Vấn đề chăm sóc sức khỏe sinh sản, an toàn khi mang thai luôn là đề tài đáng quan tâm đối với giới trẻ và xã hội. Nhất là khi hiện nay, có một bộ phận giới trẻ đi nạo phá thai chui, hoặc thiếu hiểu biết về sức khỏe sinh sản, bệnh lây truyền qua đường tình dục và mang thai an toàn. Chăm sóc sức khỏe sinh sản cũng chính là đảm bảo sức khỏe cho người phụ nữ và thai nhi, chăm lo cho hạnh phúc gia đình và thế hệ tương lai của đất nước. Do vậy, vấn đề này cần được toàn thể xã hội và mỗi người dân quan tâm, vun đắp.
Trước đây, khi Việt Nam còn là một nước đang phát triển, các tổ chức quốc tế và đối tác nước ngoài đã tài trợ hàng trăm triệu USD cho chương trình HIV/AIDS, nhưng hiện nay, khi Việt Nam trở thành một nước có thu nhập trung bình, nguồn tài trợ quốc tế giảm dần, đòi hỏi các chương trình tài trợ cũng như chương trình xã hội của chúng ta phải tìm ra một hướng đi mới: đó chính là hợp tác công tư. Có một mô hình rất thành công đã ra đời như thế, đó là Mạng lưới Chăm sóc Sức khỏe Sinh sản và Kế hoạch hóa Gia đình BlueStar- Ngôi sao Xanh. Chương trình này được tài trợ bởi tổ chức phi chính phủ Anh quốc Marie Stopes International (MSI) và Cơ quan Hợp tác Phát triển quốc tế Australia (AusAid).
Buổi tổng kết các thành tựu của Chương trình BlueStar – Ngôi sao xanh và định hướng 2015.
Theo bà Lê Thị Kim Yến, Giám đốc Chương trình nhượng quyền xã hội BlueStar – Ngôi sao Xanh, Marie Stopes International (MSI) và bà Thu Hiền (PathUS), người dân Việt Nam hàng năm chi trả một khoản không nhỏ cho chi phí y tế. Năm 2014, tổng chi phí dành cho y tế tại Việt Nam xấp xỉ 16,7 tỷ USD. Trong đó, chi phí dịch vụ y tế tại Việt Nam khoảng 12,8 tỷ USD, một con số khổng lồ, 50% là từ túi tiền của người dân. Cũng theo ông Nguyễn Văn Tân, Phó Tổng cục trưởng, Tổng cục Dân số- Kế hoạch hóa gia đình, trong những năm qua, công tác dân số của Việt Nam đã đạt nhiều thành tựu, đóng góp 0,1% tăng trưởng GDP mỗi năm. Trong đó, có sự đóng góp của Ngôi sao Xanh. Đây là Mạng lưới Chăm sóc Sức khỏe Sinh sản và Kế hoạch hóa Gia đình gồm hơn 300 phòng khám thành viên tại 7 tỉnh thành được Marie Stopes International (MSI) thiết lập, nhượng quyền xã hội, đào tạo, giám sát chất lượng để có thể cung cấp các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản an toàn.
Theo bà Nguyễn Thị Bích Hằng, Trưởng đại diện MSI tại Việt Nam, ước tính, trong năm 2013 và 6 tháng đầu năm 2014, BlueStar đã góp phần ngăn ngừa 43.151 ca mang thai ngoài ý muốn; 156.882 ca phá thai không an toàn, 118 ca tử vong mẹ, 65 ca tử vong trẻ sơ sinh và tiết kiệm cho gia đình và xã hội trên 5,5 triệu USD.
Năm 2007, mạng lưới Bluestar tại Việt Nam lần đầu tiên ra mắt với 32 cơ sở nhượng quyền xã hội tại tp. HCM và Hà Nội. Đến nay, mạng lưới đã lớn mạnh bao gồm 331 phòng khám sản phụ khoa tại 7 tỉnh thành trên toàn quốc: Hà Nội, Hải Phòng, Khánh Hòa, tp. HCM, Bình Dương, Đồng Nai và An Giang. Từ 2008-2014 đã phục vụ 4,7 triệu lượt người, trong đó có 1,5 triệu ca kế hoạch hóa gia đình.
Như trường hợp của BS. Nhạ, một bác sĩ với phòng khám các bệnh phụ khoa, nhờ sự hỗ trợ của BlueStar, BS. Nhạ đã được giúp đỡ để trang bị phòng khám với trang thiết bị đạt tiêu chuẩn, tham gia các khóa tập huấn kỹ năng phòng chống nhiễm khuẩn, tham gia các diễn đàn, …nhờ đó, mà phòng khám của bác sĩ đã cải thiện đáng kể chất lượng chăm sóc SKSS. Qua mạng lưới này, nhiều phòng khám còn đồng hành với BlueStar trong việc sàng lọc ung thư cổ tử cung, các khóa học về phá thai an toàn, phòng chống nhiễm khuẩn, đặt vòng tránh thai an toàn đã diễn ra với các giảng viên uy tín như BS. Nguyễn Thị Hồng Minh (Bệnh viện Phụ sản TW), Ths. BS. Ngô Thị Yên (Bệnh viện Từ Dũ). Sự hỗ trợ từ MSI đã giúp cho mạng lưới các phòng khám có thể vươn tới những người có thu nhập thấp và trung bình, công nhân tại các khu công nghiệp.
Theo bà Lê Thị Kim Yến, Marie Stopes International (MSI) hoạt động tại 20 nước trên thế giới. Trong số 20 nước, Việt Nam đứng thứ 4 về số lượng phòng khám và đứng thứ nhất về hiệu quả chi phí (1,2 USD/đầu người/năm tránh thai), so với mức 7USD/đầu người/năm tránh thai toàn cầu. Công tác phòng chống nhiễm khuẩn của Việt Nam cũng đã tăng lên từ 50% lên tới trên 90%.
Hiện tại, Việt Nam có 25 triệu phụ nữ trong độ tuổi sinh sản, 16 triệu phụ nữ đang sử dụng thuốc tránh thai, do vậy phương tiện tránh thai được coi như hàng hóa thiết yếu. Vì vậy mà hợp tác công tư, mở rộng mạng lưới để giúp người nghèo và người có thu nhập trung bình, thu nhập thấp được tiếp cận với dịch vụ tránh thai giá rẻ, an toàn, tiếp cận các dịch vụ chăm sóc sức khỏe sinh sản an toàn là rất quan trọng.
Với một mô hình thành công tiên phong như vậy, thiết nghĩ trong tương lai, các mô hình tương tự về chăm sóc sức khỏe cộng đồng cũng nên được tiến hành, nhất là trong bối cảnh tới năm 2020, các nguồn viện trợ quốc tế không hoàn lại sẽ gần như không còn nữa. Đó sẽ là lúc các tổ chức phi chính phủ quốc tế nhập cuộc với các chương trình hợp tác công tư, gia nhập mạng lưới cộng đồng xuyên suốt để có thể chăm sóc sức khỏe người dân toàn diện với chi phí thấp nhất. Dự kiến PathUS dưới sự hỗ trợ của USAID sẽ cho ra đời chương trình dự phòng HIV/AIDS tại Việt Nam với các chương trình bao cao su chất lượng tốt giá rẻ, kim tiêm an toàn, tài trợ các sáng kiến tư nhân với giải thưởng lên tới 50.000USD , ý tưởng methadone giá rẻ qua nhượng quyền cho tư nhân,… dưới sự giám sát chất lượng của các tổ chức quốc tế. Các chương trình xã hội hóa này sẽ giúp người dân hưởng lợi, chất lượng chăm sóc sức khỏe của người dân được nâng cao.
Bích Vân
