch nấu với sữa hạnh nhân, thêm vài lát chuối, một ít hạt chia và hạt óc chó.
Bữa trưa: Cá hồi nướng với chanh và các loại thảo mộc, kèm rau củ luộc như bông cải xanh, cà rốt và một phần gạo lứt nhỏ.
Bữa phụ: Một quả táo hoặc một ít trái cây tươi khác.
Bữa tối: Ức gà nướng hoặc áp chảo (bỏ da), ăn kèm khoai lang nướng và rau xà lách trộn dầu ô liu và giấm balsamic.
5. Một số lưu ý chung đối với bệnh nhân u tim
Ăn chia nhỏ các bữa: Chia thành 4-5 bữa nhỏ trong ngày giúp giảm áp lực cho hệ tiêu hóa và tránh tăng đường huyết đột ngột.
Giữ cân bằng và ổn định trong chế độ ăn: Tránh các thực phẩm gây tăng đột ngột lượng cholesterol hoặc huyết áp, duy trì thói quen ăn uống đều đặn để giúp cơ thể hồi phục nhanh chóng.
Tham khảo bác sĩ hoặc chuyên gia dinh dưỡng: Mỗi bệnh nhân có nhu cầu và tình trạng khác nhau, do đó, cần điều chỉnh chế độ ăn dựa trên tình trạng sức khỏe và chỉ dẫn của bác sĩ.
Chế độ ăn phù hợp sẽ góp phần lớn trong quá trình hồi phục và giúp bệnh nhân sau mổ tim sống khỏe mạnh hơn trong thời gian dài.
Bệnh nhân sau mổ u tim nên tuân thủ các chỉ định dinh dưỡng từ bác sĩ và có thể kết hợp với sự hướng dẫn của chuyên gia dinh dưỡng để xây dựng thực đơn phù hợp. Việc kiểm tra sức khỏe định kỳ để theo dõi tình trạng đông máu và điều chỉnh chế độ ăn cũng là một phần quan trọng của quá trình hồi phục.
Bé gái 11 tháng tuổi nguy kịch vì sốc mất nước từ đường tiêu hóa | SKĐS
