Ma túy đá là các dẫn xuất của amphetamin như methamphetamin, MDMA (ecstasy). Các chất này được tổng hợp hoàn toàn trong phòng thí nghiệm nên cò được gọi là ma túy tổng hợp. Các ma túy này có tác dụng kích thần và cường giao cảm giống nhau, nhưng khác nhau về cường độ. Chỉ cần một thay đổi nhỏ trong cấu trúc của phân tử cũng dẫn đến sự khác biệt rất lớn về tác dụng. Ecstasy có tác dụng mạnh nhất, tiếp theo là methamphetamin, yếu nhất là amphetamin. Ngày nay, người nghiện ma túy nhóm này chủ yếu dùng methamphetamin và ecstasy. Các ma túy nhóm này đều gọi là thuốc lắc hoặc ma túy “đá” (bắt nguồn từ chữ ice trong tiếng Anh).
Số người sử dụng ma túy đá trên toàn thế giới ước tính khoảng 60 triệu người (hoặc 1% dân số thế giới trong độ tuổi 15-64).
Tỷ lệ sử dụng cao nhất là những người thuộc nhóm tuổi từ 20-24, tiếp theo là nhóm từ 19 tuổi trở xuống. Nhóm tuổi 20-24 cũng có tỷ lệ người sử dụng thường xuyên cao. Độ tuổi trung bình của người sử dụng ma túy đá lần đầu tiên là 21 tuổi.
Ma túy đá được cơ thể xử lý như thế nào?
Sau khi uống, ma túy đá nhanh chóng được hấp thu và đạt nồng độ đỉnh trong máu sau 3 đến 6 giờ. Ma túy đá được chuyển hóa trong vòng 10 đến 24 giờ. Chất này cũng được hấp thu dễ dàng qua đường hút và hít. Sau khi hấp thu, ma túy đá được phân bố ở hầu hết các bộ phận của cơ thể, dễ dàng đi qua hàng rào máu não và qua nhau thai.
Trèo lên dây điện nguy hiểm - một hành vi của người bị ngáo đá.
Ma túy đá kích thích lên hệ thần kinh trung ương, tác động trên các chất dẫn truyền thần kinh, làm tăng nhịp tim, tăng thân nhiệt, tăng huyết áp, giảm cảm giác ngon miệng, tăng chú ý, tăng cảm xúc, tăng sự tỉnh táo, tăng đường huyết, giãn phế quản, làm mất cảm giác mệt mỏi.
Tác động của ma túy đá về mặt tâm thần
Tác động trên tâm thần của ma túy đá bao gồm khoan khoái, giảm lo âu, tăng ham muốn tình dục, giảm cảnh giác, tăng tập trung, tăng năng lượng, tăng tự tin, tăng hòa nhập xã hội, dễ kích thích, kích động, rối loạn dạng cơ thể, kích động tâm thần vận động, tự cao, cho rằng có quyền lực vô biên, hành vi lặp đi lặp lại và hành vi ám ảnh, đa nghi. Dùng liều cao hoặc kéo dài gây loạn thần như hoang tưởng và ảo giác.
Một số rối loạn tâm thần thường gặp khi sử dụng ma túy đá, bao gồm: Mất trí nhớ và chóng mặt; Có các cơn đau trong cơ thể; Bị động kinh; Bị phụ thuộc; Giảm khả năng nhận thức, đặc biệt là với trí nhớ và sự tập trung chú ý; Lo âu, trầm cảm, hoang tưởng, ảo giác thường xuyên; Mất ngủ mạn tính.
Tác dụng lâu dài của ma túy đá
Sử dụng liều cao, kéo dài ma túy đá gây tăng nguy cơ bị trầm cảm loạn thần, lo âu, hành vi bạo lực và tự sát, cũng như bị các bệnh tim mạch nặng.
Ma túy đá có khả năng gây nghiện rất cao. Chất này còn gây độc với hệ thần kinh trung ương, tăng nguy cơ bị bệnh Parkinson. Lạm dụng ma túy đá gây nhiễm độc thần kinh và được coi là nguyên nhân gây rối loạn trí nhớ, giảm chú ý và giảm các chức năng khác. Hơn 20% số người nghiện ma túy đá sẽ có các triệu chứng hoang tưởng và ảo giác giống với tâm thần phân liệt. Các triệu chứng này sẽ tồn tại ít nhất 6 tháng sau khi người nghiện đã ngừng sử dụng ma túy đá và thường khó điều trị.
Ma túy đá gây ngộ độc cấp
Hội chứng ngộ độc cấp xảy ra ở người sử dụng ma túy đá liều cao và có thể gây tử vong. Hầu hết tác dụng của ngộ độc cấp ma túy đá đều xảy ra trên hệ giao cảm của thần kinh trung ương. Rối loạn tâm thần là rất phổ biến như lo âu, kích động, rối loạn định hướng và loạn thần. Các triệu chứng khác ít gặp hơn bao gồm nhịp tim nhanh, nhồi máu cơ tim, tăng huyết áp, co giật, nhồi máu hoặc chảy máu não, sững sờ, hôn mê và đột tử.
Triệu chứng liên quan đến cường giao cảm là sốt rất cao dẫn đến một loạt các rối loạn như rối loạn đông máu rải rác trong lòng mạch, hoại tử cơ, suy gan, thận và tử vong. Đến nay, người ta chưa xác định chính xác được liều gây ngộ độc của ma túy đá, một số người có thể tử vong ngay sau khi dùng một liều duy nhất.
Loạn thần (ngáo đá)
Loạn thần do ma túy đá rất hay gặp, liên quan đến việc sử dụng ma túy đá liều cao và kéo dài. Sử dụng ma túy đá dạng tinh thể gây loạn thần mạnh hơn các dạng khác.
Các triệu chứng loạn thần do ma túy đá gây ra có triệu chứng giống như của tâm thần phân liệt. Các triệu chứng này thường hết sau khi ngừng sử dụng ma túy đá vài ngày.
Loạn thần do ma túy đá gây ra có đặc điểm là ảo giác hoặc hoang tưởng nổi bật. Hoang tưởng thường gặp là hoang tưởng bị truy hại. Ảo giác hay gặp là ảo thanh thật với nội dung bình phẩm, đe dọa hoặc ra lệnh cho bệnh nhân. Khoảng 20% số người nghiện ma túy đá có các triệu chứng loạn thần như hoang tưởng bị truy hại (cho rằng có ai đó đang tìm cách giết mình và gia đình mình), ảo thanh thật (có tiếng người nói bên tai) bình phẩm, ra lệnh. Chính hoang tưởng và ảo giác đã chi phối bệnh nhân, gây ra các hành vi nguy hiểm cho họ và cho những người xung quanh. Các triệu chứng loạn thần này có thể bền vững tới 6 tháng sau khi cai ma túy đá.
Các triệu chứng ảo giác hoặc hoang tưởng phải xuất hiện và phát triển trong vòng 1 tháng sau khi ngộ độc hoặc cai ma túy đá.
Và hội chứng cai
Ngừng sử dụng đột ngột ma túy đá gây ra hội chứng cai ở 90% số người sử dụng ma túy đá. Các triệu chứng phổ biến nhất của hội chứng cai ma túy đá là mệt mỏi, trầm cảm, tăng cảm giác ngon miệng. Các triệu chứng này kéo dài vài ngày đến vài tuần, thậm chí nhiều tháng nếu người nghiện dùng ma túy đá lâu ngày. Mức độ nặng, nhẹ của hội chứng cai phụ thuộc vào liều lượng và thời gian dùng ma túy đá. Hội chứng cai còn bao gồm các triệu chứng lo âu, kích động, thất điều, ngủ quá nhiều, hay có ác mộng và ý định tự sát.
