Năm nào cũng ghi nhận kỷ lục thiên tai
Sáng ngày 24/3, Cục Khí tượng Thủy văn, Bộ Tài nguyên và Môi trường tổ chức Lễ phát động Hưởng ứng Ngày Khí tượng Thế giới năm 2025 "Chung tay vì một hệ thống cảnh báo sớm toàn diện".
Ngày Khí tượng Thế giới (23/3) năm 2025 được Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) lựa chọn chủ đề "Closing the Early Warning Gap Together" - "Chung tay vì một hệ thống cảnh báo sớm toàn diện." Thông điệp này nhằm thúc giục các quốc gia cùng nhau cam kết xây dựng một thế giới an toàn và bền vững hơn, bởi đó là trách nhiệm của chúng ta với thế hệ tương lai.
Mỗi năm lại thiết lập các kỷ lục về thiên tai.
Đối với Việt Nam, một trong những quốc gia chịu ảnh hưởng nặng nề bởi biến đổi khí hậu, thiên tai liên tiếp xảy ra gây thiệt hại nặng nề, việc đầu tư, phát triển hệ thống cảnh báo sớm toàn diện về khí tượng thủy văn để "bắt bệnh" thiên tai bất thường càng trở nên cấp thiết - để bảo vệ tính mạng, tài sản, kinh tế cũng như sự phát triển bền vững, sự phồn vinh của đất nước.
Theo TS Dư Đức Tiến, Trung tâm Dự báo Khí tượng Thủy văn Quốc gia, cho biết trí tuệ nhân tạo (AI) hiện đang được ứng dụng trong công tác dự báo xoáy thuận nhiệt đới tại nhiều quốc gia trên thế giới. Ngành cũng đã nghiên cứu "Xây dựng hệ thống trí tuệ nhân tạo ứng dụng trong dự báo xoáy thuận nhiệt đới ở Biển Đông và ảnh hưởng đến Việt Nam hạn đến 3 ngày."
Vị chuyên gia khí tượng thủy văn trên cho biết bước đầu, kết quả nghiên cứu đang mở ra triển vọng nâng cao độ chính xác của dự báo bão. Đặc biệt, kết quả thử nghiệm các mô hình học máy sâu cũng đã ứng dụng tốt cho việc nhận dạng các khu vực có xoáy thuận nhiệt đới trên ảnh vệ tinh.
Tuy nhiên, ông Tiến cũng lưu ý rằng hiện vẫn còn nhiều sai số trong phân cấp lớp bão, nhất là thời điểm bão yếu và các quá trình chuyển cấp bão, thay đổi hình thái mẫu mây bão gây khó khăn cho mô hình trong việc nhận dạng.
TS Đặng Thanh Mai, Phó Cục trưởng Cục Khí tượng thủy văn, cho biết trong khoảng 10 năm gần đây, biến đổi khí hậu diễn biễn rất phức tạp; năm nào cũng là năm kỷ lục thiên tai khí tượng thủy văn trên toàn cầu.
Tại Việt Nam, chỉ tính riêng năm 2024, thiên tai đã làm 519 người chết, mất tích - con số thiệt hại gấp hơn 3 lần so với năm 2023 và gấp 2,4 lần trung bình 10 năm. Thiệt hại về kinh tế ước tính khoảng hơn 89.000 tỷ đồng.
Một trong những "thảm họa thiên tai" khó quên nhất là vụ sạt lở vùi lấp thôn Làng Nủ (ở huyện Bảo Yên, tỉnh Lào Cai) xảy ra vào sáng 10/9/2024, đã khiến 67 người chết, mất tích; hay như vụ sạt lở đất sáng ngày 9/9 tại xã Ca Thành (huyện Nguyên Bình, tỉnh Cao Bằng) đã làm 31 người chết, mất tích…
Trong bối cảnh đó, TS Đặng Thanh Mai nhấn mạnh việc nâng cao năng lực cảnh báo sớm thiên tai trở thành vấn đề cực kì cấp bách. Ngành khí tượng thủy văn cũng xác định việc ứng dụng mạnh mẽ các thành tựu khoa học công nghệ, đẩy mạnh chuyển đổi số là "chìa khóa" để nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo thiên tai, nhằm đạt đến mục tiêu ngày càng cao của công tác phòng chống thiên tai và giảm nhẹ rủi ro thiên tai.
Cảnh báo sớm thiên tai để phòng ngừa thảm họa
Theo Tổ chức Khí tượng Thế giới (WMO) của Liên hợp quốc, 2024 là năm nóng nhất từng được ghi nhận trong lịch sử, đánh dấu mức độ khủng khiếp của cuộc khủng hoảng khí hậu.
Báo cáo của WMO ghi nhận 151 sự kiện thời tiết cực đoan đạt mức "chưa từng có" vào năm 2024. Những trận nắng nóng dữ dội khiến hàng trăm nghìn người bị sốc nhiệt, với nhiệt độ kỷ lục lên đến 49,9 độ C ở Tây Australia, 49,7 độ C tại Iran và 48,5 độ C tại Mali.
Lượng mưa kỷ lục đã gây ra lũ lụt nghiêm trọng tại Italia, Senegal, Pakistan và Brazil, phá hủy hàng nghìn ngôi nhà và làm gián đoạn sinh hoạt của hàng triệu người. Tổng cộng, hơn 800.000 người đã bị mất nhà cửa, con số cao nhất kể từ năm 2008.
Sự nóng lên toàn cầu đã làm gia tăng cường độ và tần suất của các cơn bão trong năm 2024. Philippines hứng chịu 6 cơn bão liên tiếp trong chưa đầy một tháng. Mỹ đối mặt với cơn bão Helene, cơn bão mạnh nhất từng đổ bộ vào vùng Big Bend của Florida. Việt Nam cũng chịu thiệt hại nặng nề khi siêu bão Yagi tấn công, ảnh hưởng đến 3,6 triệu người. Các chuyên gia cảnh báo rằng nếu không có hành động quyết liệt, những thảm họa tương tự hoặc tồi tệ hơn sẽ tiếp tục xảy ra.
Quán triệt sâu sắc quan điểm bảo vệ môi trường là trung tâm, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường Đỗ Đức Duy cũng đã có ý kiến chỉ đạo Cục Khí tượng thủy văn, Cục Quản lý đê điều và phòng chống thiên tai, Cục Thủy lợi và các đơn vị liên quan triển khai các mô hình thích ứng, tăng cường sức chống chịu, giảm thiểu tổn thất và thiệt hại do biến đổi khí hậu; hiện đại hóa mạng lưới khí tượng thủy văn, để nâng cao chất lượng dự báo, cảnh báo phục vụ công tác phòng, chống thiên tai và phát triển kinh tế-xã hội.
