Giãn tĩnh mạch thực quản là khi các tĩnh mạch ở khu vực thực quản bị giãn ra và có thể nứt vỡ gây xuất huyết tiêu hoá. Tình trạng này thường gặp ở các bệnh nhân xơ gan, ung thư gan. Hiện tượng này xảy ra khi có cục máu đông chặn lưu lượng máu bình thường chảy tới gan hoặc trong gan có hình thành mô sẹo. Vốn những mạch máu nhỏ không thể tải được khối lượng lớn của các cục máu đông và chịu được áp lực lớn từ sự tắc nghẽn, do đó những mạch máu này có thể bị giãn, lâu ngày dẫn tới rò rỉ hoặc vỡ ra, gây chảy máu trầm trọng.
Tất cả các bệnh nhân bị xuất huyết cấp tính do giãn vỡ tĩnh mạch thực quản đều cần phải được xử trí cấp cứu kịp thời. Khả năng kiểm soát đường thở, vận mạch, kháng sinh, truyền máu kết hợp với nội soi can thiệp cầm máu.
Nguyên nhân của giãn tĩnh mạch thực quản
Nguyên nhân của giãn tĩnh mạch thực quản thường thấy là do xơ gan. Chính vết xơ này đã ngăn cản dòng chảy của máu trong tĩnh mạch cửa, đây là tĩnh mạch chính dẫn máu từ dạ dày và ruột về gan, điều này tăng áp lực trong tĩnh mạch cửa và các tĩnh mạch khác gần đó và được gọi là tăng áp tĩnh mạch cửa. Kết quả của hiện tượng trên là máu cần phải tìm kiếm các con đường khác thông qua các tĩnh mạch nhỏ hơn, chẳng hạn như những tĩnh mạch ở phần dưới của thực quản, tĩnh mạch có vách mỏng chịu áp lực cao nên phình ra, đôi khi vỡ và gây chảy máu.
Các bệnh về gan là nguyên nhân dễ dẫn tới tình trạng giãn tĩnh mạch thực quản.
- Do xơ gan nặng bởi một số bệnh gan như: viêm gan, bệnh gan do rượu, bệnh gan nhiễm mỡ và xơ gan ứ mật.
- Do có cục máu đông (huyết khối) trong tĩnh mạch cửa hoặc tĩnh mạch đổ vào tĩnh mạch cửa (tĩnh mạch lách) có thể gây giãn tĩnh mạch thực quản.
- Do nhiễm ký sinh trùng. Một trong các loại sán gây ra là sán máng, là một bệnh nhiễm ký sinh trùng được tìm thấy ở một số vùng tại châu Phi, Nam Mỹ, vùng Caribbean, Trung Đông và Đông Nam Á. Ký sinh trùng có thể gây tổn thương gan, phổi, ruột và bàng quang.
Triệu chứng nhận biết
Biểu hiện ở giai đoạn đầu giãn tĩnh mạch thường không gây triệu chứng rõ ràng, chỉ khi vỡ tĩnh mạch mới xuất hiện các dấu hiệu sau:
- Nôn ra máu (máu tươi hoặc dạng bã cà phê)
- Phân đen hoặc có máu tươi
- Choáng, mệt, tụt huyết áp, nhanh mạch do mất máu
- Triệu chứng hỗ trợ: vàng da, phù, báng bụng, hôn mê do não gan (giai đoạn xơ gan mất bù).
Do vậy, với những người mặc bệnh lý liên quan như xơ gan cần chú ý nếu có bất cứ dấu hiệu hay triệu chứng lo lắng nên đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời. Nếu đã được chẩn đoán mắc bệnh gan, hãy hỏi bác sĩ về nguy cơ giãn tĩnh mạch thực quản và làm thế nào có thể làm giảm nguy cơ bị các biến chứng. Nên trải qua quy trình nội soi để kiểm tra giãn tĩnh mạch thực quản.
Nếu đã được chẩn đoán với giãn tĩnh mạch thực quản, bác sĩ có thể hướng dẫn phải thận trọng với những dấu hiệu chảy máu. Chảy máu do giãn tĩnh mạch thực quản là một trường hợp khẩn cấp. Gọi số dịch vụ khẩn cấp địa phương ngay lập tức nếu trải nghiệm nôn ra máu hay phân có máu.
Cách phòng ngừa giãn tĩnh mạch thực quản
Một số biện pháp hiệu quả trong phòng ngừa giãn tĩnh mạch thực quản gồm:
Kiểm soát và điều trị sớm các bệnh gan mạn tính, bao gồm theo dõi men gan, siêu âm gan định kỳ và tuân thủ phác đồ điều trị.
Tránh rượu bia hoàn toàn, đặc biệt ở người có dấu hiệu tổn thương gan; đồng thời kiểm soát tốt viêm gan B và C qua tiêm phòng hoặc thuốc kháng virus nếu đã nhiễm.
Nội soi tiêu hóa định kỳ, đặc biệt với người xơ gan hoặc có nguy cơ cao, giúp phát hiện sớm giãn tĩnh mạch thực quản ngay cả khi chưa có triệu chứng rõ ràng.
