Chuyện thân tàn ma dại vì rượu đã quá phổ biến. Bao nhiêu cảnh nhà tan cửa nát, tai nạn chết người, tội phạm do rượu vẫn không làm nhiều con “ma men” nản chí. Uống phải rượu giả làm người ta tàn phế, mất mạng, mù mắt đang dậy sóng trên phương tiện thông tin đại chúng. Kẻ vô lương sản xuất rượu giả, người vô tâm vẫn uống tràn lan, quản lý lỏng lẻo... Chẳng biết bao giờ người ta mới hết khổ vì rượu giả lẫn rượu thật. Với trách nhiệm của một bác sĩ mắt, xin một lần nữa vạch tội của rượu với thị lực, với đôi mắt.
Những “ma men” bị phá hủy cả thể chất, tinh thần đến đôi mắt
Tại Phòng khám của Bệnh viện mắt TW gặp nhiều những quý ông bị ngộ độc rượu mạn tính. Họ thường than phiền mắt nhìn mờ như nhìn qua sương khói nhưng lại không hề đau nhức. Khám xét không phát hiện ra bất thường nào. Nhìn bề ngoài gầy gò, hơi thở có khi đã có mùi rượu ngay từ sáng sớm, đôi mắt vằn sọc, giọng nói run run lúng búng, tay chân run rẩy có khi như bắt chuồn chuồn... chúng tôi hay ngầm định đó là những bệnh nhân bị nhiễm độc thị thần kinh do rượu. Thị lực giảm không nhiều nhưng trường nhìn bị hẹp nhiều, sắc giác rối loạn mạnh. Các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh đôi khi cũng được chúng tôi dùng tới để phân biệt với các tổn hại thần kinh thị giác khác do thiếu máu, chèn ép hay viêm nhiễm. Những người đàn ông trung niên thường được các bà vợ rất yêu chồng tháp tùng đi khám bệnh. Họ tranh thủ phàn nàn và nhờ chúng tôi bắt chồng họ phải bỏ rượu. Mỗi bữa vài chén nhưng một ngày vài bữa. Thâm niên từ chục năm đến vài chục năm. Mắt kém, không thể lao động, trí nhớ suy giảm, yếu và run chân tay khiến họ như tàn phế ở tuổi phải làm lụng, chăm con và đóng góp xã hội. Bỏ được rượu có thể giúp họ lấy lại phần nào thị lực. Chúng tôi cũng kê những thuốc giải rượu Đông y, sinh tố nhóm B: B1 - B6 - B12 dùng lâu dài. Hy vọng với nghị lực và trợ giúp y tế, họ có thể bỏ được rượu và trở lại thành người có ích. Phần đông những bệnh nhân này không khám lại lần hai. Có lẽ bởi họ đã hiểu rõ mù hay sáng là do họ có bỏ rượu được hay không. Đáng ngại nữa nếu ai đó lại thêm nghiện thuốc lá, thuốc lào. Ăn uống không ngon miệng, không đủ chất do chỉ thích uống và hút, nhiễm độc nicotin từ khói thuốc làm nhóm bệnh nhân này bị hủy hoại sức khỏe kể cả thể chất và tinh thần quá sớm, rất đáng tiếc.
Tổn hại thần kinh thị giác, nhiễm độc thị thần kinh do rượu là những nguy cơ “ma men” phải đối mặt.
Rượu chứa methanol - Thảm họa lên đôi mắt và hơn thế nữa
Gần đây liên tiếp xảy ra nhiều vụ ngộ độc rượu giả chứa methanol. Đây là dạng thức ngộ độc cấp tính. Đừng quên là dù không lẫn methanol nhưng dùng rượu như “nước giải khát” thì hậu quả cũng tương tự. Methanol - CH3OH hay còn gọi là cồn gỗ, vốn là dung môi của nhiều loại dung dịch dùng trong sinh hoạt hằng ngày: pha vào nhiên liệu, dịch tẩy rửa, sơn công nghiệp, mực photocopy... không hiểu vì sao lại lẫn vào rượu uống. Có thể do công nghệ hay những kẻ vô lương, hám lợi nhưng hậu quả vẫn là người lành phải chịu khổ. Năm 1904, ở Mỹ chứng kiến vụ ngộ độc methanol đầu tiên với 153 người mù không thể cứu vãn. Năm 1953, vụ ngộ độc nữa do Benton và Calhoun phát giác với 323 người mù đột ngột. Gần đây nhất vụ ngộ độc tại Indonesia năm 2000 làm cả thế giới rúng động. Ngộ độc rượu len lỏi khắp các nước nghèo và đang phát triển: Ấn Độ, Việt Nam, Bangladesh, Philippines... Methanol gây toan chuyển hóa trầm trọng và tăng đột biến lượng acid formic trong máu. Tác động ngay lên hệ thống thần kinh làm bệnh nhân đau đầu, buồn nôn và nôn mửa, đau bụng. Thị thần kinh cũng bị nhiễm độc acid formic gây ra dấu hiệu chớp sáng trong mắt, ám điểm nhấp nháy, thị lực sụt giảm nghiêm trọng do chuyển hóa tại ty lạp thể ở các tế bào thần kinh thị giác bị gián đoạn, gai thị thoạt đầu phù nề cương tụ sau đó chuyển sang trạng thái teo. Đồng tử mất phản xạ. Tuy nhiên hiếm gặp hiện tượng tổn hại phản xạ đồng tử hướng tâm - RAPD. Một số bệnh nhân có thể phải làm thêm xét nghiệm về thị trường, sắc giác, ám điểm, điện chẩm kích thích, OCT nếu cần. Xét nghiệm nồng độ rượu thường trên 20mg/dL qua sắc khí khí, pH dưới 7,2 do toan chuyển hóa.
Cứu vãn thị lực
Điều trị cứu sinh mạng vẫn phải đặt lên hàng đầu: thở máy, rửa dạ dày, kiềm hóa dịch thể, thẩm phân màng bụng hoặc lọc máu nếu cần. Thường bệnh nhân được truyền dịch kiềm và cortizol liều trung bình để cứu vãn thị lực sớm. Fomepizole làm hoạt hóa men ADH lên 10-20 lần, do vậy giúp tăng chuyển hóa acid formic. Photobiomodulation - điều hòa quang sinh học là những vũ khí mới điều trị ngộ độc methanol. Dùng acid forlic hoặc acid forlinic sớm và liều cao 1mg/ngày, uống và tiêm vitamin B12, vitamin B1 100mg/ngày cùng các hoạt chất chống ôxy hóa khác cũng rất quan trọng để giải độc cho thị thần kinh.
Tiên lượng cho cả ngộ độc rượu và ngộ độc methanol phụ thuộc rất nhiều yếu tố: tuổi đời, lượng và nồng độ độc chất, chức năng gan, chất lượng của sơ cứu... nhưng với chuyên khoa mắt thì chúng ta sẽ phải dựa vào: Thị lực có khá hơn sau 6 ngày đầu điều trị? Nồng độ vitamin B12 trong máu; Với điều trị giải độc và dinh dưỡng thần kinh 3-4 tuần sau đó có làm cải thiện tình hình? Một số trường hợp phải sau 6-9 tháng mới có kết quả cuối cùng.
Nhắn nhủ cùng người bệnh
Bỏ rượu, nếu không thì dùng đúng mức có lưu ý đến dinh dưỡng và vitamin bổ sung là lời khuyên cho những ai đang dùng rượu triền miên. Kiểm soát rượu độc, rượu giả cũng là mong mỏi của cả người tiêu dùng và giới blouse trắng chúng tôi.