Sẽ lắp nhiều trạm quan trắc ô nhiễm không khí bằng cảm biến ở Hà Nội
Ngày 24/10, Bộ Nông nghiệp và Môi trường tổ chức cuộc họp về hoàn thiện Kế hoạch hành động quốc gia về khắc phục ô nhiễm và quản lý chất lượng môi trường không khí giai đoạn 2025- 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cùng tiến độ triển khai các nhiệm vụ cấp bách giải quyết vấn đề ô nhiễm không khí tại Hà Nội.
Ông Lê Hoài Nam, Phó Cục trưởng Cục Môi trường, cho biết thời gian qua, Cục đã chủ trì phối hợp với UBND TP. Hà Nội và các địa phương lân cận triển khai rà soát, lắp đặt hệ thống quan trắc không khí bằng thiết bị cảm biến.
Hà Nội vào mùa ô nhiễm không khí nghiêm trọng.
Đến nay, 67 thiết bị quan trắc không khí tự động, liên tục đã được lắp đặt tại các tỉnh, thành như Hà Nội, Hải Phòng, Lạng Sơn, Ninh Bình, Thái Nguyên và Hưng Yên. Hiện 56 thiết bị trong số này đang truyền dữ liệu trực tiếp về hệ thống quản lý quốc gia; đồng thời, 58 thiết bị khác đang trong quá trình lắp đặt và hiệu chỉnh.
Cục Môi trường cũng đã phối hợp cung cấp thông tin dự báo chất lượng không khí cho các thành phố lớn, phát sóng trên chương trình Thời sự của Đài Truyền hình Việt Nam. Hệ thống mô hình dự báo ô nhiễm không khí cho khu vực Hà Nội mở rộng với hạn dự báo 7 ngày đã được thiết lập. Cùng với đó, công tác kiểm soát nguồn gây ô nhiễm không khí được tăng cường, đặc biệt là các hoạt động xây dựng, giao thông và đốt phụ phẩm nông nghiệp.
Cùng với đó đơn vị cũng phối hợp, lập kế hoạch kiểm tra, xử lý hoạt động đốt phế phụ phẩm nông nghiệp ngoài trời, giám sát hoạt động xây dựng tại các đô thị lớn. Quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với khí thải xe mô tô, xe gắn máy đã được hoàn thiện, sẵn sàng trình ban hành…
Về phía Cục Viễn thám quốc gia thông tin đã triển khai thiết bị bay không người lái (drone) giám sát tại một số vùng có nguy cơ đốt rơm rạ và phát hiện 14 khu vực có dấu hiệu đốt trực tiếp hoặc còn tồn tại dấu tích cháy. Do ảnh hưởng thời tiết, hoạt động đốt năm nay diễn ra rải rác, song dự báo trong tháng 11 có thể gia tăng. Cục đang hoàn thiện hồ sơ xin gia hạn hoạt động bay để tiếp tục thu thập dữ liệu, đồng thời kết hợp đánh giá các công trình xây dựng lớn.
Ông Lê Công Thành, Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho rằng công tác khắc phục ô nhiễm không khí vẫn chưa đáp ứng yêu cầu của Chính phủ. Dự báo ô nhiễm không khí và nước cần gắn với dự báo lượng và chất, xem xét mối liên hệ giữa sự lan tỏa ô nhiễm và dòng không khí.
Theo ông, những hiện tượng thời tiết như nghịch nhiệt khiến chất ô nhiễm bị "giam" dưới lớp không khí nóng, tạo thành một "vòm kính" bao phủ đô thị, làm cho bụi mịn và khí độc không thoát ra được. Vì vậy, phải dự báo sớm hiện tượng này ít nhất 10 ngày để triển khai các biện pháp giảm nguồn phát thải, hạn chế mức độ ô nhiễm trước khi thời tiết trở nên bất lợi.
Thứ trưởng Bộ Nông nghiệp và Môi trường yêu cầu Cục Khí tượng Thủy văn và Trung tâm Quan trắc môi trường miền Bắc phối hợp xây dựng hệ thống cảnh báo sớm hiện tượng nghịch nhiệt trong vòng 10 ngày. Khi dự báo xuất hiện hình thế thời tiết này, Bộ sẽ ra công điện đề nghị Hà Nội và các địa phương lân cận triển khai các biện pháp cấp bách như khoanh vùng hạn chế phát thải, kiểm soát bụi từ công trình xây dựng, nhà máy xi măng, lò đốt rác và các nguồn thải lớn trên hướng gió.
Theo ông Thành, "đây là bước chuẩn bị quan trọng nhằm thực hiện mục tiêu giảm 20% nồng độ bụi mịn PM2.5 đến năm 2030".
Mùa ô nhiễm không khí lặp lại hàng năm
TS Hoàng Dương Tùng, Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam, nguyên Phó tổng cục trưởng Tổng cục Môi trường (Bộ Nông nghiệp và Môi trường) nhấn mạnh: Ô nhiễm không khí là vấn đề đã được đề cập cách đây hơn 10 năm. Hiện nay, vấn đề này được đề cập nhiều hơn và trực diện hơn. Chất lượng không khí đang ở mức báo động và ngày càng gia tăng. Không khí chúng ta hít thở mỗi ngày đang âm thầm trở thành một trong những mối đe dọa lớn nhất đối với sức khỏe cộng đồng.
Dữ liệu quan trắc trong những năm gần đây cho nồng độ bụi PM2.5 (bụi mịn) khá cao tại một số đô thị Việt Nam làm cho chi phí y tế, thiệt hại kinh tế và áp lực chính sách ngày càng gia tăng. Mỗi năm, hàng chục nghìn ca tử vong sớm mỗi năm liên quan đến ô nhiễm không khí. Theo các dữ liệu thống kê, các tác động có hại chính của việc tiếp xúc với các chất ô nhiễm không khí chủ yếu là trên hô hấp, tim mạch, nhãn khoa, da liễu, tâm thần kinh, huyết học, miễn dịch và sản khoa. Có những bằng chứng chứng minh ô nhiễm không khí tác động đến cấp độ phân tử và tế bào gây ra nhiều loại ung thư về lâu về dài.
TS Tùng lo lắng: Thiệt hại kinh tế do ô nhiễm không khí chiếm tới 5 - 7% GDP theo ước tính của WB (Ngân hàng Thế giới) và WHO (Tổ chức Y tế thế giới). Nếu không hành động quyết liệt, ô nhiễm không khí sẽ trở thành rào cản lớn nhất cho mục tiêu phát triển bền vững của đất nước.
Chủ tịch Mạng lưới không khí sạch Việt Nam cho biết: Điều đáng lo ngại là tại nhiều khu vực của Việt Nam, tình trạng ô nhiễm không khí ngày càng gia tăng (theo Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường). Tại một số đô thị lớn như Hà Nội, TP.HCM, ngày càng có nhiều ngày trong năm nồng độ PM2.5 gấp nhiều lần quy chuẩn cho phép. Chỉ số chất lượng không khí AQI nhiều lúc nhiều nơi ở mức nhất nhì thế giới. Tình hình xấu đến nỗi mấy năm gần đây, để mô tả các mùa ở các tỉnh phía bắc trong đó có Hà Nội, ngoài 4 mùa xuân - hạ - thu - đông, người ta đã nói đến "mùa ô nhiễm".
Hà Nội mưa quá ít, Hà Nội ngày càng gia tăng và kéo dài, Hà Nội có thể trở thành ô nhiễm nhất khu vực. Đặc biệt tại Hà Nội, vấn đề nổi bật: Nồng độ PM2.5 trung bình năm liên tục tăng nhiều năm liền, 45,4 μg/m³ năm 2024 - cao nhất cả nước (gấp gần 9 lần khuyến cáo của WHO). Ô nhiễm không chỉ theo đợt mà đã trở thành xu hướng dài hạn. Đặc trưng: Ô nhiễm ở Hà Nội mang tính tích tụ kéo dài, đặc biệt vào mùa đông - xuân từ tháng 10 năm trước đến tháng 4 năm sau do ít mưa, gió lặng, trời ẩm thấp, nghịch nhiệt… không có điều kiện khuếch tán.
Tình trạng tại TP.HCM cũng ở mức nghiêm trọng không kém, mặc dù nồng độ PM2.5 không thật cao như ở một số địa phương phía bắc (nhưng vẫn gấp 4 lần khuyến cáo của WHO), ngày càng có nhiều ngày vượt quy chuẩn cho phép. Chỉ số AQI trong một số thời điểm đã ở hàng top trên thế giới. Đặc trưng: Ô nhiễm có xu hướng dao động theo mùa và theo giờ, với các đỉnh ô nhiễm cao xuất hiện vào mùa khô và giờ cao điểm giao thông.
TS Hoàng Dương Tùng cho rằng, giảm ô nhiễm không khí không thể có phép màu trong ngày một ngày hai, phải giảm nhanh trước khi quá muộn. Chúng ta không thể thay đổi quá khứ, nhưng có thể kiến tạo tương lai. Không khí sạch không tự đến, mà chỉ có được khi chúng ta quyết liệt thay đổi. Một đô thị xanh, thông minh, trong lành không còn là giấc mơ xa vời, mà nằm trong chính lựa chọn hôm nay của mỗi chúng ta.
Bộ Nông nghiệp và Môi trường đề nghị đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phối hợp với các cơ quan báo chí, để đưa thông tin về chất lượng không khí một cách thường xuyên, giúp người dân nhận thức rõ hơn về tình hình ô nhiễm và chủ động bảo vệ sức khỏe.
Thứ trưởng Lê Công Thành khẳng định, kiểm soát ô nhiễm không khí là nhiệm vụ liên ngành, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa các cơ quan môi trường, khí tượng, viễn thám, nông nghiệp và đặc biệt là sự vào cuộc của chính quyền địa phương. Ông Thành yêu cầu Cục Môi trường phân công lãnh đạo phụ trách truyền thông, thường xuyên cung cấp thông tin cho báo chí và cộng đồng, đảm bảo công tác giám sát, cảnh báo được thực hiện xuyên suốt.
