Tư vấn xét nghiệm HIV là hoạt động quan trọng đảm bảo cho thành công của mục tiêu 90-90-90: 90% người nhiễm HIV biết được tình trạng nhiễm HIV của mình, 90% người chẩn đoán nhiễm HIV được điều trị bằng thuốc ARV và 90% người điều trị ARV có tải lượng vi rút ở mức thấp để làm giảm lây nhiễm HIV sang người khác. Hiện nay, nước ta có trên 1.100 cơ sở y tế triển khai tư vấn và xét nghiệm HIV, hơn 100 phòng xét nghiệm khẳng định ở 63 tỉnh, thành phố. Hằng năm triển khai khoảng hơn 2 triệu mẫu xét nghiệm HIV. Tuy nhiên trong bối cảnh kinh phí cắt giảm, các mô hình tư vấn xét nghiệm truyền thống ngày càng khó khăn, tỷ lệ xét nghiệm HIV dương tính thấp cần phải có những mô hình mới, cách làm mới để có thể phát hiện được nhiều người nhiễm HIV hơn, dễ dàng tiếp cận với các nhóm đích hơn.
Để giúp cho việc triển khai các hình thức mới này, từ năm 2015, Bộ Y tế đã ban hành Quyết định số 4306/QĐ-BYT về Kế hoạch Thí điểm tư vấn xét nghiệm HIV tại cộng đồng. Đến nay với sự hỗ trợ của các tổ chức quốc tế mô hình này đã được triển khai tại nhiều tỉnh, thành phố trong đó có thành phố Cần Thơ và bước đầu đã thấy các lợi ích và kết quả rõ rệt đó là: Người có nhu cầu xét nghiệm đã dễ dàng hơn trong tiếp cận dịch vụ, giảm kỳ thị phân biệt đối xử, số người biết tình trạng nhiễm HIV nhiều hơn, dịch vụ thân thiện hơn, kết nối những người có kết quả sàng lọc ban đầu dương tính với các phòng xét nghiệm khẳng định và cơ sở điều trị ARV nhanh hơn và do đó tỷ lệ mất dấu không còn hoặc rất thấp. Những người không nhiễm HIV cũng có cơ hội tiếp cận các thông tin và dịch vụ dự phòng lây nhiễm HIV tốt hơn.
Xét nghiệm tại cộng đồng ở Cần Thơ
Cần Thơ mới chỉ triển khai tư vấn xét nghiệm HIV tại cộng đồng do cán bộ không chuyên thực hiện (các nhóm dựa vào cộng đồng thực hiện) từ cuối tháng 2 năm 2017 đến nay, các nhóm đã tư vấn và xét nghiệm được cho 120 người và một kết quả quan trọng là đã có 14 người được phát hiện có phản ứng dương tính ban đầu. Những người có phản ứng dương tính ban đầu đã được nhóm hỗ trợ xét nghiệm khẳng định tại Trung tâm Phòng, chống HIV/AIDS thành phố Cần Thơ và kết quả cho thấy có tới 13 người được khẳng định là HIV dương tính và kết nối vào điều trị ARV.
