Chắp và lẹo là hai bệnh thường gặp ở bờ mi mắt. Hai bệnh này khác nhau nhưng hay bị nhầm lẫn, vì vậy kiến thức về hai chứng bệnh này rất cần thiết cho mỗi người để việc điều trị và phòng ngừa bệnh hiệu quả hơn.
“Thứ nhất đau mắt, thứ nhì nhức răng”- câu nói ấy đã nói lên những khó chịu khi gặp phải các chứng bệnh ở mắt. Bệnh chắp và lẹo có đặc điểm chung là gây đau nhức bờ mi, kết hợp với tình trạng phù nề làm cho bệnh nhân rất khó chịu khi nhìn, ảnh hưởng không nhỏ đến sinh hoạt.
Nguyên nhân gây ra chắp và lẹo
Lẹo hình thành từ sự nhiễm khuẩn ở vùng chân lông mi. Do có vị trí xuất hiện đặc trưng như thế nên còn gọi là lẹo ngoài. Lẹo còn có thể xuất hiện phía trong hoặc bên dưới mi mắt nếu một trong các ống tuyến nhờn bị nhiễm khuẩn. Lẹo còn có thể được gây ra từ sự viêm nhiễm lan rộng từ tình trạng viêm bờ mi sẵn có.
Chắp được tạo nên từ sự tắc nghẽn ống tuyến nhờn của mi mắt nên không gây đau. Nếu lẹo trong được thoát lưu hoặc không điều trị khỏi hẳn thì nó có thể chèn ép các tuyến và tạo nên chắp.
Có thể phân biệt lẹo và chắp nhưng cần đi khám mắt để bác sĩ chuyên khoa khám và điều trị.
Cách phân biệt bệnh chắp, lẹo mắt
Lẹo là gì? Lẹo mắt là chứng viêm cấp tính do một loại tụ cầu khuẩn xâm nhập vào tuyến chân lông mi hoặc vi khuẩn như staphylocoque gây nên. Khi lẹo mới mọc, mi mắt sưng nhẹ, hơi đỏ, ngứa, đau, tiếp đó ở chỗ đau nổi lên một khối rắn to cỡ hạt gạo. Lẹo thường mọc ở ngay bờ mi, dính chặt vào da mi, sau 3-4 ngày lẹo mưng mủ và vỡ. Lẹo rất hay tái phát, lan từ mi này sang mi khác, có khi sưng to cả mi mắt và gây ứ phù màng tiếp hợp.
Các dạng lẹo: Lẹo bên trong: thường kín đáo hơn, nằm ở mặt trong của mi mắt, tức là phần kết mạc của mi, khi lật mi ra chúng ta có thể nhìn thấy được, trong một số trường hợp còn có thể thấy đầu mủ trắng của lẹo.
Lẹo bên ngoài: là một nốt đỏ ở mi mắt, kích thước và độ rắn giống như hạt đậu.
Đa lẹo: có rất nhiều đầu lẹo trên một mi hay cả hai mi, thậm chí hai mắt.
Triệu chứng thường gặp khi bị lẹo: sưng đỏ, ấn đau bờ mi, sau hóa cứng; chảy nước mắt, sợ ánh sáng, cảm giác như có dị vật ở mắt; mưng mủ ở trung tâm chỗ hóa cứng, ít lâu sau áp-xe vỡ ra, chảy mủ, hết đau. Lẹo trong diễn biến nặng hơn, áp-xe hiện ra ổ, thường tái phát.
Bệnh chắp: Chắp là một u hạt xuất phát từ tuyến của sụn mi bị bít tắc. Chất bã ứ đọng xâm nhập các mô lân cận và gây viêm hạt mạn tính. Chắp có nhiều dạng. Chắp bên ngoài là một nốt đỏ ở mi mắt, kích thước và độ rắn giống như hạt đậu. Chắp bên trong thường kín đáo hơn, nằm ở mặt trong của mi mắt, tức là phần kết mạc của mi, khi lật mi ra chúng ta có thể nhìn thấy được, trong một số trường hợp còn có thể thấy đầu mủ trắng của chắp. Nhiều trường hợp đa chắp, tức là có rất nhiều đầu chắp trên một mi hay cả hai mi, thậm chí hai mắt.
Khi bị chắp, người bệnh thường gặp các triệu chứng như: sưng, đau, đỏ, khó chịu ở bề mặt kết mạc của mi mắt; sau vài ngày chắp xẹp xuống chỉ còn khối tròn không đau, lớn dần trên mi mắt thành một khối màu đỏ, xám dưới kết mạc.
Điều trị bệnh thế nào?
Khi có dấu hiệu bị chắp lẹo, người bệnh cần đi khám chuyên khoa mắt để được điều trị. Mỗi bệnh được điều trị theo lộ trình khác nhau. Bệnh thường tự khỏi nếu biết giữ gìn và vệ sinh đúng cách (rửa mắt bằng nước muối, không tự ý nặn mủ ở lẹo...). Vì vậy, nhiều người chủ quan không đi khám mà thường tự chữa bệnh. Khi thấy lẹo to dần, sưng đau, chảy máu, mắt khó nhìn... cần nghĩ ngay đến tình trạng bội nhiễm nặng cần điều trị tấn công kịp thời. Nếu không xử lý ngay tình trạng viêm nhiễm ở mắt thì sự lây nhiễm có thể lây lan sang các tuyến dầu của mí mắt và gây ra một mụn lẹo ở mí mắt bên kia. Điều trị: phải dùng kháng sinh toàn thân tiêu mủ thời kỳ đầu, rửa mắt, nhỏ mắt bằng nước muối. Chườm nóng có thể giảm triệu chứng đau đối với các tổn thương sớm. Những lẹo to hoặc dai dẳng có thể sử dụng corticoid. Cũng có thể chích lẹo hoặc kết hợp cả hai phương pháp. Luôn rửa tay trước khi tra thuốc nhỏ mắt. Các thuốc này phải được giữ gìn sạch sẽ, không dùng lại thuốc cũ, đã để lâu.
Với bệnh chắp nên chườm nóng nhằm giảm đau với các tổn thương sớm. Sử dụng cortioid, chích chắp đối với chắp to hoặc chắp dai dẳng (theo chỉ định của bác sĩ điều trị) hoặc kết hợp cả hai phương pháp. Tuy nhiên, do chắp ở mi thường nằm sâu trong sụn nên khi chích phải nạo thật sạch các chất nhầy để tránh tái phát.
Người bệnh cần lưu ý: Các ung thư tại mi mắt như (ung thư biểu mô tế bào đáy hay ung thư biểu mô tuyến bã) có thể bị chẩn đoán nhầm là chắp. Vì vậy, nếu chắp dai dẳng, kéo dài hay không điển hình, tái phát nhiều lần hoặc có nghi ngờ, đặc biệt là ở người lớn tuổi, cần xét nghiệm mô bệnh học.
Biện pháp ngăn ngừa chắp, lẹo trên mí mắt
Không đưa tay dụi, chà mắt vì điều này có thể gây kích ứng mắt và nhiễm khuẩn lây lan. Bảo vệ mắt khỏi khói bụi và ô nhiễm không khí bằng cách đeo kính an toàn mỗi khi đi đường, đặc biệt khi làm việc nhà như dọn dẹp nhà cửa hay cắt cỏ. Tránh đến những nơi bụi bẩn hoặc nơi bị ô nhiễm không khí nặng nề. Nếu bạn là người thường xuyên trang điểm, cần tẩy trang cho mắt sạch sẽ hàng ngày. Thay mascara ít nhất mỗi 6 tháng/ lần bởi vì vi khuẩn có thể phát triển khi mắt được trang điểm. Tránh dùng chung khăn tắm, khăn lau hoặc đồ trang điểm mắt.
Rửa tay thường xuyên và luôn để tay rời xa khỏi tầm mắt của bạn, đặc biệt là khi chăm sóc cho một người khác với một mụn lẹo ở mí mắt hay bất kỳ loại nhiễm khuẩn nào khác.
Chú ý: không nên chữa chắp, lẹo bằng cách tự ý nặn mủ, tra thuốc không theo hướng dẫn, vì những phương pháp này dễ làm cho tổn thương lan rộng hoặc tái phát, để lại sẹo xấu gây quặp mi, những tổn thương này đều tồn tại dai dẳng, khó chữa trị.
BS. Hoàng Thanh Xuân
