Ẩm thực liệu pháp là phương pháp cơ bản, đơn giản không chỉ đơn thuần có tác dụng bổ dưỡng nâng cao, điều hòa sức khỏe, chống mệt mỏi... cho con người mà còn góp phần phòng ngừa, điều trị bệnh tật, đặc biệt đối với người cao tuổi. Cháo dùng để chữa bệnh hay còn gọi là cháo thuốc dựa trên nguyên tắc lý luận biện chứng của y học cổ truyền, tùy người, tùy chứng mà chọn các loại thảo dược tương ứng để nấu cháo; ngoài ra phương pháp nấu. Cách dùng cũng có phần khác nhau.
Một số ưu điểm của cháo dược thảo
Tăng cường thể chất, phòng chống bệnh tật: tục ngữ có câu: “Tỳ vị bất hòa bách bệnh tự sinh”. Chức năng tỳ vị mạnh hay yếu có liên quan mật thiết tới sức khỏe của con người. Cháo thảo dược thông qua điều hòa tỳ vị, cải thiện chức năng tiêu hóa có tác dụng quan trọng hỗ trợ chính khí, tăng cường thể chất cho cơ thể.
Tác dụng dưỡng sinh, kéo dài tuổi thọ: thực tế lâm sàng và các nghiên cứu thực nghiệm đều chứng minh rất nhiều vị thuốc có tác dụng dưỡng sinh, tăng cường thể chất, ngăn ngừa lão hóa sớm, kéo dài tuổi thọ như: nhân sâm, kỷ tử, đào nhân…
Tác dụng hỗ trợ bồi bổ sức khỏe, tăng cường thể lực trong và sau điều trị bệnh, đặc biệt phù hợp đối với những cơ thể suy nhược, bệnh nhân ốm nặng, ốm lâu ngày hoặc sản phụ sau sinh. Bản chất cháo là chất dinh dưỡng dễ hấp thu, dễ tiêu hóa, tùy bệnh tình mà chọn các loại thảo dược phù hợp để nấu cháo.
Tác dụng và cách dùng một số loại cháo thảo dược
Cháo nhân sâm: nhân sâm tán bột 3g, gạo tẻ 100g, đường phèn, nước vừa đủ cho vào nồi đất đun nhỏ lửa cho tới cháo nhừ là được. Thường ăn vào buổi sáng, tiết trời thu đông là hợp.
Tác dụng: ích nguyên khí, bổ ngũ tạng, bổ khí huyết, kiện tỳ vị, kéo dài tuổi thọ. Phù hợp với những người cơ thể suy nhược, ăn không tiêu, đi ngoài lỏng mãn tính, đoản khí hay hoảng hốt, mất ngủ, trí nhớ giảm, hay quên…
Cháo vừng đen: vừng đen rửa sạch, phơi khô, sao chín, tán bột. Mỗi lần lấy 30g nấu cùng với 100g gạo tẻ. Loại cháo này có tác dụng bổ can thận, phù hợp với những người cơ thể suy nhược, tóc bạc sớm, thiếu máu, hay hoa mắt chóng mặt, đại tiện táo…
Cháo nhục thung dung: lấy 15-30g nhục thung dung cho vào nồi đất sắc kỹ, sau đó chắt lấy nước, bỏ bã đi. Thêm 100g thịt dê đã xay nhỏ, 100g gạo tẻ nấu cháo, cháo chín thêm hành, gừng vừa đủ đun sôi bắc ra là dùng được.
Tác dụng ích can thận, bổ tinh huyết, nhuận tràng. Phù hợp với những trường hợp thận suy, liệt dương, lưng gối lạnh, mỏi, gân cốt mềm yếu, khả năng sinh dục suy giảm, đại tiện táo…
Cháo hà thủ ô: sắc 30-60g chế hà thủ ô lấy nước đặc, bỏ bã, thêm 100g gạo tẻ, đại táo vài quả, đường phèn vừa đủ, nấu cháo ăn.
Tác dụng: ích thận, chống lão hóa, dưỡng can, bổ huyết. Thường dùng cho những người thuộc chứng can thận suy, váng đầu, ù tai, suy nhược thần kinh, râu tóc bạc sớm… Ngoài ra còn có tác dụng phòng ngừa và tác dụng hỗ trợ trong điều trị cao huyết áp, xơ hóa động mạch.
Cháo hồ đào: 15-16 hạt hồ đào khô, nghiền nát, 100g gạo tẻ, nấu cháo. Chống lão hóa, bổ thận, ích phế, nhuận tràng. Dùng rất tốt cho người cao tuổi thận suy, đau lưng mỏi gối, chân tay vô lực, phế hư, ho lâu ngày, đoản khí, thở ngắn, gấp, đại tiện táo, tiểu tiện són…
Ảnh minh họa: Internet.
Cháo kỷ tử: câu kỷ tử 30g, gạo tẻ 100g nấu cháo ăn thường xuyên có tác dụng kéo dài tuổi thọ, bổ thận dưỡng huyết, dưỡng âm, sáng mắt.
Cháo hà diệp: lấy 2 lá hà diệp tươi rửa sạch, sắc kỹ lấy nước, vớt lá bỏ đi, thêm 100g gạo tẻ vào nấu cháo. Cháo ăn mùa hè có tác dụng thanh nhiệt, trừ phiền, giải khát, hạ huyết áp, giảm mỡ máu. Phù hợp với những trường hợp huyết áp cao, mỡ máu cao, béo phì, mùa hè hay bị cảm nắng…
Cháo hoàng kỳ: sinh hoàng kỳ 30-60g, sắc kỹ bỏ bã, lấy nước, thêm 100g gạo tẻ, đường phèn vừa đủ nấu cháo. Khi cháo nhừ, bắc ra thêm 1g trần bì đã tán bột, đun thêm một chút thì bắc ra ăn. Ăn sáng, chiều.
Tác dụng: bổ ích nguyên khí, kiện tỳ dưỡng vị, lợi thủy, tiêu thũng.
Cháo đậu tương: đậu tương tươi, gạo tẻ mỗi thứ 100g, đường phèn vừa đủ nấu cháo. Tác dụng: kiện tỳ, dưỡng vị, nhuận phế. Dùng tốt đối với người cao tuổi cơ thể suy nhược, dinh dưỡng kém hoặc mắc bệnh tim mạch như xơ vữa động mạch, cao huyết áp, bệnh mạch vành…
Cháo cúc hoa: 100g gạo tẻ nấu cháo chín, thêm 10-15g cúc hoa bỏ đế hoa đã tán bột, đun sôi thêm một chút là được. Tác dụng: tán phong nhiệt, thanh can hỏa, giảm huyết áp, phù hợp với những người mắc bệnh mạch vành, cao huyết áp, hay có các chứng hoa mắt chóng mặt do can thận âm hư, can hỏa vượng…
Cháo tang thầm (quả dâu chín): tang thầm 30g (nếu còn tươi: 60g), gạo tẻ 60g, đường phèn lượng vừa đủ. Cháo có tác dụng: bổ can dưỡng huyết, sáng mắt, ích trí. Phù hợp với những trường hợp can thận hư gây ra các chứng: đau đầu hoa mắt, mất ngủ, hay mơ, ù tai, mỏi lưng, râu tóc bạc sớm…
Cháo quyết minh tử: quyết minh tử sao 10g, gạo tẻ 60g, đường phèn vừa đủ, nấu cháo. Tác dụng: thanh can, sáng mắt, thông đại tiện, phù hợp những người có huyết áp cao, mỡ máu cao, mắt đỏ, hay chảy nước mắt, đại tiện táo do thói quen.
Cháo sơn tra: sơn tra khô 30g (tươi 60g), gạo tẻ 100g, đường phèn 10g. Sơn tra đun kỹ lấy nước, bỏ bã, thêm gạo nấu chín, thêm đường đun sôi là có thể dùng được. Tác dụng: hoạt huyết, hóa ứ, tiêu thực, tán kết. Phù hợp với những người cao huyết áp, mỡ máu cao, có bệnh tim mạch. Sơn tra là thuốc có tác dụng kiện tỳ, tiêu thực, tiêu tích trệ; ngoài ra, các nghiên cứu lâm sàng cũng như dược lý học đều chứng minh sơn tra có tác dụng tốt với các mạch máu, đặc biệt với mạch vành, làm tăng lưu lượng máu đến mạch vành, tăng hưng phấn trung khu thần kinh trung ương, giảm huyết áp, giảm mỡ máu, vì vậy người có bệnh cao huyết áp, xơ hóa động mạch, người cao tuổi suy giảm trí nhớ thường xuyên ăn cháo sơn tra có tác dụng rất tốt.
Cháo bát bảo: có tác dụng bổ khí, kiện tỳ phù hợp với những người khí suy, cơ thể suy nhược, ăn kém, đi ngoài lỏng. Thành phần: đảng sâm 10g, hoàng kỳ 10g, hoài sơn 100g, đại táo 10g, liên nhục 10g, biển đậu 10g, khiếm thực 10g, các vị sắc kỹ bỏ bã rồi thêm gạo tẻ 50g. Cháo chín là dùng được.
Cháo bổ khí, dưỡng huyết: đương quy 10g, hoàng kỳ 15g, long nhãn 10g, đại táo 10g, kỷ tử 10g, xích tiểu đậu 50- 100g, thêm một ít quế hoa. Hoặc đương quy 10g, kỷ tử 15g, đại táo 15g, gà đen 1 con, nấu cháo ăn thường xuyên có tác dụng bổ khí huyết. Phù hợp với những người khí huyết lưỡng hư, mệt mỏi vô lực, hay hoa mắt, chóng mặt, hồi hộp trống ngực, mất ngủ, ngủ kém, hay mơ… những người cao tuổi, người ốm lâu ngày, hay sau sinh đều có tác dụng tốt.
Có thể nói rằng, cháo thảo dược vừa có tác dụng kiện tỳ, bổ dưỡng, vừa có tác dụng tốt trong hỗ trợ điều trị bệnh, phù hợp với mọi lứa tuổi, dễ tiêu hóa, không có độc tính, có thể dùng lâu dài...
TS. BS Nguyễn Thị Tâm Thuận
