Quyết định sinh tử
Trong điều trị COVID-19, oxy là chìa khóa quan trọng. Khi phổi bị tổn thương do SARS-CoV-2 gây ra, mật độ oxy sẽ ít đi trong máu gọi là chứng “giảm oxy máu” và dẫn đến cái chết. Khi bệnh nhân được hỗ trợ bằng thở oxy sẽ giúp thêm thời gian để hệ miễn dịch của bệnh nhân loại bỏ virus. Trong khi phần lớn bệnh nhân COVID-19 có các triệu chứng nhẹ, thì vẫn có 14% người cần thở oxy trong bệnh viện và 5% cần thở máy trong chăm sóc đặc biệt. Tuy vậy một loạt các bệnh viện ở Nigeria, Kenya, Burkina Faso, Guinea, Nam Phi, Nam Sudan, Cameroon, Ethiopia và Tanzania đã báo cáo thiếu hụt oxy. Ở các nước có mức thu nhập cao, oxy lỏng được vận chuyển và chứa trong các bể lớn trong khuôn viên các bệnh viện, sau đó chúng được chuyển thành khí và bơm đến giường bệnh nhân. Cách này hiệu quả hơn so với dùng xilanh khí nén.
Nhưng oxy tại các nước vùng cận Sahara châu Phi đắt gấp 5 lần so với châu Âu và Bắc Mỹ. Một xilanh 6,8m3 oxy đủ giúp một bệnh nhân trưởng thành trong 1 ngày có giá rẻ nhất 23USD ở Kenya đến 112 USD ở Guine (gồm phí vận chuyển). Vì một số bệnh viện lớn cần đến 80 xilanh/ngày nên giá cả leo thang chóng mặt. Đó là lý do khiến tình trạng oxy y tế trở nên khan hiếm tại lục địa này.
Khủng hoảng oxy giảm cơ hội sống cho bệnh nhân
Tác động của COVID-19 mới chỉ là triệu chứng mới nhất của cuộc khủng hoảng thiếu hụt oxy trên khắp châu Phi. Trên toàn thế giới, viêm phổi là chứng nhiễm trùng lớn nhất gây ra tử vong ở trẻ em. Chỉ riêng trong năm 2018, khoảng nửa triệu trẻ em đã tử vong do khuẩn viêm phổi tại vùng cận Sahara châu Phi. Các nghiên cứu từ Malawiand Nigeria cho thấy rằng chưa tới 1/3 người trưởng thành và trẻ em - những đối tượng cần oxy - thực sự mắc viêm phổi. Ông Trevor Duke, Giám đốc Trung tâm sức khỏe trẻ em quốc tế (CICH) tại Đại học Melbourne, đã phát hiện ra rằng việc tiếp cận oxy có thể làm giảm 35% tỷ lệ tử vong sớm ở trẻ em. BS.Hamish Graham, một bác sĩ tư vấn nhi khoa - người nghiên cứu về cách thức cải thiện bệnh do tiếp cận oxy, cho hay: “Với trẻ em mắc viêm phổi ở Nigeria, oxy y tế chiếm 1/2 viện phí”. Tiền chi cho oxy y tế đã vượt khỏi tầm với của phần lớn bệnh viện công trên khắp vùng cận Sahara. Một số bệnh nhân thật sự cần oxy y tế đã xin xuất viện do chi phí quá đắt đỏ.
Trẻ em Nam Sudan tiếp cận oxy từ máy tạo oxy duy nhất của bệnh viện. Ảnh: Naftalin/UNICEF
Công nghệ tạo oxy đột phá
Khi khủng hoảng COVID-19 ngày một trầm trọng, Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), Ngân hàng Thế giới (WB) và UNICEF đang hối hả chở hàng ngàn máy tạo oxy đến 120 quốc gia. Những cỗ máy có kích cỡ dạng vali, có thể xách tay, đã chuyển đổi không khí xung quanh thành oxy và sử dụng ngay tại giường bệnh thay cho dùng xilanh. Còn có 2 phương pháp tạo ra oxy khác là máy cô đặc không khí và các nhà máy hấp phụ xoay áp suất (PSA) có thể tạo ra oxy đậm đặc từ 93% đến 99%.
WHO định nghĩa rằng oxy dùng trong y tế phải có độ đậm đặc trên 82%. TS. Hans Lang, một bác sĩ nhi khoa làm việc cho Alima (tổ chức phi chính phủ chăm sóc y tế toàn cầu) khẳng định: “Cung cấp máy tạo oxy giúp các bệnh viện độc lập nguồn cung”.
WHO và UNICEF đã mua hơn 3 vạn máy tạo oxy để gửi tới các quốc gia có nhu cầu. Dù máy tạo oxy không phải là một giải pháp hoàn hảo vì không phải lúc nào cũng có điện (loại máy này cũng nhanh hỏng trước các điều kiện thời tiết nóng, bụi bặm hay ẩm ướt)... nhưng đây là một biện pháp tạm thời và cần thiết trong tình huống cấp bách hiện nay.