Cây cơm xôi thuộc loại dây bò, thường mọc ở những bờ bụi vùng trung du và miền núi, cả cây và lá đều có gai. Khi thu hái, người ta dùng bao tay và liềm dài cán để cắt. Dùng cả lá và thân cây để nấu nước uống.
Theo Đông y, cây cơm xôi bổ tỳ vị, sáng mắt, trị đau nhức, giảm đau đầu, bổ thần kinh, săn da thịt. Ở một số vùng quê, bà con thường cắt cây này nấu nước uống. Tác dụng ăn ngon miệng, sáng mắt...
Quả, lá và thân của cây cơm xôi đều được dùng làm thuốc trị bệnh.
Cách dùng cây cơm xôi làm thuốc:
Bài thuốc chữa mắt bị đau đỏ, giảm thị lực: cây cơm xôi 30g, lá hòe (đồ chín phơi khô) 20g. Hai thứ sắc uống. Dùng được dài ngày thì mắt sáng trở lại, phục hồi được thị lực, con mắt tinh nhanh và khỏe hơn.
Các khớp sưng đau nhức mỏi: rễ cây cơm xôi (sao rượu) 30g, cà gai leo 20g, thủ ô chế 20g, nam tục đoạn 20g. Sắc uống ngày một thang.
Tỳ vị hư nhược, ăn kém, đi phân lỏng: cây cơm xôi 30g, bạch truật (sao hoàng thổ) 16g, đương quy 16g, thủ ô 12g, cao lương khương 12g, hoài sơn (sao) 20g, trần bì 10g, cam thảo 10g. Đổ 4 bát nước, sắc còn 1,5 bát, chia 2 lần uống trong ngày.
Tinh hoàn sưng do biến chứng của quai bị: rễ cây cơm xôi 30g, bạch truật 20g, ngũ gia bì 12g, lệ chi 16g, trần bì 10g, thăng ma 12g, quế 10g, kiện 10g, bạch linh 10g, kinh giới 16g, xa tiền 10g, cẩu tích 12g, đỗ trọng 10g. Cách sắc thuốc: Lần 1: đổ 1.400ml nước, sắc lấy 200ml. Lần 2: đổ 1.000ml nước sắc lấy 150ml. Chung 2 nước lại, hãm sôi, chia 2 lần uống trong ngày.
Bài thuốc cho sản phụ sau khi sinh: cây cơm xôi 20g, lá ngũ gia bì 20g, nhân trần 10g. Sắc uống. Công dụng: Để ăn ngon cơm, tăng sữa và thông sữa, chống được hậu sản, săn da thịt.
Lương y Trịnh Văn Sỹ
