Chấn thương mắt là tai nạn dễ gặp trong lao động sản xuất, nhất là ngành nông nghiệp. Trong khi đó, phần đa dân số nước ta sống bằng nghề nông. Qua bài viết này, chúng tôi xin trao đổi một vấn đề khiến các bác sĩ chuyên khoa mắt luôn trăn trở và lo ngại, đó là: Chấn thương mắt trong lao động nông nghiệp (CTMNN).
Yếu tố nguy cơ
Trong quá trình lao động nông nghiệp, có rất nhiều hoạt động, công việc dễ gây các sang chấn cho mắt (nhãn cầu) thậm chí để lại những hậu quả khôn lường. Đã có nhiều công trình khoa học nghiên cứu về vấn đề này và cho thấy: CTMNN có thể xảy ra ở mọi thời điểm trong năm, nhưng thường gặp nhất là vào các vụ thu hoạch lúa. Những công việc dễ gây sang chấn cho mắt trong ngày mùa thường là: gặt lúa, chằng lúa bằng dây cao su, đập lúa đặc biệt là tuốt lúa bằng máy bị hạt thóc bắn vào mắt, phơi rơm rạ… BV Mắt Trung ương đã nhiều lần tiếp nhận và điều trị cho những nông dân bị chảy máu trong nhãn cầu, thậm chí vỡ nhãn cầu do bật dây cao su hoặc tung móc dây chằng lúa; có người dân đã đến viện mang theo cả hạt thóc còn nằm trong mắt gây đau đớn và nguy hại nặng nề. Thậm chí có người đi qua máy tuốt lúa cũng bị thóc văng vào mắt phải đi cấp cứu…
 Sản xuất nông nghiệp dễ gây chấn thương mắt.Phòng và sơ cứu khi bị CTMNN |
Những trò chơi vô bổ của trẻ em nông thôn cũng không kém nguy hiểm, đó là: bắt cò về chơi bị cò mổ mắt (có thể thủng nhãn cầu), chơi khăng bị đập vào mắt, bắn súng cao su, cá đâm, cá quẫy...
Những tổn thương ban đầu ở mắt thường gặp
Là trợt xước lớp vỏ bọc nhãn cầu (giác mạc, kết mạc) hoặc tổn thương đụng dập nhãn cầu tuỳ thuộc vào tác nhân và mức độ chấn thương. Các tổn thương trên nếu không được xử lý ban đầu phù hợp hoặc không được khám và điều trị sớm tại các cơ sở nhãn khoa thường sẽ diễn biến nặng lên nhanh chóng gây những tình trạng nặng nề và biến chứng nguy hiểm tại mắt như: viêm loét giác mạc, viêm mủ nội nhãn (các tác nhân trong môi trường nông nghiệp: hạt thóc, lá lúa, bùn đất… đều rất bẩn, mang theo nhiều vi khuẩn nguy hiểm đặc biệt là: tụ cầu vàng, trực khuẩn mủ xanh, nấm…). Bởi vậy việc điều trị thường khó khăn, tốn kém kinh phí, mất thời gian, song hiệu quả không cao, người bệnh thường bị giảm thị lực ở các mức độ khác nhau, thậm chí phải bỏ nhãn cầu.
Tầm quan trọng của việc xử lý, điều trị bệnh đúng và sớm
Trên thực tế, chuyên khoa mắt đã tiếp nhận nhiều bệnh nhân bị CTMNN không quá nặng lúc đầu song do phát hiện, xử lý ban đầu, điều trị không đúng đã làm bệnh trầm trọng lên rất nhiều, khiến việc điều trị về sau mặc dù rất tích cực song kết quả thấp kém, phải chấp nhận mù loà ở mắt bị chấn thương.
Các phương pháp xử lý phản khoa học khi bị CTMNN
Khi bị thóc hoặc bụi bay vào mắt, mọi người bằng mọi cách lấy dị vật ra: day dụi, thậm chí dùng kim, nõn măng tre khều ra… Những việc làm trên vô cùng tai hại bởi nó sẽ gây xước trợt kết, giác mạc nhiều hơn, đẩy dị vật vào sâu hơn, làm tăng khả năng nhiễm khuẩn cho mắt bị chấn thương (thóc, bụi, nõn măng và kim khâu đều không sạch). Lại nói về thuốc tra mắt, có nhiều bà con thường không đi khám bác sĩ chuyên khoa mắt mà tự ra quầy thuốc mua thuốc về tra nhỏ hoặc uống. Điều nguy hại ở đây là: những loại thuốc hợp với giá tiền của bà con, được ưa dùng nhiều khi lại chính là các thuốc chống chỉ định với tình trạng bệnh hiện tại. Thường gặp nhất là các loại thuốc tra mắt có chứa cortisone như: dexacol, dexaclor, polydexan… những loại thuốc này thường được mệnh danh là “con dao hai lưỡi”. Nếu dùng chúng tuỳ tiện, không theo chỉ dẫn và giám sát của bác sĩ chuyên khoa thì tác hại với mắt thật khôn lường (loét thủng giác mạc, đục thể thuỷ tinh, tăng nhãn áp...).
ThS.BS. Trần Thị Chu Quý (BV Mắt Trung ương)
Luôn đề phòng, cẩn trọng trong quá trình lao động, sản xuất và các hoạt động vùng nông thôn, đặc biệt trong các vụ gặt: mang kính bảo hộ trong các công đoạn nguy hiểm như: gặt lúa, tuốt lúa… Kiểm tra sự an toàn của phương tiện lao động (dây cao su, tấm chắn quanh đường thóc ra của máy tuốt lúa). Khuyên trẻ em không chơi các trò nguy hiểm (chơi khăng, bắn súng nịt…). Nếu không may bị CTMNN, hãy băng che vùng mắt đó và khẩn trương đến ngay tuyến y tế gần nhất, tốt nhất là nơi có bác sĩ chuyên khoa mắt để được cấp cứu, điều trị kịp thời. Tuyệt đối không tự lấy dị vật trong mắt, không tự mua thuốc về tra. Tiên lượng và kết quả điều trị CTMNN phụ thuộc rất nhiều vào việc người bệnh đến sớm (trước 6 giờ kể từ khi bị CTMNN) và cách thức xử lý ban đầu. |