Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), trung bình mỗi giờ trôi qua trên thế giới có khoảng 14 trẻ tử vong vì sởi và gần đây đang có chiều hướng tái trở lại, kể cả ở các nước phát triển. Liên quan đến căn bệnh này, Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa dịch bệnh Mỹ (CDC) vừa cập nhật một số thông tin mang tính thời sự, cảnh báo.
Sởi (measles hay rubeola) là bệnh truyền nhiễm cấp tính với các triệu chứng như sốt, phát ban, chảy nước mũi, ho, mắt đỏ... thường gặp ở trẻ em và người lớn nếu hệ miễn dịch yếu. Sởi có thể phát triển thành dịch ở khắp mọi nơi. Trong quá khứ, dịch thường xảy ra 2 - 4 năm một lần vào mùa xuân tại các đô thị đông dân, kinh tế khó khăn. Trước khi vaccin ra đời, lứa tuổi mắc bệnh phổ biến là nhóm trẻ 5 - 10 tuổi. Bệnh sởi tuy ít gây tử vong nhưng biến chứng lại rất khó lường như viêm tai giữa, viêm phổi, tiêu chảy, khô loét giác mạc mắt và đôi khi viêm não hậu sởi, đặc biệt ở nhóm trẻ suy dinh dưỡng. Nguyên nhân gây bệnh là do virut sởi, virus ARN thuộc chi Morbilivirus nằm trong họ Paramyxoviridae. Hiện nay người ta chỉ phát hiện thấy một type huyết thanh virut sởi. Trong giai đoạn tiền triệu và một thời gian ngắn sau khi phát ban, virut sởi có thể được tìm thấy trong tiết dịch mũi hầu, máu và nước tiểu.
Để phòng ngừa bệnh sởi, trẻ cần được tiêm đúng lịch.
Sởi có mức độ lây nhiễm cao
Sởi là một trong những căn bệnh lây nhiễm cao nhất, khoảng 90% những người tiếp xúc với căn bệnh này có thể mắc bệnh. Virut sởi có thể tồn tại trên bề mặt hoặc trong không khí tới 2 giờ. Điều này có nghĩa, nếu một người chưa được tiêm chủng đi qua căn phòng có người mắc bệnh vài giờ trước đó thì nguy cơ mắc bệnh rất cao.
Sởi gây biến chứng trầm trọng
Trước khi ra đời vaccin sởi, quai bị và Rubella (MMR), có khoảng 3 - 4 triệu người mắc bệnh sởi mỗi năm tại Mỹ, trong số này có 48.000 ca nhập viện, 4.000 ca biến chứng viêm não, từ 400-500 ca tử vong.
Tất cả mọi người đều phải tiêm phòng vaccin
Việc chủng ngừa vaccin sởi là cần thiết bởi dịch tễ học coi đây là “miễn dịch bầy đàn”. Điều này có nghĩa, mọi người cần chủng ngừa vaccin để bảo vệ những người xung quanh không chủng ngừa, như nhóm trẻ sơ sinh do còn quá nhỏ, hệ miễn dịch không đủ mạnh, vaccin khó phát huy tác dụng. Ngưỡng chủng ngừa vaccin đối với bệnh sởi 92-94%.
Nhiều nơi trẻ không được tiêm phòng vaccin sởi
Theo CDC, năm 2013, hơn 60% trẻ em ở CHDC Congo, Ethiopia, Ấn Độ, Indonesia, Nigeria và Pakistan không được tiêm phòng đầy đủ bệnh sởi. Trên 70% số ca tử vong vì sởi trên toàn cầu đều tập trung tại các quốc gia này.
Bệnh sởi đang tái quay trở lại Mỹ
Cũng theo CDC, mặc dù bệnh sởi được xem là được thanh toán nhưng hiện đang có xu hướng “phục hưng”. Trước khi xuất hiện ở Mỹ nó đã từng xuất hiện tại các quốc gia phát triển khác như Anh vào thập niên 90 thế kỷ trước, từ năm 2008 - 2011 xuất hiện tại Pháp làm cho trên 20.000 ca mắc bệnh. WHO cho biết, chỉ tính riêng 3 tháng đầu năm 2014 đã ghi nhận gần 56.000 trường hợp mắc sởi mới tại 75 quốc gia trên quy mô toàn cầu.
Những con số giật mình về sởi
102 là con số bệnh nhân sởi đã được xác nhận tại Mỹ trong tháng Giêng năm 2015.
59 là số ca mắc bệnh sởi liên quan đến Công viên giải trí Disneyland ở miền Nam California, trong số này có 11 ca của năm 2014.
Trên 1.000 ca là con số bệnh nhân ở bang Arizona hiện đang được giám sát vì bị nghi ngờ mắc bệnh.
90% là số người không tiêm phòng bệnh sởi có nguy cơ mắc bệnh nếu tiếp xúc với virut sởi.
2 là số giờ virut sởi có thể tồn tại hoặc trong không khí hoặc trên một bề mặt. Nếu so với Ebola thì thời gian lan truyền dài hơn. CDC cảnh báo trước năm 1963, ước tính có khoảng 3 - 4 triệu người Mỹ mắc bệnh sởi mỗi năm, 400 - 500 ca tử vong, 48.000 người phải nhập viện và 4.000 người bị viêm não, đe dọa đến bộ não.
1968 là năm vaccin ra đời và được đưa vào sử dụng thương phẩm lần đầu tiên đã làm giảm đáng kể số ca sởi tại Mỹ. Năm 1989, khi cơ quan y tế khuyến cáo tiêm mũi vaccin sởi thứ hai, tỷ lệ mắc bệnh sởi đã giảm đi rõ rệt.
20 triệu là số ca mắc bệnh sởi trên toàn thế giới mỗi năm và khoảng 146.000 người bị tử vong.
92-94% là ngưỡng “miễn dịch bầy đàn” hoặc số lượng người cần được chủng ngừa vaccin để làm giảm mức độ lây lan hay duy trì trong tầm kiểm soát. Điều này rất ý nghĩa đối với công tác tiêm chủng mở rộng để giảm thiểu lây lan sởi trong cộng đồng.
1/10 là con số trẻ em bị bệnh sởi sẽ biến chứng mắc bệnh nhiễm trùng tai, thủ phạm gây biến chứng làm giảm thính lực hoặc bị điếc vĩnh viễn.
1/1.000 là số lượng trẻ em mắc bệnh sởi, bị biến chứng viêm não hoặc sưng não. Biến chứng này có thể dẫn đến bị điếc hoặc suy giảm thần kinh.
1 đến 2 trong 1.000 là con số trẻ em bị bệnh sởi tử vong. Vì vậy, giả thiết cho rằng bệnh sởi khi còn nhỏ là vô hại hoàn toàn không có căn cứ và là một quan điểm sai lầm chết người.
0 là con số đến nay chưa hề có liệu pháp kháng virut nào cho bệnh sởi. Các giải pháp lâm sàng hiện có chỉ mang tính tình thế, chưa phải là “viên đạn thần” trong cuộc chiến phòng ngừa, điều trị đặc hiệu bệnh sởi.
(Theo MJ/HP, 2/2015)
Khắc Nam
