Sinh xong phải kiêng khem gì, ăn uống, luyện tập thế nào để nhanh hồi phục vóc dáng và khi nào cần áp dụng các biện pháp tránh thai... là băn khoăn của không ít các bà mẹ trẻ sau sinh nở.
Sau khi sinh xong, chị em có thể sờ thấy khối cứng ở dưới rốn, đó chính là dạ con chưa thể co hồi lại như thời kỳ trước khi mang thai. Thường sau khoảng 3 - 4 tuần dạ con sẽ co lại gần như bình thường (trừ trường hợp mổ). Nếu dạ con không đàn hồi, co chặt lại có thể gây băng huyết, rong huyết. Để tránh điều này, nên đi lại nhẹ nhàng và cho con bú nhiều hơn. Sau sinh sẽ có rất nhiều sản dịch. Đây chính là máu ra sau sổ rau. Trong giờ đầu sau đẻ, lượng máu ra có thể lên tới 100ml nên cần phải đóng bỉm to, những ngày sau đó dùng băng vệ sinh bình thường và thường xuyên thay, rửa. Nếu thấy lượng máu ra quá nhiều, quá nhanh (như đái dầm), cần báo ngay cho bác sĩ bởi có thể bị băng huyết. Còn trường hợp ít hoặc không có sản dịch cũng cần lưu ý bởi không thoát được dịch, tử cung khó co lại dễ gây nhiễm trùng hậu sản, có người còn nhiễm trùng huyết, phải mổ thắt dạ con.
Để tránh điều này, khi sinh xong chỉ nằm bất động trên giường 8-10 giờ (24 giờ với người sinh mổ), sau đó nên đi lại nhẹ nhàng. Tuy nhiên, ban đầu, cần ngồi dậy từ từ, hít thở sâu, nhắm mắt rồi chậm rãi đưa chân xuống đất trước khi đứng thẳng dậy. Nếu thấy chóng mặt, cần nằm xuống để máu lưu thông lên não, tránh hiện tượng choáng ngất, bị ngã. Đặc biệt, tránh để bị táo bón bằng cách ăn nhiều rau, trái cây, uống nước. Trong trường hợp bị trĩ, sản phụ có thể dùng thuốc bôi để đỡ đau.
Ngoài ra, phụ nữ ngay khi sinh xong có thể tập khít cơ niệu đạo, cơ âm đạo, tránh bị són tiểu sau này bằng cách: Khi hít vào thì co khít cơ âm đạo, từ từ thở ra đồng thời giãn cơ hoặc tập khi đang đi tiểu bằng cách nhịn lại 1-2 giây rồi thả ra, lặp lại vài lần. Trong trường hợp bị bí tiểu, sản phụ có thể chườm nóng, tắm nước nóng, day ở vùng xương mu, xoa nắn bụng...
Khoảng 3 - 4 tuần hết sản dịch, có người đã có máu trở lại (gọi là kinh non) và cần sử dụng các biện pháp tránh thai ngay. Việc có thai lại sớm rất nguy hiểm nhất là người mổ đẻ có thể gây nứt sẹo mổ, vỡ dạ con… Các bà mẹ sinh thường nếu phải rạch tầng sinh môn cũng cần chú ý đến vết khâu tầng sinh môn bằng cách rửa sạch, giữ khô, nếu dùng dung dịch vệ sinh nên dùng loại có bọt, có thể dùng máy sấy làm khô. Trường hợp sau 4 ngày bạn không thấy giảm đau, nhức nhối có thể bạn bị dị ứng chỉ khâu, nên đến bác sĩ để được cắt chỉ sớm hoặc xử lý nếu bị nhiễm trùng. Thường sau một tuần, vết khâu tầng sinh môn sẽ liền hẳn. Tùy cơ thể từng người, chị em có thể tắm gội sau vài ngày sinh nhưng không nên tắm bồn. Nếu mệt, bạn không nên tắm gội cùng một lúc và không đứng cúi lom khom sẽ dễ gây chóng mặt, ngã quỵ.
Sau sinh, đại đa số các bà mẹ bị mất máu nhiều, vì vậy cần được bồi dưỡng, ăn những thực phẩm giàu dinh dưỡng. Không cần phải kiêng khem quá nhưng nên ăn những thức ăn dễ tiêu hóa, tránh các gia vị ảnh hưởng đến sữa, hạn chế đồ lạnh, hải sản lạnh trong 6 - 8 tuần đầu sau sinh. Để có đủ sữa, ngoài việc tích cực cho con bú, các bà mẹ nên uống đủ 3 lít nước mỗi ngày (bên cạnh nước lọc có thể uống nước nhân trần, sữa đậu nành, nước quả, sữa tươi...).
Bác sĩ Bùi Phương