Chú trọng đầu tư trồng và liên kết chuỗi giá trị cho các loại dược liệu
Cao Bằng vốn được biết đến là kho tàng của nhiều loại dược liệu quý hiếm như giảo cổ lam, hà thủ ô, sa nhân, kim ngân hoa, đương quy và nhiều loài cây thuốc dân gian khác. Vì thế, tỉnh đã xác định cây dược liệu là một trong những cây trồng chủ lực, nằm trong định hướng phát triển nông nghiệp hàng hóa gắn với chuỗi giá trị.
Sự ra đời và phát triển của các HTX trong lĩnh vực dược liệu chính là yếu tố then chốt tạo nên sự khác biệt. Nếu như trước đây, người nông dân sản xuất đơn lẻ thường gặp khó khăn trong việc tìm kiếm đầu ra, tiếp cận vốn và kỹ thuật, thì nay với mô hình HTX, những rào cản này dần được tháo gỡ.
Các HTX dược liệu ở Cao Bằng thường hoạt động theo một quy trình khép kín, mang lại nhiều lợi ích thiết thực cho thành viên. Trong đó, các HTX chủ động liên kết với các doanh nghiệp lớn, nhà máy chế biến dược liệu hoặc các công ty dược phẩm để ký kết hợp đồng bao tiêu sản phẩm đầu ra cho bà con. Điều này giúp nông dân yên tâm sản xuất mà không lo thị trường tiêu thụ hay bị ép giá. Giá cả được thống nhất từ đầu vụ, đảm bảo lợi nhuận ổn định cho người trồng.
Trồng dược liệu - nguồn sinh kế mới giúp giảm nghèo bền vững của bà con tại Cao Bằng
Bên cạnh đó, các HTX thường xuyên tổ chức lớp tập huấn, mời chuyên gia nông nghiệp và dược liệu hướng dẫn bà con từ khâu chọn giống, làm đất, gieo trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh bằng phương pháp hữu cơ (hoặc đạt chuẩn GACP-WHO – Thực hành tốt trồng trọt và thu hái dược liệu theo khuyến cáo của Tổ chức Y tế Thế giới), đến thu hoạch và sơ chế đúng kỹ thuật. Điều này giúp sản phẩm đạt chuẩn chất lượng, tăng giá trị kinh tế.
Chị Hà - một thành viên của HTX Dược liệu Đông Bắc chia sẻ: trước đây gia đình chị thuộc diện hộ nghèo, quanh năm lo cái ăn. Từ khi tham gia HTX, được hỗ trợ giống, hướng dẫn kỹ thuật trồng và được bao tiêu sản phẩm, thu nhập đã tăng lên đáng kể. "Năm ngoái, gia đình tôi thu được hơn 60 triệu đồng từ 3 sào dược liệu. Số tiền đó đủ nuôi con ăn học và sửa sang nhà cửa."- chị Hà cho biết.
Tương tự, tại Trùng Khánh – nơi có khí hậu thuận lợi cho cây sa nhân – nhiều hộ dân đã cùng nhau thành lập tổ hợp tác. Nhờ hướng dẫn kỹ thuật từ cán bộ khuyến nông và liên kết doanh nghiệp thu mua, cây sa nhân đã trở thành "cây thoát nghèo". Lá sa nhân sau thu hoạch được sơ chế cẩn thận, hạt sa nhân được bán với giá ổn định, mang lại thu nhập đều đặn.
Người dân chuyển đổi cây trồng kém hiệu quả sang trồng các cây dược liệu mang lại hiệu quả kinh tế cao, bền vững
Không chỉ giảo cổ lam hay sa nhân, nhiều loại dược liệu khác như đương quy, đẳng sâm, hoàng tinh… cũng đang được quy hoạch vùng trồng, áp dụng mô hình HTX, góp phần tạo việc làm ổn định cho hàng nghìn lao động địa phương, đặc biệt là phụ nữ và đồng bào dân tộc thiểu số.
Tại HTX Dược liệu Hà Quảng, các thành viên tận dụng lợi thế tự nhiên của địa phương để phát triển cây dược liệu. HTX triển khai các mô hình trồng sâm Ngọc Linh, cây đinh lăng và nhiều loại thảo dược khác, góp phần tăng thu nhập và tạo việc làm cho hàng trăm hộ dân.
Người dân tích cực hưởng ứng chuyển đổi cây trồng dược liệu
Cao Bằng là tỉnh có tiềm năng lớn về cây dược liệu nhờ sự đa dạng chủng loại, điều kiện thổ nhưỡng và khí hậu thuận lợi cho nhiều loài quý hiếm. Theo đánh giá của Viện Dược liệu, tỉnh hiện có hơn 600 loài cây thuốc được sử dụng ở các mức độ khác nhau.
Đáng chú ý, Dự án Đa dạng hóa sinh kế, phát triển mô hình giảm nghèo đã nhận được sự hưởng ứng tích cực từ người dân. Với tổng vốn đầu tư hơn 4,6 tỷ đồng, xã đã hỗ trợ 52 hộ dân tại xóm Kênh Nghiều và Bản Lạn – Nà Lụng (xã Hạ Lang) trồng 28,5 ha sa nhân tím. Đây là loại cây dược liệu phù hợp với khí hậu, thổ nhưỡng địa phương, có giá trị kinh tế cao và dễ tiêu thụ. Người dân được hướng dẫn kỹ thuật trồng, chăm sóc, phòng trừ sâu bệnh; được cấp giống và phân bón theo quy trình.
Một số hộ mạnh dạn đầu tư thêm diện tích, kết hợp trồng xen chuối, hồi để tăng thu nhập. Dự kiến đến hết tháng 11/2025, toàn bộ diện tích sa nhân tím sẽ được nghiệm thu và giải ngân 100% kế hoạch.
Ngoài sa nhân tím, xã còn khuyến khích người dân mở rộng mô hình nuôi bò sinh sản, trồng dâu tằm, thuốc lá và các cây ăn quả bản địa. Những mô hình này không chỉ tạo việc làm tại chỗ mà còn giúp người dân thay đổi tư duy sản xuất, chuyển từ "trông chờ hỗ trợ" sang "chủ động đầu tư, tự tạo thu nhập".
Anh Phùng Sành Khuân, người Dao ở xã Minh Long, đã chuyển diện tích trồng dong riềng sang trồng đương quy và cát cánh. Anh được cán bộ HTX Nguyên Bình hỗ trợ kỹ thuật trong suốt quá trình trồng và chăm sóc. Sau thu hoạch, người dân mang củ dược liệu đến HTX thu mua, vận chuyển về nhà máy. Với mức giá 25.000–30.000 đồng/kg, thu nhập từ dược liệu cao gấp 2–3 lần so với dong riềng, ngô, sắn.
Có thể thấy, sự phát triển của các tổ hợp tác và HTX dược liệu đang giúp Cao Bằng từng bước khẳng định vị thế trên bản đồ dược liệu Việt Nam. Mục tiêu không chỉ dừng lại ở việc giảm tỷ lệ hộ nghèo mà còn hướng tới xây dựng nền nông nghiệp dược liệu chất lượng cao, bền vững, tạo ra những sản phẩm mang thương hiệu Cao Bằng vươn ra thị trường quốc tế.
Theo đánh giá của ngành chức năng, cây dược liệu không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là biểu tượng của sự chuyển mình – hy vọng về một tương lai tươi sáng hơn cho người dân Cao Bằng, nơi tiềm năng thiên nhiên được đánh thức và giá trị con người được phát huy tối đa thông qua sức mạnh của mô hình HTX.
