Điển hình là những cơn đau nhẹ, thoáng qua thường không được chú ý đến để rồi qua thời gian điều đó lại gây nên những thương tổn nghiêm trọng. Đặc biệt là những cơn đau ở khớp vai, vốn là vị trí khớp có cường độ vận động nhiều với tầm hoạt động khớp linh hoạt nhất nhưng cũng dễ tổn thương trên cơ thể.
Trải qua quá trình tiến hóa đi bằng 2 chân của loài người, chi trên nói chung và khớp vai nói riêng cần đảm nhiệm chức năng linh hoạt hơn chi dưới. Khớp vai được cấu tạo bởi chỏm xương cánh tay di chuyển đa hướng trên ổ chảo xương cánh tay và được giữ vững xung quanh bằng hệ thống gân cơ chóp xoay, sụn viền, dây chằng. Hệ thống cấu trúc đặc biệt này giúp khớp vai có tầm hoạt động linh động nhất trong cơ thể. Tuy nhiên, chính ưu điểm này cũng làm khớp vai dễ tổn thương hơn các khớp ở vị trí khác. Chấn thương khớp vai bao gồm gãy xương, trật khớp, rách gân cơ chóp xoay vai. Chấn thương vai thường do vận động quá mức, lặp đi lặp lại nhiều lần, chẳng hạn như bơi lội, chơi quần vợt, cầu lông. Chấn thương cũng có thể xảy ra khi mang vật nặng hoặc tai nạn giao thông, tai nạn lao động. Đặc biệt, người lớn tuổi gân cơ đã bị thoái hóa, nên ngay cả khi gặp chấn thương nhẹ hoặc chỉ với các vận động vai trong sinh hoạt thường ngày quá mức như xách nước, làm vườn… cũng có thể dẫn đến rách gân.
Dù là chấn thương phổ biến nhưng chấn thương khớp vai thường bị lầm lẫn với các cơn đau căng cơ do hoạt động sai tư thế. Vì vậy, người bệnh có khuynh hướng bỏ qua cơn đau này. Đau khớp vai thường có những triệu chứng đặc trưng như đau vai kéo dài, yếu cơ, sưng, lỏng khớp vai hoặc cứng khớp giới hạn tầm vận động. Hiện nay, các phương pháp điều trị chấn thương khớp vai ngày càng hiệu quả và mang tính chất ít xâm lấn với đường mổ nhỏ như nội soi khâu gân cơ chóp xoay, khâu sụn viền, tái tạo dây chằng. Tùy thuộc vào từng loại chấn thương khớp vai mà có những phương pháp điều trị tương ứng như dùng thuốc uống, tiêm thuốc vào khoang khớp kết hợp tập vật lý trị liệu hoặc phẫu thuật. Trong giai đoạn muộn, việc điều trị trở nên khó khăn hơn do gân cơ bị thoái biến. Đặc biệt các trường hợp rách gân cơ chóp xoay nhưng không được điều trị kịp thời, gân cơ bị tụt vào trong và thoái hóa mỡ, không khâu được gân cơ về vị trí giải phẫu bình thường, lúc này người bệnh cần phải trải qua cuộc phẫu thuật lớn để thay khớp vai.
Bác sĩ thăm khám cho người bệnh
Điển hình là trường hợp của bác N.T.C. 73 tuổi ngụ tại Cam Ranh. Hai năm trước, bác C. bị cánh cửa xe ôtô đập vào vai phải, bác có đến trạm y tế địa phương để sơ cứu. Do không bị xây xát bên ngoài nên bác nghĩ là một chấn thương nhẹ. Nhưng sau đó, khớp vai của bác C. cứ đau âm ỉ, cường độ đau nhiều hơn về đêm, đặc biệt là khi vận động. Theo thời gian, cánh tay trở nên yếu dần, bác C. không thể tự mình sinh hoạt được như mặc áo hay chải tóc. Lúc này, người nhà đưa bác C. đến khám tại khoa Chấn thương chỉnh hình Bệnh viện Đại học Y Dược (BV. ĐHYD) và được phát hiện rách lớn gân cơ chóp xoay vai. Kết quả MRI cho thấy phần gân rách bị thoái hóa và tụt sâu vào bên trong điểm bám gân. Các bác sĩ phẫu thuật nội soi khâu lại gân chóp xoay vai bằng kỹ thuật tịnh tiến điểm bám gân vào trong cho bác C. Sau 4 tháng tuân thủ điều trị và tái khám định kỳ, mức độ đau vai của bác C. đã giảm dần. Hiện tại, bác C. có thể sinh hoạt, làm vườn và chăn nuôi như trước khi bị chấn thương.
Một trường hợp khác là bác T.T.H, sinh năm 1961. Bác H. làm nghề thợ sắt, hằng ngày công việc của bác phải mang vác dụng cụ kim loại có trọng lượng nặng. Một năm trước, phần vai của bác đột nhiên bị đau, triệu chứng đau tăng dần khi bác vận động, mặc dù bác không bị té đập vai hay bị bất kỳ một chấn thương nào. Cách đây một tháng, dù cường độ công việc không thay đổi nhưng cơn đau trở nên âm ỉ hơn, các vận động tay của bác bị hạn chế rõ rệt. Khi đến khám tại khoa Chấn thương chỉnh hình BV. ĐHYD, bác được chẩn đoán là gân cơ chóp xoay bị rách, thoái hóa và tụt sâu vào bên trong. Các bác sĩ khâu gân qua nội soi với cùng kỹ thuật. Sau mổ, tình trạng đau vai đã giảm hẳn, bác H. đã có thể sinh hoạt lại bình thường.
ThS.BS. Nguyễn Phúc Thịnh - Khoa Chấn thương chỉnh hình BV. ĐHYD cho biết: trung bình có 10% số người bệnh đến khám tại khoa gặp các vấn đề về hệ thống gân cơ, xương khớp vùng vai. Hiện tại, khoa đã phát triển các kỹ thuật can thiệp ít xâm lấn như nội soi khâu gân cơ chóp xoay điều trị rách gân cơ chóp xoay, nội soi khâu sụn viền điều trị trật khớp vai tái hồi và phương pháp nội soi tái tạo dây chằng quạ đòn trong bệnh lý chấn thương trật khớp cùng đòn. Trong tương lai khoa sẽ từng bước triển khai kỹ thuật thay khớp vai để điều trị những bệnh lý phức tạp hơn, thích hợp cho các trường hợp nặng mà nội soi còn giới hạn với các ca bệnh khó, chẩn đoán muộn, không phục hồi cấu trúc giải phẫu khớp được.
Để tránh tình trạng bệnh tiến triển nặng dẫn đến phẫu thuật lớn như trường hợp của bác C. và bác H. các bác sĩ khuyến cáo người bệnh đừng lơ là các triệu chứng đau nhói ở vai. Đau là triệu chứng sớm khi chấn thương. Vì vậy, người bệnh cần nghỉ ngơi sau tư thế gây đau vai. Đặc biệt sau chấn thương vai, người bệnh cần đến bệnh viện khám sớm nếu cơn đau âm ỉ kéo dài, giúp cho quá trình điều trị và phục hồi trở nên dễ dàng hơn. Để hạn chế chấn thương ở vai chúng ta cần khởi động trước khi vận động mạnh.
