Các nhà khoa học khuyến cáo trẻ sơ sinh có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng có thể chăm sóc, nuôi dưỡng theo kiểu kangaroo để giúp trẻ bảo đảm an toàn và phát triển tốt.
Phương pháp này được áp dụng ở Bogota, Colombia, từ năm 1978 cho những trẻ khi sinh ra có cân nặng dưới 2.500g; lúc đầu thực hiện phổ biến tại 30 nước và sau đó phát triển rộng ra ở nhiều quốc gia khác.
Xuất phát của phương pháp
Kangaroo là loại động vật sinh sống khá phổ biến ở tại Úc nên chúng được nước này lấy làm biểu tượng của quốc gia. Kangaroo (chuột túi); là nhóm thuộc loài động vật có túi, họ chân to Macropodidae. Đặc điểm của kangaroo là con của chúng sinh ra trước khi cơ thể phát triển đầy đủ, sau đó được mẹ mang trong một cái túi ở trước bụng để chăm sóc, nuôi dưỡng. Thường kangaroo mẹ sinh mỗi lứa một con. Lúc mới sinh ra, kangaroo con có màu đỏ hỏn, chưa mở mắt và tai rất nhỏ; chỉ dài khoảng 2,5cm và nặng từ 0,8 - 1g; chúng bò đến túi trước bụng của mẹ để bú đồng thời ở luôn trong túi khoảng 8 tháng để được tiếp tục nuôi dưỡng, phát triển; khi ra ngoài chúng vẫn phải bú sữa mẹ cho đến 1 tuổi. Kangaroo con được sinh ra rất sớm so với các loài động vật có vú khác, vì vậy kangaroo mẹ không cần phát triển hệ thống phức tạp như: nhau thai, màng ối, tử cung... để bảo vệ bào thai trong cơ thể mình. Kangaroo con thực sự rất nhỏ bé so với môi trường rộng lớn và nguy hiểm ở bên ngoài cơ thể mẹ nhưng trên thực tế chúng có thể giảm bớt những nguy cơ khi thụ thai do kangaroo mẹ không cần phải mang thai dài ngày. Khi mới sinh ra, kangaroo còn non yếu nhưng phải tìm cách leo lên núm vú mẹ để bú sữa, vì vậy đôi chân trước của chúng phát triển nhanh hơn các bộ phận khác trên cơ thể.
Dựa vào đặc điểm cách nuôi dưỡng, chăm sóc của mẹ đối với con ở loài động vật kangaroo, vào năm 1978, bác sĩ Edgar Rey Sanabria thuộc Đại học quốc gia Colombia đã phát minh, mô phỏng phương pháp chăm sóc con của các kangaroo mẹ để ứng dụng đối với trẻ sơ sinh khi sinh ra có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng. Cách nuôi dưỡng, chăm sóc trẻ sơ sinh có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng theo kiểu kangaroo có thể nói là phương pháp ứng dụng thay thế cho lồng ấp nuôi trẻ.
Nguyên tắc của phương pháp
Nguyên tắc cơ bản của phương pháp kangaroo để chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ sơ sinh có cân nặng thấp dưới 2.500g, sinh thiếu tháng là thực hiện việc tiếp xúc trực tiếp từ da của người mẹ qua da của trẻ sơ sinh càng nhiều giờ trong ngày càng tốt; trẻ được đặt đúng tư thế thẳng đứng trên ngực người mẹ và thường gọi là tư thế kangaroo. Trong tư thế này, trẻ sơ sinh đặt ở vị trí thẳng đứng, bụng và ngực trẻ áp sát vào ngực mẹ với má của trẻ áp sát da ngực mẹ, hai chân dang ra dưới bầu vú mẹ theo kiểu con ếch bám. Áo và tã lót được sử dụng ở mức tối thiểu, trẻ được giữ ở tư thế kiểu con ếch cả ngày lẫn đêm trừ những lúc lau rửa, làm vệ sinh; nếu cho trẻ bú sữa mẹ khi đói cũng phải để ở tư thế này. Vào ban đêm, người mẹ không được nằm ngủ mà chỉ dựa lưng để nghỉ, luôn giữ cho trẻ ở trong vị trí thẳng đứng. Để giúp đỡ, hỗ trợ cho người mẹ; các thành viên trong gia đình có thể thay thế bế ẵm trẻ sát vào ngực mình khi người mẹ đi vệ sinh, tắm rửa hoặc tạm ngủ nghỉ. Phương pháp chăm sóc trẻ sơ sinh theo kiểu kangaroo được thực hiện và duy trì cho đến khi trẻ có trọng lượng cơ thể trung bình của một đứa trẻ sinh ra đủ cân nặng, đủ tháng.
Phương pháp chăm sóc trẻ sinh thiếu cân, thiếu tháng theo kiểu kangaroo
Một vấn đề cần lưu ý là người mẹ phải nuôi con mới sinh hoàn toàn bằng sữa mẹ ngoài việc ôm ấp con thường xuyên 24/24 giờ hàng ngày theo kiểu tư thế con ếch đã nêu trên; đồng thời biết vuốt ve đúng cách và dạy con trẻ ngay từ khi ôm vào lòng. Nếu không có vấn đề gì nghiêm trọng, trẻ sơ sinh có thể xuất viện sớm cùng với mẹ và được theo dõi định kỳ một cách chặt chẽ. Cần có nhân viên y tế hỗ trợ người mẹ và gia đình chăm sóc trẻ để bảo đảm những yêu cầu an toàn cần thiết.
Phương pháp chăm sóc trẻ sơ sinh thiếu cân, thiếu tháng theo kiểu kangaroo được áp dụng phổ biến lúc đầu tại 30 quốc gia và sau đó phát triển rộng ra ở nhiều nước khác trên thế giới, nhất là ở các nước đang phát triển nhằm giảm bớt sự quá tải do thiếu thốn cơ sở vật chất, trang thiết bị và nhân lực y tế để chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ sơ sinh ở trong môi trường bệnh viện. Chúng cũng đã góp phần làm giảm tỉ lệ tử vong, tỉ lệ mắc bệnh và giúp cho trẻ bảo đảm an toàn để phát triển.
Lợi ích của phương pháp
Nếu trẻ sinh ra có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng được áp dụng phương pháp chăm sóc, nuôi dưỡng theo kiểu kangaroo sẽ mang lại những lợi ích như: trẻ được duy trì nhiệt độ cơ thể ở mức 37oC từ nhiệt độ cơ thể người mẹ nên thân nhiệt ổn định, thậm chí còn tốt hơn việc chăm sóc trẻ trong lồng ấp nuôi trẻ bằng kính. Có thể tránh được những cơn ngừng thở sinh lý ở trẻ sơ sinh thiếu tháng nhờ các cử động của người mẹ đang mang chúng, giúp tăng độ bão hòa khí oxy trong máu; đồng thời điều hòa được nhịp tim của trẻ. Giảm được tình trạng nhiễm khuẩn sơ sinh, tránh hiện tượng trào ngược dạ dày-thực quản là nguyên nhân gây đột tử hàng đầu của trẻ sinh thiếu tháng. Tạo điều kiện tăng cường mối quan hệ giữa mẹ và con, giảm tình trạng mẹ bỏ rơi con, giúp người mẹ và gia đình tự tin hơn trong việc chăm sóc, nuôi dưỡng con có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng.
Một vấn đề lợi ích của việc cho con bú bằng sữa mẹ cũng đã được xác định, đây là nguồn dinh dưỡng quý giá nhất của trẻ bú mẹ, đặc biệt là trẻ non yếu, sinh ra có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng do trong sữa mẹ có nhiều kháng thể, dễ tiêu hóa, không gây dị ứng, đầy đủ các thành phần dinh dưỡng cần thiết, bảo đảm vệ sinh và không cần phải pha chế.
Nếu áp dụng phương pháp chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ sơ sinh có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng theo kiểu kangaroo thì cả mẹ và con sẽ có điều kiện xuất viện sớm, giảm bớt chi phí tốn kém cho gia đình. Tuy vậy, trẻ cần phải được theo dõi định kỳ để giúp phát hiện và xử trí kịp thời các biến chứng có thể xảy ra ở đối tượng này.
Hiện nay, các bệnh viện chuyên khoa sản phụ, khoa sản phụ của các bệnh viện đa khoa ở nước ta đã có bộ phận tư vấn, hướng dẫn, giúp đỡ thực hiện phương pháp chăm sóc, nuôi dưỡng trẻ sơ sinh có cân nặng thấp, sinh thiếu tháng theo kiểu kangaroo; tạo điều kiện giúp cho người mẹ có kỹ năng chăm sóc, nuôi dưỡng con sinh ra bảo đảm an toàn để tiếp tục phát triển, lớn lên như những trẻ sơ sinh bình thường khác.
TTƯT.BS. NGUYỄN VÕ HINH
