Dạng thuốc này có tác dụng tại chỗ rất mạnh, làm giảm kích thích ở mũi, phế quản, tiểu phế quản, dẫn tới giảm co thắt, giảm viêm, giảm tiết dịch, làm thông đường hô hấp. Chúng không gây độc toàn thân nhưng cần dùng thận trọng.
Tác dụng phụ
Corticoid hít không độc như corticoid tiêm hay uống nhưng cũng có một số tác dụng không mong muốn:
Chúng thường được dùng kéo dài, do đó có thể gây bội nhiễm nấm candida (ở mũi, miệng). Cần súc miệng họng thật sạch sau khi hít để thuốc không đọng lại ở nơi này. Không làm dây corticoid hít vào mắt vì sẽ làm tăng nhãn áp đục thủy tinh thể.
Ngoài ra, thuốc có thể gây đau đầu, viêm họng, kích ứng mũi, hắt hơi, chảy máu cam, phát ban sa, ngứa sưng mặt… nhưng ít gặp.
Corticoid hít có thể dùng cho người có thai, người cho con bú và cho trẻ em nhưng với trẻ em phải tùy theo bệnh theo tuổi mà cho dùng với từng loại theo liều phù hợp.
Khi phối hợp với corticoid uống thì có thể bị ngộ độc toàn thân, do đó cần có cách phối hợp thích hợp với corticoid uống (về thời điểm, thời gian, liều lượng) để tránh tai biến do phối hợp này gây ra.
Để có hiệu quả và an toàn trong dự phòng hen
Thường dùng dạng hít qua miệng, dạng khí dung (phun sương) qua mũi. Phần lớn bắt đầu dùng khi bệnh còn nhẹ hoặc đã dùng thuốc giãn phế quản hít (salbutamol, terbutalin) không đáp ứng hay khi đã nặng lệ thuộc vào corticoid uống. Dùng corticoid hít sẽ giảm được số lần lên cơn hen nặng hoặc không còn lên cơn hen, đồng thời giảm được liều hay ngừng hẳn thuốc giãn phế quản hít và corticoid uống trước đó. Khi dùng corticoid hít thay cho corticoid uống thì phải giảm liều corticoid uống dần, chứ không dừng đột ngột corticoid uống để tránh tình trạng suy thượng thận cấp.
Ngay sau khi dùng corticoid hít có thể có phản ứng nghịch thường, tức thời kích thích phế quản gây co thắt khó thở. Lúc đó, phải điều trị ngay bằng thuốc giãn phế quản (salbutamol, terbutalin). Thông thường, phải dùng thuốc giãn phế quản hít (salbutamol, terbutalin) trước vài phút, sau đó mới dùng corticoid hít, nhằm tránh phản ứng nghịch thường này đồng thời làm thống phế quản, nâng hiệu suất corticoid hít (hít nhiều vào phổi).
Sự cải thiện tình trạng hen thể hiện ở chỗ giảm tính tăng phản ứng của phế quản xảy ra sau khi dùng corticoid hít trong vòng 24 giờ; tuy nhiên hiệu lực chỉ thể hiện đầy đủ sau một thòi gian nhất định (với fluticason sau 1 - 2 giờ, với budesonid sau 3 - 7 ngày vói beclomethason sau 10 - 14 ngày). Trong dự phòng hen, cần dùng đều đặn corticoid hít hàng ngày kể cả khi không có dấu hiệu lâm sàng hen.
Sau khi dùng dài ngày corticoid hít khi ngừng thuốc tính năng kích thích phế quản có thể quay trở lại gây co thắt phế quản làm bệnh nặng thêm (gặp khoảng 70% người dùng budesonid). Do vậy, không được ngừng corticoid hít đột ngột. Thận trọng với trẻ em, riêng fluticason không dùng cho trẻ em dưới 4 tuổi.
Trong hen mạn tính, người ta thường chia ra 5 bậc (mức bệnh) để dùng thuốc: bậc 1: dùng chủ vận beta-2 ngắn hít; bậc 2: dùng corticoid hít liều trung bình thường xuyên cộng với thuốc chủ vận beta-2 ngắn hít khi cần; bậc 3 và 4: dùng corticoid hít liều cao thường xuyên cộng với chủ vận beta-2 dài; bậc 5: dùng corticoid hít liều cao thường xuyên cộng với chủ vận beta-2 dài và corticoid uống khi cần.Việc phối hợp thuốc này thầy thuốc sẽ chọn thời điểm thời gian và liều thích hợp. Người bệnh cần liên hệ với thầy thuốc trong thời gian điều trị để xác định thuốc mình cần dùng theo thời diểm thực tế của bệnh.
Để có hiệu quả và an toàn trong trong viêm mũi dị ứng
Thường dùng dạng xịt trực tiếp hoặc dạng khí dung (phun sương) vào niêm mạc mũi. Corticoid hít có tác dụng trong vòng 24 giờ, song hiệu lực chỉ thể hiện sau một thời gian nhất định (chẳng hạn với fluticasol cần khoảng 2 - 4 ngày) Cần dùng đều đặn theo khoảng cách nhất định giữa các lần dùng. Ví dụ với fluticason có thể dùng mỗi ngày hai lần vào lúc 8 giờ sáng và 8 giờ tối, về sau có thể duy trì ngày dùng một lần.
Để thuốc sớm có hiệu quả lâm sàng lúc khởi đầu có thể dùng corticoid hít phối hợp với các thuốc kháng histamin, giãn phế quản, corticoid uống… sau đó ngừng các thuốc phối hợp này và chỉ duy trì corticoid hít.
Không dùng corticoid hít trị viêm mũi dị ứng cho trẻ dưới 12 tuổi, riêng với beclomethason không dùng cho trẻ dưới 6 tuổi. Thận trọng với người có bệnh lao tiềm ẩn (thuốc ức chế miễn dịch làm bệnh lao nặng thêm). Corticoid hít cũng ức chế việc làm lành vết thương nên chỉ dùng khi các tổn thương đường hô hấp đã hồi phục.
Trong viêm mũi dị ứng, liều dùng của các loại thuốc có thay đổi theo từng loại. Người bệnh cần được hướng dẫn kỹ khi dùng một loại thuốc nhất định, tránh tự ý đổi thuốc dẫn đến nhầm liều.
