Hỏi: Quả xộp có phải để làm vị thuốc vương bất lưu hành không ạ?
(Nguyễn Thành Tiến - Bạc Liêu)
Trả lời:
Cây xộp còn có tên là xộp xộp, trâu cổ, vẩy ốc, bị lệ.Tên khoa học Ficus pumila L.Thuộc họ Dâu tằm Moraceae.
Mô tả cây
Cây xộp là một loại cây mọc leo hoặc trên đá, trên các cổ thụ lớn, có thể dài tới 5 -10m. Đường kính thân có thể tới 1cm, vỏ thân xù xì có từng đốt dài ngắn không đều. Ở đốt mọc ra các rễ. Có hai loại cành, những cành không mang hoa có lá nhỏ, dài 0,6 - 2,5cm, hình như vẩy ốc do đó có tên. Cành mang hoa có lá to và dày, dài 2,5 -10cm, rộng 1,5 - 4cm, mép nguyên, mặt lá ráp. Thân và lá non khi bẻ có nhựa mủ trắng. Hoa nhiều, đơn tính, đế hoa lõm. “Quả” thực ra là một quả giả vì cấu tạo bởi một đế hoa lõm hình chén, miệng khép kín, ở giữa có một lỗ thủng con, quả dài độ 4cm, đường kính 3cm. Trong quả giả có nhiều “hạt” thực ra đó mới là quả thực. “Quả” con có màu lục, lúc chín có màu đỏ, có nhiều nhựa mủ trắng. Mùa quả tháng 8 -9.
Phân bố thu hái và chế biến
Cây mọc hoang tại các tỉnh ở Việt Nam, đồng bằng cũng như miền rừng núi. Cây xộp cho các vị thuốc sau đây:
1. “Quả” bị lệ thực, lương phấn quả, vương bất lưu hành (Quảng Đông) Fructus Ficipumilale là “quả” bổ dọc phơi khô. Có khi nhúng vào nước sôi một phút rồi mới phơi khô cho dễ bảo quản hơn.
2. Cành lá phơi khô, bị lệ lạch thạch đằng Caulis Fici pumilae.
Có khi người ta dùng cả lá và nhựa mủ.
Công dụng và liều dùng
Quả xộp là một vị thuốc nhân dân dùng từ lâu đời. Các sách cổ Thần nông bản thảo, Bản thảo cương mục đều có ghi.
Theo các tài liệu cổ và kinh nghiệm nhân dân, quả xộp là một vị thuốc bổ, chữa được di tinh, liệt dương, đau lưng, lỵ lâu ngày, thoát giang (lòi dom), tắc tia sữa. Vùng Quảng Đông, Quảng Tây người ta dùng quả này phơi khô với tên vương bất lưu hành, một vị thuốc có tác dụng thông tia sữa.
Có thể làm mứt để ăn.
Liều dùng: ngày uống 3 - 6g. Có thể uống với 20 - 30g dưới dạng thuốc sắc hoặc chế thành cao mà ăn.
Cành và lá chữa mụn nhọt, thông đại tiểu tiện, tiêu độc, lợi sữa.
Ngày dùng 8 - 16g dưới dạng thuốc sắc hoặc nấu cao
(Theo Những cây thuốc và vị thuốc Việt Nam)
GS. ĐỖ TẤT LỢI
