Đây là tình trạng trẻ ngừng thở từng cơn trong khi ngủ, khiến oxy trong máu giảm, giấc ngủ bị gián đoạn và kéo theo hàng loạt hệ lụy nghiêm trọng nếu không được phát hiện và điều trị kịp thời.
Ngừng thở khi ngủ là gì?
Hội chứng ngừng thở khi ngủ là một rối loạn thở đặc trưng bởi sự ngừng thở theo từng giai đoạn (từng cơn) về đêm. Trẻ vẫn nỗ lực hô hấp nhưng luồng khí bị tắc nghẽn, gây thiếu oxy và những lần tỉnh giấc ngắn không ý thức được. Hội chứng này chỉ được y học thế giới phát hiện và đánh giá một cách nghiêm túc khoảng 40 năm trở lại đây.
Theo Tổ chức Ngăn ngừa ngưng thở khi ngủ của Hoa Kỳ, ước tính trên 2 triệu trẻ em tại Mỹ đang mắc rối loạn giấc ngủ mỗi ngày và gần 18 triệu người lớn bị ảnh hưởng bởi hội chứng này. Nhiều trẻ trong số đó chưa từng được chẩn đoán đúng, khiến bệnh âm thầm tiến triển, ảnh hưởng xấu đến sự phát triển về thể chất, tinh thần và học tập.
Nguyên nhân gây bệnh
Ở trẻ dưới 5 tuổi, dấu hiệu thường gặp nhất là ngáy và thở bằng miệng. Ảnh minh hoạ
- Tắc nghẽn vùng hầu họng: do VA (vòm họng) hoặc amidan quá phát, khối u, polyp, lệch vách ngăn mũi, hay dị vật.
- Bất thường cấu trúc hàm mặt: như hàm dưới nhỏ, lùi xương hàm dưới, thiểu sản tầng giữa mặt (gặp trong hội chứng Robin, Down…), hội chứng Crouzon…
- Rối loạn thần kinh – cơ: gây giảm trương lực cơ vùng hầu họng, khiến đường thở dễ bị sụp khi ngủ.
- Béo phì: mô mỡ vùng cổ họng làm hẹp đường thở. Trẻ béo phì có nguy cơ ngưng thở khi ngủ cao.
- Di truyền: trong gia đình có người mắc bệnh, trẻ có nguy cơ cao hơn.
Cơ chế bệnh sinh
Khi trẻ ngủ, các cơ vùng hầu họng vốn giữ vai trò mở đường thở sẽ giảm hoạt động, đặc biệt trong giai đoạn ngủ sâu. Nếu cấu trúc vùng hầu họng vốn đã hẹp hoặc có bất thường, đường thở sẽ dễ bị xẹp xuống, gây ngừng thở.
Khi đó, oxy trong máu giảm, cơ thể phải tỉnh dậy chốc lát để kích thích cơ thở hoạt động trở lại. Quá trình này lặp đi lặp lại nhiều lần suốt đêm khiến giấc ngủ bị chia cắt, không sâu, không phục hồi.
Cha mẹ đừng bỏ qua những biểu hiện tưởng chừng vô hại
Cha mẹ có thể nhận thấy các biểu hiện sau ở trẻ bị nghi ngờ ngừng thở khi ngủ:
Ban đêm: Ngáy to, thở khò khè, ngừng thở từng lúc. Thở bằng miệng (thường há miệng ra để thở khi ngủ). Trằn trọc, hay tỉnh giấc, ra nhiều mồ hôi. Đái dầm dù đã lớn. Nằm sấp khi ngủ, hay thay đổi tư thế khi ngủ.
Ban ngày: Buồn ngủ, ngủ gật, mệt mỏi. Dễ cáu gắt, mất tập trung, giảm khả năng học tập. Đau đầu buổi sáng. Chậm phát triển chiều cao, cân nặng. Tăng huyết áp
Ở trẻ dưới 5 tuổi, dấu hiệu thường gặp nhất là ngáy và thở bằng miệng. Với trẻ lớn hơn, có thể thấy rối loạn hành vi, giảm tập trung, hoặc học kém.
Biến chứng của hội chứng ngừng thở khi ngủ
Ngừng thở khi ngủ không đơn thuần chỉ làm trẻ ngáy. Nếu không được phát hiện và can thiệp sớm, trẻ có thể đối mặt với:
- Rối loạn học tập, giảm trí nhớ
- Chậm phát triển thể chất
- Tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch, tăng huyết áp
- Hành vi bất thường, trầm cảm nhẹ
- Đái dầm kéo dài
- Đột tử trong lúc ngủ (hiếm)
Các phương pháp điều trị hiện nay
1. Phẫu thuật cắt amidan và VA
Là phương pháp phổ biến nhất khi nguyên nhân do tắc nghẽn vùng hầu họng. Sau phẫu thuật, hơn 80% trẻ có cải thiện rõ rệt. Tuy nhiên, cần theo dõi tái phát vì khoảng 20% trẻ vẫn còn rối loạn thở sau mổ đồng thời cần phải thăm khám, theo dõi, có chính định phù hợp, không lạm dụng phẫu thuật.
2. Sử dụng máy thở áp lực dương (CPAP)
Máy CPAP giúp duy trì đường thở luôn mở trong lúc ngủ bằng cách cung cấp áp lực dương qua mặt nạ mũi hoặc miệng. Phù hợp với trẻ không đáp ứng với phẫu thuật hoặc các phương pháp khác.
3. Dụng cụ chỉnh nha
Dụng cụ chỉnh nha là một trong những phương pháp được lựa chọn nhiều nếu nguyên nhân có liên quan đến răng hàm mặt. Những trường hợp xương hàm bị hẹp có thể đeo các khí cụ nong hàm trên. Những trường hợp có hiện tượng lùi xương hàm dưới, sẽ đeo các khí cụ đưa xương hàm dưới ra trước. Nếu do vị trí của lưỡi có thể sử dụng các dụng cụ giữ lưỡi. Khí cụ chỉnh nha có hiệu quả đặc biệt với trẻ có bất thường cấu trúc xương hàm như hàm nhỏ, hàm lùi sau.
Khí cụ đưa xương hàm dưới ra trước được chế tạo bằng công nghệ in 3D
4. Thuốc chống viêm đường mũi
Montelukast và corticosteroid dạng xịt có thể giúp giảm kích thước VA ở trẻ nhẹ hoặc sau phẫu thuật.
5. Các biện pháp hỗ trợ khác
- Giảm cân ở trẻ béo phì
- Điều trị viêm mũi dị ứng
- Hạn chế nằm ngửa khi ngủ
- Oxy liệu pháp hoặc thuốc kích thích hô hấp (đối với thể ngừng thở do thần kinh trung ương)
Lời khuyên dành của bác sĩ
Nếu thấy trẻ ngáy to, thở bằng miệng, hay mệt mỏi, ngủ gật ban ngày, giảm tập trung khi đi học, đái dầm dù đã lớn… hãy đưa trẻ đi khám tai mũi họng hoặc chuyên gia giấc ngủ. Không nên coi thường các dấu hiệu này vì có thể là biểu hiện của hội chứng ngừng thở khi ngủ. Điều trị sớm giúp trẻ cải thiện giấc ngủ, học tập tốt hơn, phát triển thể chất và tinh thần toàn diện.
Hội chứng ngừng thở khi ngủ ở trẻ em là một rối loạn nguy hiểm nhưng có thể điều trị được nếu được chẩn đoán sớm. Việc nhận biết các dấu hiệu cảnh báo và phối hợp chặt chẽ với các chuyên gia y tế sẽ giúp bảo vệ sức khỏe và tương lai của trẻ.
