Trong thời gian vừa qua, hiện tượng kinh doanh đa cấp biến tướng để cung cấp dịch vụ, giao dịch tiền ảo, huy động tài chính nhằm lừa đảo, chiếm đoạt tài sản của người tham gia xuất hiện ngày càng nhiều, diễn biến phức tạp và khó lường, gây thiệt hại nghiêm trọng cho người dân và gây bức xúc trong dư luận xã hội.
Bị lừa đảo hàng chục tỷ đồng vì tiền ảo đa cấp Bitcoin
Qua tìm hiểu, loại hình mà đối tượng lừa đảo núp bóng đa cấp nhằm lôi kéo người tham gia như hoạt động giao dịch đồng tiền ảo theo mô hình kinh doanh đa cấp. Trong hoạt động này, người đầu tư bỏ một khoản tiền để tham gia hệ thống và sở hữu đồng tiền ảo, sau đó phải tuyển dụng người đầu tư mới đặt ở tuyến dưới của mình để được hưởng các khoản hoa hồng, tiền thưởng. Mới đây nhất, Công an thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai cho biết đang điều tra làm rõ vụ việc một số đối tượng lừa đảo huy động hàng chục tỷ đồng của người dân, để họ tham gia mô hình giao dịch tiền ảo đa cấp với tên gọi “ngân hàng cộng đồng bitcoin” rồi bỏ trốn. Cụ thể, để tham gia giao dịch tiền ảo, đầu tiên người chơi phải tạo ví bitcoin và phải mua ít nhất 1 bitcoin” vào trong ví từ các trang mạng, hoặc mua của người khác. Trị giá 1 bitcoin thay đổi theo thị trường và hiện nay có giá khoảng 13 triệu đồng. Khi được tuyến trên giới thiệu tham gia, người chơi sẽ được cấp 1 tài khoản trên trang mạng có địa chỉ “fxmt4.us” và chuyển số tiền từ ví bitcoin vào đó để lên “sàn giao dịch”. Để dụ dỗ người dân tham gia, các đối tượng lừa đảo đưa ra mức lợi nhuận lên đến 144% mỗi tháng. Không những thế, chúng còn đưa ra các mức hoa hồng tăng dần theo kiểu đa cấp mỗi khi người tham gia giới thiệu thêm người mới. Theo kết quả xác minh bước đầu, có khoảng 1.900 ID tức 1.900 bitcoin tham gia mô hình giao dịch tiền ảo đa cấp “ngân hàng cộng đồng bitcoin”. Tương ứng với đó, các đối tượng lừa đảo đã chiếm đoạt trên 22 tỷ đồng của người dân trong vùng. Điều đáng nói, trong số 300 người đã thống kê được là bị lừa đảo, có đến 1/3 trong số đó không biết cách giao dịch trực tiếp mà phải nhờ người giới thiệu trung gian, hoặc các đối tượng lừa đảo thực hiện. Thiếu tá Nguyễn Huy Hoàng, Phó Đội trưởng Đội Cảnh sát điều tra tội phạm kinh tế, Công an thị xã An Khê, tỉnh Gia Lai, cho biết, sàn giao dịch ảo không xác định được máy chủ ở đâu và người quản lý mạng cũng không xác định được ở địa phương hay quốc gia nào. Khi mạng này sập thì người dân không thể rút tiền được. Nhẹ dạ, cả tin, hám lợi và thiếu hiểu biết đã khiến hàng trăm người dân tại tỉnh Gia Lai bị lừa đảo và lâm vào cảnh điêu đứng khi tham gia giao dịch tiền ảo đa cấp bitcoin. Công an địa phương đang vào cuộc điều tra, nhưng cơ may đòi được tiền là rất khó khăn.
Không chỉ có các trang mua bán online, một trang mạng xã hội về bitcoin cũng đã được lập.
Tiềm ẩn nhiều rủi ro
Liên quan đến hiện tượng này, Cục Quản lý Cạnh tranh (Bộ Công Thương) cho biết, việc tham gia hoạt động kinh doanh theo loại hình giao dịch tiền ảo theo mô hình kinh doanh đa cấp tiềm ẩn nhiều rủi ro. Theo đó, cá nhân, tổ chức là chủ của hệ thống có thể dễ dàng sử dụng, chiếm đoạt các nguồn tài chính của nhà đầu tư mà không có bất cứ sự ràng buộc nào giữa hai bên. Cá nhân, tổ chức là chủ của hệ thống có thể đánh sập hệ thống, xóa các dữ liệu về người đầu tư và biến mất bất cứ lúc nào. Ngoài ra, theo quy định hiện hành, các loại tiền ảo và hình thức tương tự không phải là tiền tệ và không phải là phương tiện thanh toán hợp pháp tại Việt Nam. Do đó, trường hợp xảy ra tranh chấp, người đầu tư sẽ không có cơ sở pháp lý để bảo vệ quyền lợi của mình.
Ngoài hoạt động giao dịch đồng tiền ảo, cơ quan chức năng còn cảnh báo về hoạt động huy động tài chính sử dụng mô hình kinh doanh theo phương thức đa cấp. Cụ thể có nhiều tổ chức, cá nhân sử dụng mô hình kinh doanh theo phương thức đa cấp để huy động tài chính thông qua hình thức lôi kéo, dụ dỗ người tham gia đầu tư tiền vào các dự án bất động sản, nhà hàng, khách sạn, khai thác khoáng sản... Trong nhiều trường hợp, các dự án này chỉ là vỏ bọc để che đậy hoạt động huy động tiền. Bản chất của hoạt động này vẫn là lấy tiền của người vào mạng lưới sau trả cho người vào mạng lưới trước. Khi không còn người đóng tiền vào hệ thống thì hệ thống sẽ sụp đổ và người tham gia sẽ rất khó lấy lại số tiền đã đầu tư.
Cục Quản lý Cạnh tranh khuyến cáo người dân, để tránh tiếp tay cho các hoạt động vi phạm pháp luật, trước khi tham gia hoạt động bán hàng đa cấp, người tham gia phải tìm hiểu kỹ thông tin về doanh nghiệp và không nên tham gia nếu doanh nghiệp đó kinh doanh các loại hình dịch vụ theo phương thức đa cấp. Trường hợp phát hiện doanh nghiệp kinh doanh theo phương thức đa cấp đối với dịch vụ, người dân cần báo ngay cho Sở Công Thương, cơ quan công an tại địa phương hoặc Cục Quản lý Cạnh tranh để làm rõ và xử lý theo quy định của pháp luật.