Những ngày gần đây, thông tin về một người đàn ông ở tỉnh Đồng Nai ra hiệu thuốc mua và uống, ngay sau đó bị tử vong, khiến nhiều người giật mình. Nguyên nhân chưa được làm rõ. Nhưng qua trường hợp này cần gióng hồi chuông cảnh báo bởi thói quen sử dụng thuốc tùy tiện khá phổ biến hiện nay.
Từ việc coi thường tính mạng...
Thói quen lâu nay của nhiều người cứ thấy có bệnh là ra hiệu thuốc mua thuốc về dùng mà không cần đi khám bệnh ở các cơ sở y tế. Nhiều lần như vậy thấy bệnh tình hoặc tình trạng khó chịu có thể giảm, thậm chí khỏi đã khiến họ coi đó là chuyện bình thường. Thực ra, đây là thói quen dùng thuốc rất nguy hiểm và coi thường tính mạng của chính mình mà chỉ có ở những người kém hiểu biết, tùy tiện trong việc dùng thuốc. Nhiều trường hợp bệnh nhân tử vong hoặc diễn biến rất nguy kịch ngay sau khi dùng thuốc đã được các nhà chuyên môn cảnh báo nhiều lần. Thuốc là con dao hai lưỡi, lợi ích và nguy cơ khi dùng thuốc đã được cảnh báo trước qua khái niệm ADR của ngành dược: đó là những phản ứng có hại khi dùng thuốc. Trong một số trường hợp, nguy cơ bệnh nhân bị tử vong do sốc phản vệ hoặc dị ứng trầm trọng không hồi phục xảy ra ở một số nơi đã gióng lên hồi chuông báo động về việc dùng thuốc tùy tiện dẫn đến hậu quả nghiêm trọng.
Thuốc là các sản phẩm hóa học, sinh học có hoạt tính tác dụng đến các chức năng sinh lý của người dùng. Nói một cách dễ hiểu, khi ta đưa thuốc vào cơ thể với mục đích chữa bệnh tức là đã đưa một tác nhân lạ mà cơ thể có thể chấp nhận hoặc chấp nhận một cách từ từ, miễn cưỡng hoặc không chấp nhận, thậm chí phản ứng lại rất nặng. Cơ thể con người không phải lúc nào cũng sẵn sàng với các tác nhân lạ đó vì nó là một hệ sinh học rất phức tạp. Trường hợp xấu nhất, cơ thể sẽ bị ngừng các chức năng sinh lý liên quan đến mạng sống do tác dụng của thuốc. Vì vậy, dùng thuốc là việc cẩn trọng không thể tùy tiện. Việc dùng thuốc bắt buộc phải tuân thủ chỉ định và hướng dẫn của bác sĩ trong từng trường hợp cụ thể.
Cảnh báo và khuyến nghị
Bệnh nhân tử vong sau dùng thuốc, nhất là các thuốc dễ gây sốc phản vệ như kháng sinh, thuốc tim mạch, những thuốc có khoảng cách an toàn hẹp giữa liều điều trị và liều gây độc... là vấn đề đã được đề cập đến nhiều trong y văn và cũng không hiếm gặp trong thực tế. Đã có bệnh nhân sốc phản vệ trầm trọng đến mức vừa rút kim tiêm ra đã bị tụt huyết áp, trụy tim mạch, tử vong ngay không kịp cấp cứu.
Trường hợp bệnh nhân H. ở Đồng Nai, do không có thông tin cụ thể người bệnh đã uống thuốc gì, cơ địa lúc đó như thế nào nên chưa thể kết luận là do thuốc hay do tình trạng huyết áp, tim mạch của bệnh nhân có vấn đề. Song, việc bệnh nhân có biểu hiện bệnh mà không đến khám bệnh ở cơ sở y tế gần nhất, lại đến mua thuốc để uống ngay tại hiệu thuốc là một điều đáng tiếc, bởi đã tự đánh mất cơ hội được chữa bệnh của mình. Ở đây cũng cần cảnh báo để cả người dân và các nhà thuốc cần phân biệt rõ những thuốc được phép bán không cần đơn và những thuốc chỉ được phép bán khi có đơn của bác sĩ kê sau khi người bệnh đã được khám và làm các xét nghiệm cần thiết. Việc vi phạm quy chế kê đơn và quy chế nhà thuốc cần được xử lý nghiêm của các cơ quan chức năng để ngăn chặn những hậu quả đáng tiếc tương tự.
Người dân tuyệt đối không tự ý dùng thuốc khi có bất cứ biểu hiện nào khác thường mà cần đến khám ngay tại các cơ sở y tế tin cậy. Tại các bệnh viện đều bố trí bác sĩ trực 24/24 giờ để khám cấp cứu, chữa bệnh cho nhân dân. Ngay cả khi đã thực hiện đúng như vậy thì nguy cơ bị ADR (những phản ứng có hại của thuốc) cũng vẫn có thể xảy ra vì ADR có thể xảy ra ở liều điều trị bình thường và không lường trước được. Tuy nhiên, nếu chẳng may xảy ra thì tại các cơ sở y tế sẽ có đầy đủ các phương tiện cấp cứu kịp thời, hạn chế đến mức thấp nhất các rủi ro khi dùng thuốc. Người dùng thuốc ở nhà cần tuân thủ theo chỉ định điều trị và hướng dẫn của bác sĩ. Người bệnh nên dùng thuốc khi có người thân bên cạnh để phòng tránh những bất thường có thể xảy ra.
Các nhà thuốc phải thực hiện đúng quy chế bán thuốc, không nên bán các loại thuốc phải kê đơn cho người bệnh khi không có đơn của thầy thuốc để tránh trường hợp đáng tiếc như đã nêu.
ThS. Lê Anh
