Tác hại rợn người của thuốc lá
Khói thuốc lá chứa hơn 7.000 chất hóa học, trong đó có 69 chất gây ung thư, gây ra nhiều căn bệnh nguy hiểm khác nhau như ung thư phổi, bệnh tim mạch, phổi tắc nghẽn, vô sinh....và gây nên cái chết của 40.000 người Việt mỗi năm.
Thế nhưng những cảnh báo về tác hại của thuốc lá ở Việt Nam mới dừng lại ở những khuyến cáo mơ hồ “Hút thuốc lá gây ung thư phổi” và “Hút thuốc lá có thể gây bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính”. Những dòng chữ này chỉ chiếm khoảng 30% diện tích ở bên dưới của vỏ bao thuốc lá, không chỉ trúng đích về tác hại thực của thuốc lá, nên mọi người vẫn mơ hồ về tác hại thực, vô tư hút thuốc mà không biết mình đang hít chất độc vào cơ thể, với nguy cơ tử vong cao do nhiều bệnh lý.
Theo Tổ chức Y tế thế giới, để giảm tỉ lệ người tử vong do thuốc lá, cần phải chỉ cho họ thấy tác hại thực sự của thuốc lá. Thay vì dòng chữ cảnh báo đơn giản, nhỏ bé như hiện nay, các bao thuốc lá phải thể hiện những hình ảnh gây sốc như các khối u trong phổi, tắc nghẽn mạch máu trong não và răng bị sâu do hút thuốc.
TS Lê Thị Thanh Hương, Phó trưởng Bộ môn Sức khỏe môi trường, trường Đại học Y tế công cộng cho biết, trong một nghiên cứu thực hiện tại trường, nhiều thanh niên bày tỏ, nhờ nhìn vào hình ảnh cảnh báo sức khỏe mới biết thêm được tác hại của hút thuốc và sẽ có thêm động lực để khuyên những người xung quanh bỏ thuốc. “Nghiên cứu do Trường Đại học Y tế công cộng tiến hành Nghiên cứu cho thấy, các mẫu cảnh báo sức khỏe với những hình ảnh “sốc” như Hút thuốc gây bệnh tim mạch; Hút thuốc gây hôi miệng và hỏng răng; (Hút thuốc dẫn đến cái chết từ từ và đau đớn; Khói thuốc lá rất có hại cho thai nhi và trẻ nhỏ nhận được sự ủng hộ của 70% - 90% người dân tham gia nghiên cứu”, bà Hương cho biết
Cùng quan điểm này, PGS.TS Lương Ngọc Khuê – giám đốc Quỹ phòng chống tác hại của thuốc lá cho rằng, những cảnh báo bằng hình ảnh này giúp người tiêu dùng biết chính xác về tác hại của sản phẩm mà họ dang sử dụng, tính gây nghiện và nguy cơ bệnh tật, tử vong từ việc sử dụng thuốc lá. Hơn nữa, cảnh báo bằng hình ảnh cũng giúp ngăn ngừa thanh thiếu niên hút thuốc. Bởi độ tuổi hút thuốc thanh thiếu niên Việt Nam rất trẻ (13 - 15 tuổi). Ở tuổi này, các em không ý thức được sự độc hại của thuốc lá, việc hút thuốc do bắt chước người lớn. Khi có hình ảnh cảnh báo, các em sẽ nhận thức tốt hơn về sự độc hại của thuốc.
Kinh nghiệm cảnh báo tác hại thuốc lá bằng hình ảnh ở một số quốc gia
Hệ thống hình ảnh cảnh báo mới được Cơ quan Quản lý Dược và Thực phẩm Mỹ FDA thông qua vào tháng 6/2011, thay thế cho hệ thống cũ đã được sử dụng từ năm 1985. Hệ thống mới sử dụng những hình ảnh gây ấn tượng mạnh như một tử thi sau khi được khám nghiệm hoặc một người đàn ông thở khói qua lỗ thủng ở cổ.
FDA kỳ vọng nó có thể giúp giảm khoảng 200 nghìn người hút thuốc trong vài năm sau khi được áp dụng. Các công ty thuốc lá cũng cho rằng, các hình ảnh mới thúc ép người tiêu dùng bằng cách khiến họ sợ hãi, chán nản.
Trước Mỹ, đã có khoảng hơn 30 nước trên thế giới quy định các công ty thuốc lá phải dùng hình ảnh cỡ lớn thay cho cảnh báo bằng chữ.
Đã có một số nghiên cứu cho thấy, việc sử dụng hình ảnh cỡ lớn, in nhiều màu có hiệu quả cảnh báo cao hơn rõ rệt so với dùng chữ. Theo một công trình của Viện Y học (Mỹ), 85% người Canada được hỏi sử dụng vỏ bao thuốc như một nguồn thông tin về sức khỏe. Con số này ở Mỹ là 47%. Canada là nước đầu tiên sử dụng công cụ cảnh báo bằng hình ảnh cỡ lớn trên bao thuốc vào cuối năm 2000.
Khi Thái Lan chuyển sang sử dụng cảnh báo bằng hình ảnh vào năm 2005, tỷ lệ người hút thuốc lo lắng về những nguy cơ sức khỏe khi xem các cảnh báo trên vỏ bao đã tăng từ 35% lên 55%. Số người nghĩ rằng hình ảnh cảnh báo có thể khiến họ bỏ thuốc tăng từ 31% lên 46%.
Tương tự, ở Mauritius, tỷ lệ người hút thuốc cho biết họ chú ý hơn đến cảnh báo trên vỏ bao sau khi thay đổi từ chữ sang hình ảnh tăng từ 56% lên 83%.
Trong khi đó, tại Malaysia, nơi vẫn giữ hình thức cảnh báo bằng các khung chữ, kết quả khảo sát không thấy có sự thay đổi trong hiệu quả của cảnh báo đối với thái độ của người hút thuốc.
Còn tại Trung Quốc, những bao thuốc sản xuất tại Trung Quốc phải in hình cảnh báo về bệnh ung thư phổi bệnh hoại tử do hút thuốc lá gây ra, đen răng do hút nhiều thuốc.
Quy định này được xem là sự cố gắng của chính quyền trong việc ngăn chặn và làm thay đổi nhận thức của giới trẻ trong thói quen hút thuốc lá.
Từ 1/2009, hình ảnh cảnh báo in trên vỏ bao thuốc lá Trung Quốc bắt buộc phải chiếm 30% bề mặt của bao, điều này sẽ kiến người sử dụng phải chú ý nhiều hơn đến tác hại của thuốc lá. Trên thực tế những nước như Singapore, Thailand và Canada đã áp dụng và biện pháp này tỏ ra khá hiệu quả.
