Bệnh nhân N.T.M.T (37 tuổi, TP.HCM) đã được phẫu thuật, hóa trị và xạ trị do ung thư buồng trứng. Sau đó, chị phải nhập viện vì bán tắc ruột do ung thư di căn manh tràng, hồi tràng, ung thư xâm lấn niệu quản. Chị T. được kiểm soát đau hiệu quả, xuất viện với tinh thần rất lạc quan. Nhưng không lâu sau, bệnh nhân lại phải nhập viện với chẩn đoán: nhiễm trùng, theo dõi bệnh não gan, ung thư buồng trứng di căn 2 phổi, xâm lấn bàng quang, niệu quản trái, suy mòn, chấn thương phần mềm đầu...
“Tôi trở thành gánh nặng của gia đình, không giúp gì được cho chồng con, lại đau đớn vật vã, sao tôi không chết đi cho rồi”, chị T. tâm sự với bác sĩ.
Các bác sĩ, nhân viên y tế đã thường xuyên tư vấn tâm lý phối hợp với gia đình chị, sắp xếp người chăm sóc các con để chị yên tâm hơn; giúp chị T. vượt qua được những bất ổn tâm lý.Bệnh nhân dần vui vẻ trở lại, tinh thần lạc quan, thường xuyên đọc sách và tập thể dục. Hiện chị đã xuất viện và đang được điều trị CSGN tại nhà như sử dụng thuốc giảm đau…
Chăm sóc y tế khi “sinh - lão - bệnh - tử”
Để đạt được độ bao phủ chăm sóc sức khỏe toàn dân và các mục tiêu phát triển bền vững, theo WHO, ngành y tế phải cam kết mọi nhu cầu chăm sóc sức khỏe ban đầu ở mọi giai đoạn cuộc đời bao gồm các dịch vụ chăm sóc nâng cao sức khỏe, phòng ngừa, điều trị, phục hồi chức năng và CSGN đều dễ dàng tiếp cận cho mọi người.
Theo Thứ trưởng Bộ Y tế Nguyễn Trường Sơn, với sự phát triển kinh tế xã hội, thay đổi môi trường, khí hậu, lối sống, chế độ ăn…, tỷ lệ mắc bệnh không lây nhiễm ngày càng tăng cao tại Việt Nam. 70% tử vong do các bệnh lý không lây nhiễm. Một phần quan trọng trong các bệnh lý không lây nhiễm chính là các bệnh lý ung thư, một gánh nặng rất lớn cho người dân và cho ngành y tế Việt Nam.
“Mô hình chăm sóc bệnh nhân ung thư hiện nay là mô hình đa mô thức, phối hợp phẫu trị, xạ trị, hóa trị, liệu pháp miễn dịch kết hợp với phục hồi chức năng và điều trị giảm đau hay hiện nay gọi là CSGN. CSGN đã giúp người bệnh giảm bớt đau đớn, đặc biệt ở những ngày cuối cuộc đời,” TS.BS.Nguyễn Trường Sơn nhấn mạnh.
Bệnh nhân ung thư được tiêm thuốc giảm đau
PGS.TS.BS. Eric L. Krakauer, Trưởng Bộ môn Danh dự Bộ môn Chăm sóc Giảm nhẹ (ĐH Y Dược TP.HCM), phân tích đa phần những đau khổ do các vấn đề sức khỏe nghiêm trọng hoặc đe dọa đến tính mạng, có thể được giảm bớt bằng các loại thuốc và thiết bị rẻ tiền, an toàn và hiệu quả theo chỉ định của bác sĩ được đào tạo CSGN. Điều quan trọng hơn cả, CSGN có thể được tiếp cận trong cộng đồng và tại nhà bệnh nhân.
“Việc lồng ghép CSGN, bao gồm chăm sóc tại nhà vào chăm sóc sức khỏe ban đầu không chỉ cải thiện khả năng tiếp cận chăm sóc y tế của bệnh nhân mà còn giảm chi phí cho hệ thống chăm sóc sức khỏe và bảo vệ rủi ro tài chính cho gia đình bệnh nhân, bằng cách giảm phụ thuộc vào dịch vụ ngoại trú và nội trú tại bệnh viện”, TS. Eric Krakauer khẳng định.
Xoa dịu nỗi đau
Trên thế giới, ngành CSGN đã hình thành và phát triển từ những năm 60 của thế kỷ 20, với sứ mệnh xoa dịu nỗi đau, mang lại chất lượng cuộc sống tốt hơn cho người bệnh và gia đình người bệnh mắc bệnh mạn tính không thể chữa khỏi như ung thư, AIDS...
Các chuyên gia CSGN hy vọng tích hợp CSGN vào hệ thống chăm sóc sức khỏe ban đầu toàn dân, cung cấp thông tin và tăng cường khả năng phục vụ CSGN đến tất cả những người bệnh và gia đình có người bệnh mắc các bệnh nặng, mạn tính, không thể chữa khỏi hoặc đe dọa trực tiếp đến sự sống người bệnh, thực hiện được sứ mệnh đạo đức ngành y như khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới trong Nghị quyết của Đại hội đồng Y tế Thế giới năm 2014.
Tại Việt Nam, vào năm 2006, Bộ Y tế đã xuất bản “Hướng dẫn CSGN cho người bệnh ung thư và AIDS”, bao gồm nhiều cải cách cấp tiến trong việc kê toa thuốc giảm đau gây nghiện ngoại trú, giúp những người bệnh nan y có cơ hội giảm thiểu nỗi đau cho bản thân và cho cả gia đình. Theo đó, CSGN cho người bệnh ung thư và AIDS là sự kết hợp nhiều biện pháp để làm giảm sự chịu đựng và cải thiện chất lượng cuộc sống của người bệnh và gia đình họ thông qua phòng ngừa, phát hiện sớm, điều trị những vấn đề tâm lý và thực thể khác, đồng thời tư vấn, hỗ trợ những vấn đề xã hội, tâm linh.
Tại nhiều bệnh viện điều trị ung thư ở Hà Nội và TP.HCM, như BV K, BV Ung bướu, BV ĐH Y Dược TPHCM..., người bệnh ung thư giai đoạn cuối cần CSGN, giảm đau đớn nhập viện có xu hướng tăng dần qua các năm. TS.BS. Nguyễn Tiến Quang thống kê, theo một khảo sát nhanh về nhu cầu và dịch vụ CSGN tại Hà Nội, Hải Phòng, Quảng Ninh, TP.HCM, An Giang cho thấy, 79% bệnh nhân ung thư có triệu chứng đau, 81% đau tồn tại hàng ngày ở giai đoạn cuối.
Bên cạnh việc điều trị giảm đau bằng thuốc (nhóm opioid) trong thời gian người bệnh nằm viện và sau khi xuất viện (được cấp trực tiếp từ Khoa Dược của bệnh viện), các hoạt động tư vấn tâm lý, hỗ trợ xã hội cũng mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho người bệnh và gia đình của họ.
TS.BS. Thân Hà Ngọc Thể, Trưởng Khoa Lão - Chăm sóc Giảm nhẹ, BV ĐHYD TP.HCM, thông tin CSGN dành cho tất cả các đối tượng người bệnh mắc các bệnh cấp tính lẫn mạn tính không chữa khỏi và gia đình họ. Các hoạt động CSGN giúp người bệnh giảm đau đớn về thể chất, giải tỏa tâm lý tiêu cực, sống tích cực hơn, có tinh thần mạnh mẽ, vững vàng hơn để chiến đấu bệnh tật, tránh rơi vào trầm cảm hoặc có ý định tự tử. Nhờ đó, người bệnh sống lạc quan hơn cũng như tìm thấy được chỗ dựa đáng tin cậy trong giai đoạn cuối đời.
Các hoạt động CSGN được tiến hành trong thời gian nằm viện và sau khi người bệnh xuất viện. Khi người bệnh nhập viện, các bác sĩ sẽ theo dõi, đánh giá mức độ đau và kiểm soát đau kịp thời cho người bệnh; đánh giá và điều trị thích hợp các triệu chứng cần giảm nhẹ khác như: khó thở, nôn ói, xuất huyết, vết thương ác tính, tổn thương tì đè, phù, báng bụng, thuyên tắc huyết khối…; cung cấp điều trị opioid đúng chỉ định cho các trường hợp có đau hoặc khó thở do ung thư hay bệnh lý mạn giai đoạn cuối, lên kế hoạch CSGN và đưa ra quyết định chọn lựa các can thiệp y khoa phù hợp.
Theo các chuyên gia CSGN, người bệnh và gia đình người bệnh mắc các bệnh mạn tính không chữa khỏi như ung thư, suy các cơ quan cần tìm hiểu thêm thông tin và yêu cầu được tư vấn các dịch vụ CSGN, thảo luận mục tiêu chăm sóc phù hợp từng giai đoạn bệnh. Từ đó có kế hoạch cụ thể cho những điều trị y tế trong tương lai, giúp xoa dịu nỗi đau thể xác, tinh thần cho người bệnh và giảm thiểu các điều trị không cần thiết.
ThS.BS.CKII. Quánh Thanh Khánh, BV Ung bướu TP.HCM, nhận xét, hiện nay, những người cần CSGN, như các bệnh nhân ung thư, đều ở nhà và không dễ dàng rời khỏi cộng đồng của họ. Hầu hết mọi người đều mong muốn chết tại nhà.
Một gói thiết yếu trong CSGN tại nhà, ngoài các loại thuốc giảm đau, người bệnh còn có thể cần thêm thuốc chống trầm cảm, điều trị đau không dùng thuốc như châm cứu, chườm nóng, mát-xa, hỗ trợ vận động, đệm nằm giảm áp lực, ống cho ăn, ống thông đường tiểu, tã người lớn… Các bác sĩ sẽ hướng dẫn người bệnh tiếp tục sử dụng thuốc giảm đau hiệu quả và an toàn tại nhà, đặc biệt các trường hợp người bệnh thời gian sống ngắn muốn xuất viện và được chăm sóc tại nhà.
Ngoài việc điều trị hiệu quả các vấn đề thể chất, các hoạt động CSGN còn bao gồm hỗ trợ tài chính khi cần, tặng quà sinh nhật cho người bệnh, tặng tóc giả khi người bệnh có nhu cầu; hỗ trợ tâm linh cho người bệnh, người nhà người bệnh có tôn giáo; hỗ trợ người bệnh lấy lại cân bằng tâm lý để đi những bước tiếp theo trong điều trị…
ThS.BS. Thanh Khánh nhấn mạnh: “Điều trị giảm đau, CSGN hiệu quả khi bệnh nhân trả lời ngủ ngon cho câu hỏi của bác sĩ “đêm qua, cô/bác/anh chị có ngủ ngon giấc không?” Chúng tôi hy vọng CSGN sẽ giúp bệnh nhân không phải sống trong đau đớn và mất đi trong nỗi cô đơn”.