Cây bình vôi là gì?
Cây bình vôi là loại cây xuất hiện rất nhiều tại các tỉnh thành thuộc Bắc Bộ và Bắc Trung Bộ nước ta. Tên gọi khác: Ngải Tượng , Tử Nhiên, cây Củ Một Củ Mối Trộn…. Tên gọi theo khoa học: Stephania Glabra (Roxb.) Miers, thuộc họ Menispermaceae.
Cây bình vôi có những đặc điểm khá nổi bật nên thường gọi cây thuốc này với nhiều tên khác nhau dựa theo những đặc điểm đó. Cây bình vôi rất phổ biến tại nhiều tỉnh thành tại phía Bắc nước ta: Lạng Sơn, Hòa Bình, Lai Châu, Bắc Giang, Ninh Bình… Giống thực vật này rất dễ sinh trưởng bởi có phần củ tích nước để nuôi dinh dưỡng cho cây. Tại nhiều khu vực cát, có bóng mát hoặc đồng bằng ven biển như An Giang, Kiên Giang cũng xuất hiện cây bình vôi.
Ngoài ra, cây này còn có thể mọc trên núi đá. Trên thế giới cũng dễ dàng bắt gặp cây bình vôi tại một số nước như: Lào, Campuchia, Ấn Độ, Trung Quốc, Thái Lan, Malaysia…
Cây có những điểm sau: Cây thuộc dạng dây leo, có phần thân phình to tựa bình đựng vôi của các cụ. Lá cây bình vôi thường mọc so le với dây leo, lá giống như hình trái tim và có cuống dài khoảng 2.5 đến 4 cm. Phiến lá màu xanh lục, rất dày, đầu thuôn nhọn. Tuy nhiên, cũng có một vài lá có hình dạng tựa hình tròn; Hoa cây bình vôi màu trắng, nhỏ. Loại cây này có hai loại hoa là hoa đực và hoa cái. Đặc điểm khác biệt giữa chúng được nhận biết tại gốc. Nhiều gia đình sử dụng cây bình vôi làm cây cảnh, trang trí nhà cửa; Quả bình vôi có hình dạng như hình cầu, hạt giống hình móng ngựa. Quả bình vôi chín sẽ có màu đỏ tươi.
Cây bình vôi.
Công dụng và bào chế
Theo ThS. Nguyễn Huy Nam, bộ phận củ cây bình vôi được tận dụng làm bài thuốc chữa bệnh hiệu quả. Củ bình vôi có thể được thu hoạch quanh năm. Tuy nhiên, theo dân gian, bắt đầu sang thu, đông là thời điểm thích hợp nhất để thu hái và bào chế. Bởi lẽ đây là lúc hàm lượng các hoạt chất có trong củ mới đạt được ngưỡng cao nhất.
Sau thu hoạch về, cần thực hiện bào chế theo những cách sau đây: rửa sạch, cạo vỏ rồi ngâm với rượu. Ngâm trong một thời gian khá dài, đủ để các dưỡng chất trong củ ngấm ra rượu rồi sử dụng rượu để điều trị các chứng bệnh. Sau khi thu hoạch rửa sạch với nước, cạo vỏ rồi đem thái mỏng. Phơi khô củ hoặc tán thành bột và sử dụng làm thuốc; Dùng củ tươi, đem thái và giã nhỏ, ép lấy nước rồi chiết xuất lấy hoạt chất bên trong củ bình vôi.
Sau khi bào chế xong, cần phải được bảo quản bình vôi tại nơi thoáng mát, khô ráo để tránh ẩm ướt, mối mọt.
Thành phẩm củ bình vôi.
Bài thuốc từ cây bình vôi
Bài thuốc giúp an thần và điều trị mất ngủ
Chữa mất ngủ là công dụng được nhiều người biết đến của cây bình vôi. Đối với những người mắc chứng bệnh mất ngủ kinh niên, đây thực sự là bài thuốc quý và an toàn khi sử dụng. Từ củ bình vôi, người bệnh có nhiều bài thuốc giúp kích thích cơn buồn ngủ.
Bài thuốc 1: Ngâm rượu
Cần chuẩn bị củ phơi khô cùng với rượu trắng và thực hiện theo những bước sau đây: Sử dụng củ bình vôi và rượu trắng theo tỷ lệ 1:5 (1kg củ phơi khô và 5 lít rượu). Lựa chọn rượu 40 độ để đạt được hiệu quả tốt nhất. Ngâm rượu và củ bình vôi trong khoảng 20 ngày để các dưỡng chất ngấm ra rượu. Sử dụng 1-2 chén nhỏ mỗi lần. Một ngày dùng khoảng 3-4 lần, kiên trì trong một khoảng thời gian sẽ thấy kết quả.
Bài thuốc 2: Kết hợp với các loại dược liệu khác
Sẽ kích thích giấc ngủ, từ đó giúp người bệnh vào giấc nhanh hơn và ngủ sâu hơn.
Nguyên liệu cần chuẩn bị: 15gr long nhãn, 15gr hạt sen, 15gr nhân hạt táo chua, 12gr lá vông, 8g củ bình vôi khô
Đun sôi tất cả các nguyên liệu cùng với 1 lít nước. Để nhỏ lửa và đun khoảng 20-25 phút, cho tới khi chỉ còn khoảng 500ml nước thì tắt bếp. Sử dụng thuốc mỗi ngày và uống trước khi đi ngủ 30 phút.
Bài thuốc 3: Củ bình vôi khô
Là biện pháp chữa mất ngủ rất tiện và không tốn quá nhiều thời gian.
Sử dụng 3-6gr củ, đun cùng 1 lít nước. Đun sôi và cho nhỏ lửa, chờ khoảng 20 – 25 phút rồi tắt bếp. Dùng ngay khi nước còn ấm sẽ dễ uống hơn.
Bài thuốc ngăn ngừa tình trạng rối loạn tiêu hóa
Củ bình vôi có vai trò lớn trong việc trấn an nhu động ở vị tràng. Với những trường hợp ruột bị ảnh hưởng do sự xâm nhập của vi khuẩn, dược liệu này giúp diệt khuẩn hiệu quả mà vẫn đảm bảo sự co bóp và tiêu hóa tốt.
Sử dụng 3-6 gr đối với người lớn, sắc với nước và uống hàng ngày. Sử dụng 0,02 – 0,03 gr đối với trẻ, sắc với nước để uống. Cần phải tham khảo ý kiến của bác sĩ để dùng liệu lượng đúng nhất cho con trẻ
Bài thuốc hỗ trợ điều trị gout
Bên cạnh một số nguyên liệu từ tự nhiên như lá lốt, ngải cứu, đinh lăng…. thì củ bình vôi là loại dược liệu hỗ trợ điều trị bệnh gout được nhiều người tin dùng.
Chuẩn bị nguyên liệu: Bột củ bình vôi khô. Sử dụng 3-6gr bột tán, hòa cùng với nước nóng và sử dụng đều đặn hàng ngày. Mỗi lần pha bột cần phải uống hết trong ngày và bảo quản bột trong bình kín tại nơi khô ráo để bột còn nguyên dưỡng chất.
Những điều cần lưu ý khi sử dụng bài thuốc từ cây bình vôi
Cũng theo ThS. Nguyễn Huy Nam, cây bình vôi là một loại dược liệu có khả năng hỗ trợ điều trị nhiều bệnh lý khác nhau. Tuy nhiên, khi sử dụng người bệnh cần phải lưu ý những điều dưới đây để có được hiệu quả tốt nhất và không bị ảnh hưởng tới sức khỏe.
- Hoạt chất Roemerin có trong củ bình vôi nếu sử dụng quá nhiều sẽ gây tê niêm mạc và làm giảm nhịp đập của tim. Vậy nên, người bệnh cần phải lưu ý tới liều lượng khi dùng.
- Ngoài ra, trong củ bình vôi cũng có một ít độc tố, bệnh nhân không nên tự ý sử dụng khi chưa có chỉ định của người có chuyên môn.
- Sử dụng dưới 30gr bình vôi 1 ngày, trên 30gr có thể gây ngộ độc, ảnh hưởng tới sức khỏe.
- Với phụ nữ đang mang thai hoặc cho con bú và trẻ nhỏ, cần tham khảo ý kiến và lời khuyên từ bác sĩ.
- Việc điều trị bệnh bằng bình vôi cần kiên trì sử dụng sẽ có hiệu quả rất tốt đối với sức khỏe.
