Câu đằng là thân cành non mang gai móc câu phơi khô của cây câu đằng (Uncaria rhynchophylla (Miq) Jack.), câu đằng có chứa các alkaloids: rhynchophylline, corynoxein, hirsutine... có tác dụng trấn kinh, giãn mạch, hạ huyết áp. Theo Đông y, câu đằng vị ngọt, tính hàn; vào kinh can và tâm bào. Có tác dụng thanh nhiệt, bình can tức phong, chỉ kinh. Dùng cho các trường hợp sốt cao co giật, sốt nóng đau đầu ù tai hoa mắt chóng mặt, đau mắt đỏ do thiên đầu thống (đau đầu, đau nhức sâu trong hốc mắt do tăng nhãn áp - glaucom), tăng huyết áp, viêm gan cấp tính... Liều dùng: 12-24g. Vị thuốc này không sắc hãm lâu.
Câu đằng.
Câu đằng được dùng làm thuốc trong các trường hợp
Cắt cơn kinh giật:
Bài 1: Chè thuốc câu đằng: câu đằng 16g; thiên ma 12g; sừng tê giác, cam thảo mỗi vị 4g; bọ cạp 6g; mộc hương 3g. Sắc uống. Trị chứng phong do nhiệt, kinh giản, co giật.
Bài 2: câu đằng 20-30g, thạch cao 8-30g, bạch phụ tử 12-20g, xác ve sầu 4-8g, bọ cạp 12-20g, rết 5 con, hoàng cầm 12g, lá dâu 20g, thiên nam tinh 8g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang. Trị uốn ván mà kèm theo nội nhiệt (nóng bên trong).
Bài 3: câu đằng, xuyên khung, đương quy mỗi vị 3g; sài hồ, cam thảo mỗi vị 2g; bạch truật, phục linh mỗi vị 4g. Tán bột, chia uống 4 lần trong ngày. Dùng cho trẻ nhỏ co giật sốt cao, sốt nóng, sốt rét, đau quặn bụng, nghiến răng cắn chặt miệng, bụng trướng nôn mửa (kinh phong).
Trị đau nhức đầu, tăng huyết áp:
Bài 1: câu đằng 16g; kim ngân hoa, cúc hoa, giun đất mỗi vị 12g; bạc hà 6g. Sắc uống. Dùng cho người bệnh đau váng đầu, vật vã, khó chịu không yên do can dương bốc lên và đau váng đầu do tăng huyết áp.
Bài 2: câu đằng, cúc hoa, trần bì mỗi vị 12g; thạch cao 20g; mạch môn 8g; cam thảo 4g. Sắc uống. Trị đau váng đầu do phong nhiệt.
Bài 3: câu đằng, lá dâu, cúc hoa mỗi vị 12g; hạ khô thảo 20g. Sắc uống. Trị tăng huyết áp sinh đau váng đầu, mặt đỏ, mạch huyền.
Một số món ăn chữa bệnh có câu đằng
Thiên ma câu đằng ẩm: thiên ma 10g, câu đằng 15g, thảo quyết minh 30g. Các vị sắc lấy nước, cho thêm 15g đường phèn khuấy đều chia 2 lần uống trong ngày. Bài này dùng cho người mắc hội chứng tiền đình ốc tai, bệnh thoái hoá đốt sống cổ liên quan đến tăng huyết áp, thiểu năng động mạch đốt sống thân nền, vữa xơ động mạch não, thiếu máu, trẻ con sốt cao kinh giật.
Thiên ma câu đằng chi tử ẩm: thiên ma 10g, câu đằng 30g, chi tử 6g. Các vị sắc lấy nước, cho thêm 15g đường phèn khuấy đều, chia 2 lần uống trong ngày. Dùng cho người bệnh tai biến mạch máu não gây liệt nửa người, nói khó, đau đầu chóng mặt, rối loạn xúc cảm, cáu gắt giận dỗi.
Câu đằng đản hoàng thang: câu đằng, a giao mỗi vị 6g; thạch quyết minh 15g; sinh địa, phục thần, mẫu lệ sống mỗi vị 12g; cam thảo (sao) 2g; trứng gà 2 quả. Sắc các vị thuốc trong 1 giờ, lấy nước gạn bỏ bã; cho a giao nướng vào khuấy cho tan, tiếp tục đập trứng gà vào và đun sôi đều, để nguội ăn. Bài này dùng cho phụ nữ bị rối loạn xúc cảm kích ứng trầm uất, liên quan các rối loạn cơ năng tử cung buồng trứng.
Kiêng kỵ: Người không có phong nhiệt và thực nhiệt cấm dùng.
BS. Tiểu Lãn
