Hạ thân nhiệt là tình trạng nhiệt độ bên trong cơ thể xuống dưới 35oC. Trong mùa đông, khi tiếp xúc với thời tiết lạnh, ẩm ướt trong thời gian dài, các cơ chế kiểm soát thân nhiệt của cơ thể bị rối loạn. Nếu lượng nhiệt cơ thể mất đi nhiều hơn lượng nhiệt cơ thể sinh ra, tình trạng hạ thân nhiệt sẽ xuất hiện. Khi thân nhiệt quá thấp sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới não, làm cho người bệnh khó vận động, di chuyển, suy nghĩ cũng bị hạn chế, gây nguy hiểm cho họ. Nếu quần áo ẩm ướt, để đầu trần và mặc không đủ ấm khi trời lạnh, hoặc bị ngã xuống nước lạnh, phải lội hay làm việc trong nước lạnh, dễ bị hạ thân nhiệt.
Cần ủ ấm, đắp chăn, mặc quần áo ấm khi cấp cứu người hạ thân nhiệt.
Dấu hiệu khi cơ thể bị nhiễm lạnh gồm: người run lẩy bẩy; nói lắp bắp; nhịp thở chậm; da lạnh, xám; mất khả năng phối hợp động tác; mệt mỏi, bơ phờ hoặc thờ ơ lãnh đạm... Các triệu chứng thường diễn biến chậm, người bị hạ thân nhiệt mất dần ý thức và năng lực thể chất, do đó bản thân họ không ý thức được sự cần thiết phải cấp cứu. Những đối tượng dễ bị hạ thân nhiệt là: người già, trẻ em và người gầy yếu, người đang mắc các bệnh như tâm thần, Alzheimer, suy dinh dưỡng, bệnh tim mạch, thiểu năng tuyến giáp...; người bị say rượu, phê ma túy, người vô gia cư hoặc bị mắc kẹt trong thời tiết lạnh do xe hỏng, tắc đường.
Cách xử lý cấp cứu khi gặp người bị hạ thân nhiệt: Gọi xe cấp cứu. Trong khi chờ người giúp đỡ, cần theo dõi hơi thở của người bệnh. Nếu hơi thở ngừng hay có vẻ chậm hoặc nông trầm trọng, cần hà hơi thổi ngạt ngay. Chuyển người bệnh vào nơi ấm. Nếu không thể vào trong nhà, hãy che chắn bảo vệ người bệnh khỏi bị gió, che kín đầu bệnh nhân, đặt bệnh nhân nằm cách ly khỏi đất lạnh. Cởi bỏ quần áo ẩm ướt. Thay đồ khô, ấm. Đắp gạc ấm lên cổ, lồng ngực và háng của bệnh nhân. Cho người bệnh uống nước ấm, uống nước cháo nóng...
Các việc không nên làm: Không chườm nóng trực tiếp. Không dùng nước nóng, đệm sưởi hoặc đèn sưởi để làm ấm nạn nhân. Không cố làm ấm tay và chân, bởi làm nóng tay và chân thúc đẩy máu lạnh trở về tim, phổi và não, gây hạ thân nhiệt trung tâm, có thể gây tử vong. Không cho người bệnh uống rượu. Không xoa bóp hoặc chà xát người bệnh. Các động tác với người bệnh cần phải nhẹ nhàng để tránh nguy cơ ngừng tim.
Nếu bệnh nhân có thân nhiệt trên 33oC thì chỉ cần dùng các biện pháp ủ ấm thông thường như mặc thêm quần áo ấm, uống nước ấm, đắp gạc ấm là đủ.
Cần chuyển nhanh đến bệnh viện điều trị các trường hợp: thân nhiệt từ 28 - 33oC: chỉ định phương pháp ủ ấm dựa vào nhiệt độ cơ thể, tuổi, thời gian bị nhiễm lạnh. Dưới 28oC: phải điều trị bằng tuần hoàn ngoài cơ thể, thay thế thận hoặc lọc màng bụng.
Đồng thời với các biện pháp làm tăng thân nhiệt, cần tìm ra nguyên nhân và điều trị nguyên nhân kết hợp điều trị triệu chứng để giảm thiểu các biến chứng xấu.
BS. Trần Thanh Tâm
