Trong bài phát biểu chào mừng hôm 13/11, Tổng thống Philippines Duterte cho rằng các cuộc họp trong khuôn khổ ASEAN 31 và các hội nghị liên quan sẽ là cơ hội tốt để các thành viên ASEAN và các đối tác thảo luận về các vấn đề của khu vực nhưng có tầm quan trọng quốc tế. Mở đầu bài phát biểu, Tổng thống Duterte đã kịch liệt lên án chủ nghĩa khủng bố và chủ nghĩa cực đoan bạo lực, coi đây là những mối đe dọa "không ranh giới"; ngoài ra, những vi phạm về bản quyền và nạn cướp biển của khu vực cũng là những mối nguy hại ảnh hưởng mạnh đến tăng trưởng kinh tế của khu vực và toàn cầu.
Diễn ra trong bối cảnh ASEAN kỷ niệm 50 năm thành lập, hội nghị lần này là cơ hội để ASEAN khẳng định vị thế của mình sau 5 thập kỷ ra đời và phát triển, củng cố các tầm nhìn phát triển chiến lược của hiệp hội và trong quan hệ với các đối tác. Ngoài ra, với sự hiện diện của các nhà lãnh đạo của Đông Nam Á - khu vực kinh tế phát triển năng động nhất thế giới và các cường quốc hàng đầu như Mỹ, Trung Quốc, Nga, Nhật Bản…. những sự kiện liên quan tại Manila, trong đó có Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS), được coi là diễn đàn để các nước lớn, đặc biệt là Mỹ, thể hiện chính sách đối với khu vực ngày càng có tiếng nói quan trọng trên trường quốc tế này.
Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc và Tổng thống Philippines Duterte tại hội nghị
Khai mạc ngày 13/11, Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 31 cùng một loạt các hội nghị liên quan là sự kiện đánh dấu ASEAN tròn 50 tuổi và cũng là năm thứ hai xây dựng Cộng đồng ASEAN với nhiều kết quả tích cực, đưa cộng đồng từng bước trở thành một trụ cột của hòa bình, ổn định và phát triển khu vực. Tuy nhiên, bối cảnh kinh tế thế giới đang thay đổi kéo theo những thách thức mới,sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển của ASEAN. Vì vậy, chương trình nghị sự của hội nghị cấp cao lần thứ 31 tập trung vào phương hướng và biện pháp tăng cường liên kết nội khối, tiếp tục thúc đẩy hiện thực hóa Tầm nhìn Cộng đồng ASEAN 2025, phát huy nội lực để từ đó truyền đi thông điệp về một ASEAN hòa bình, ổn định và tự cường.
EAS-tâm điểm chú ý
Hội nghị Cấp cao Đông Á (EAS) lần thứ 12 đã trở thành điểm nhấn thu hút sự chú ý đặc biệt tại Manila lần này. Đó không chỉ là bởi EAS quy tụ lãnh đạo 10 nước thành viên ASEAN mà còn bao gồm lãnh đạo 8 nước đối tác đối thoại gồm Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Ấn Độ, Australia, New Zealand, Nga và Mỹ. Đây cũng là hội nghị cấp cao EAS đầu tiên Tổng thống Mỹ Donald Trump tham dự.
EAS vốn được coi là diễn đàn để ASEAN và các nước đối tác đóng góp tiếng nói và vai trò không chỉ trong hợp tác kinh tế, mà còn trong các lĩnh vực như an ninh, thúc đẩy hòa bình, thịnh vượng ở châu Á - Thái Bình Dương. EAS từng được kỳ vọng sẽ trở thành diễn đàn hàng đầu để các nhà lãnh đạo thế giới giải quyết những thách thức an ninh thông qua việc thúc đẩy liên kết thể chế đa phương ASEAN mở rộng, chẳng hạn như Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng ADMM ). Vì vậy, việc Tổng thống Trump quyết định vào phút chót kéo dài thời gian tại Manila để dự EAS được nhìn nhận là động thái “lắng nghe và chia sẻ” những quan ngại của công luận, qua đó có thể làm rõ hơn chiến lược can dự của Mỹ vào khu vực này.Theo giới phân tích, bất chấp những “làn gió ngược”, Đông Nam Á vẫn tiếp tục duy trì vị thế là khu vực phát triển năng động. Và việc Tổng thống Donald Trump vào giờ chót quyết định tham gia cấp cao Đông Á một lần nữa cho thấy vai trò của ASEAN cũng như của các cơ chế hợp tác đa phương mà ASEAN đã khởi xướng và thúc đẩy những năm qua.
Tại Cấp cao Đông Á năm nay, phái đoàn Nga muốn thúc đẩy các cuộc tham vấn về xây dựng cấu trúc an ninh khu vực nhằm đạt được một văn kiện liên quốc gia định hình một hệ thống an ninh bình đẳng, minh bạch, cởi mở và toàn diện, dựa trên cơ sở tuân thủ luật pháp quốc tế và tin cậy lẫn nhau.
Hội nghị cấp cao ASEAN 31 năm nay càng thu hút sự chú ý hơn khi trng bài phát biểu tại cuộc gặp các nhà lãnh đạo ASEAN bên lề Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 31 ngày 13/11 ở thủ đô Manila (Philippines), Tổng thống Trump cam kết thúc đẩy tầm nhìn về một khu vực Ấn Độ - Thái Bình Dương "cởi mở và tự do". Ông Trump nhấn mạnh Nhà Trắng duy trì các cam kết về vai trò trung tâm của ASEAN như là một diễn đàn hợp tác toàn diện tại khu vực.
Còn theo hãng tin Kyodo, một văn bản được lãnh đạo các nước công bố vào tối 13/11 thông báo, Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và Trung Quốc đã đặt ra một giai đoạn 10 năm, kéo dài tới năm 2027, nhằm bảo vệ các tài nguyên bờ biển và trên biển ở Biển Đông, trong bối cảnh diễn ra tranh chấp lãnh thổ kéo dài tại vùng biển này.
ASEAN 31 là sự kiện quan trọng nhất trong năm của ASEAN với số lượng văn kiện thông qua rất lớn: 55 văn kiện. Đây cũng là hoạt động đối ngoại quan trọng, tâm điểm của đối ngoại đa phương của Việt Nam trong năm 2017.
